Файл: Iii триместр і модуль Клік жне логистика лексикалы таырып.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.03.2024
Просмотров: 57
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
АЙТЫЛЫМ
3-тапсырма. Мәтінге ат қойыңыз.
4-тапсырма. Мәтінді сұқбатқаайналдырыңыз.
ЖАЗЫЛЫМ
5-тапсырма. Жаргон, диалект, кәсіби сөз, сленг, варваризмдер және термин сөздерге мысалдар жазыңыз.
№3 СӨЖ тапсырмасы:
1. «Тіл экологиясы» терминіне анықтама жазыңыз.
4-сабақ
Қазақ тіліндегі терминдердің салалық бөліністері. Грамматикалық ерекшеліктері мен бірізділігі
ТЫҢДАЛЫМ
1-тапсырма. Төменде берілгенсөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз.
кәсіби тіл – профессиональный язык
ақпарат – информация
интеллектуалдық даму деңгейі – уровень интеллектуального развития
бизнес тілі – язык бизнеса
лексикалық бірлік – лексическая единица
тұрақты тіркестер – устойчивые выражения
шартты белгі – условные знаки
салааралық терминдер – межотраслевые термины
ОҚЫЛЫМ
2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар
КӘСІБИ ТІЛДІҢ НЕГІЗГІ ҰҒЫМДАРЫ
Кәсіби тілдің негізгі ұғымдары маңызды элемент болып табылады, онсыз ғылым адам қызметінің ерекше түрі ретінде жұмыс істей алмайды. Ғылым тілінің көмегімен ақпарат туындайды, сақталады, пайдаланылады және беріледі. Оқу пәнінің тілін білмей оны меңгеру мүмкін емес. Оқу пәнінің тілі ұғымдардан, терминдерден, символдардан, шартты белгілерден, математикалық аппараттардан тұрады. Терминологияны меңгеру, түсіну – арнайы кәсіби білім алудың міндетті шарты.
Кәсіби қарым-қатынас тілі (кәсіби тіл) – бұл әдеби тілдің функционалдық түрі, оларға белгілі бір өндіріс саласының, кәсіптің, сабақ түрінің өкілдері қосымша ретінде қорытады, ал лексикалық жүйе кәсіби тіл фонетикалық және грамматикалық деңгейлердің өзіндік ерекшелігі жоқ, белгілі бір тілдің лексикалық массиві болып қалады.
Сонымен, кәсіби тіл – бұл осы салада жұмыс істейтін адамдар арасындағы өзара түсіністікті қамтамасыз ету мақсатында коммуникацияның кәсіби шектеулі саласында пайдаланатын барлық тілдік құралдардың жиынтығы. Оның ерекшеліктері кәсіби қарым-қатынастың мақсатын, жағдайын, коммуниканттың және реципиенттің жеке қасиеттерін (тілдік құзыреттілік, жасы, білімі, интеллектуалдық даму деңгейі) алдын ала анықтайды.
Жағдайға байланысты және мақсаттарына сай орынды және дұрыс пікірін білдіруге қажетті тілдік құралдар: лексикалық, грамматикалық, фразеологиялық бірліктер. Кәсіби мәтіндердің барлық лексикалық бірліктері төрт түрге бөлінеді: 1) меншікті дефинициясы бар белгілі бір саланың мерзімдері; 2) салааралық жалпы ғылыми терминологиялық бірліктер (философия, саясаттану, математика, филология және т. б. мерзімдері); 3) кәсіпқойлық; 4) дәлдікті және бір мағынаны білдірмейтін кәсіби жаргонизмдер.
Сонымен, кәсіби тіл – бұл ең алдымен ғылымның, техниканың, өнердің және кәсіпқойлықтың белгілі бір саласына тән терминология. Ол белсенді жұмыс істейтін еңбек қызметі саласына сәйкес түбі бөлінеді. Термин – ғылымдағы, өндірістегі, техникадағы, нақты білім саласындағы қарым-қатынастың арнайы саласы ұғымын білдіретін сөз немесе сөз тіркесі. Жалпы қолданылатын лексиконмен белгілі бір саладағы қарым-қатынас саласына қызмет көрсетеді. Кәсіпқойлық – белгілі бір кәсіби ортада қолданылатын сөз немесе өрнек. Кәсіпқойлық белгілі бір кәсіби топтың тіліне тән.
АЙТЫЛЫМ
3- тапсырма. Мәтін бойынша сұқбат құрастырыңыздар
ЖАЗЫЛЫМ
4-тапсырма. Мәтінмен оқып танысыңыздар, өз мамандықтарыңызға байланысты терминдердің жасалу жолы туралы өз ойларыңызды жазыңыздар
Бухгалтерлік есепте пайдаланылатын негізгі терминдер негізгі ұғымдар сөздігінде оқулықта келтіріледі. Жоғары білікті экономист-бухгалтер әрдайым кәсіби сөйлеу мәдениетін ерекшелейді. Әдеби тілді сауатты меңгеріп қана қоймай, сонымен қатар, есептік сипаттағы пәндер бойынша да, пәнаралық терминологияны кеңінен және терең білу. Көрнекті француз ғалым, философ Рене Декарт бірде былай деді: «сөздердің мағынасын анықтасаңыз, сіз қателесудің жарым жартысынан құтыласыз».
Біздің елімізде ғылыми кәсіби тілдің негізгі ұғымдары маңызды бөлігі стандартталған, яғни терминдерге МЕМСТ жүйесі бар және кеңінен қолданылады. Әрбір жаңа бастаған маманға нақты білуге тиісті ғылыми ұғымдардың кең тізімі бар басылымдар бар. Бухгалтерлік есеп ғылым ретінде терминдердің өзара байланысты жүйесі ретінде ерекшеленеді. Бухгалтерлік қаржылық есептіліктің әрбір халықаралық стандарты «ұғымдық аппарат»арнайы бөлімін қамтиды. Бұл халықаралық стандарттарды әзірлеу мақсаттарының бірі бухгалтерлік (қаржылық) есептілікті бір іскерлік тілде оқуға болатындай халықаралық деңгейде бухгалтерлік терминдерді біріздендіру болып табылатындығымен байланысты. Әлемдік тәжірибеде бухгалтерлік есеп ең алдымен бизнес (кәсіпкерлік) тілі ретінде қарастырылады.
Кәсіби тілдің негізгі ұғымдары тұрақты қозғалыста: бір терминдер мен дефинициялардың өмірлік циклі аяқталады, олар пайдаланудан шығады, өз ғасырын жойған ұғымдармен бірге жойылады, басқалары пайда болады немесе, мысалы, «экономика» және «бухгалтерлік есеп» сияқты мүлдем жаңа ғылыми мазмұнмен толықтырылады. Қазіргі заманғы экономист-бухгалтерлердің кәсіби тілі – әлемдік экономикалық ғылымның көпғасырлық дамуының өнімі. Ол әлемнің ең беделді экономистерінің ғылыми еңбектерінен жаңа терминологияны шатастырады. Бүгін кәсіби экономикалық тілде терминдердің үш негізгі тобын бөліп көрсетуге болады: жалпы экономикалық терминология, арнайы экономикалық терминология; мамандандырылған экономикалық терминология. Экономистер мен бухгалтерлердің кәсіби тілі экономикалық ойлауды дамытуға, кәсіби құралдарды пайдалануға айтарлықтай ықпал етеді. ЖОО-да оқыған жылдары экономикалық ғылым құралдарын зерделеу, игеру және жинақтау кезеңі болуы тиіс.
№4 СӨЖ тапсырмасы:
1. «Кәсіби саладағы іскери қарым-қатынас» тақырыбына жазбаша хабарлама дайындаңыз.
Қорытынды бақылау сұрақтары
Грамматикалық тақырыптар
-
Жай cөйлем. Интонация.Екпін. -
Бөгдесөз. -
Сұрау мәндісөйлем. -
Болымсыздық категориясы. -
Сан-мөлшер категориясы. -
Анықтауыштық қатынас. -
Көмекші есімдерқызметі. -
Қимыл есімдерқызметі. -
Міндет, жауапкершілік мәндісөйлем -
Тыйым мәнді сөйлем. -
Етістіккатегориясы. -
Есімшекатегориясы. -
Бұйрық мәндісөйлем. -
Өтініш, тілек мәнді сөйлем. -
Шарт мәндісөйлем. -
Білік, дағды мәнді сөйлем. -
Қалау мәндісөйлем. -
Мезгіл мәндісөйлем. -
Ниет мәндісөйлем. -
Болжау мәндісөйлем. -
Мақсат мәндісөйлем. -
Қарсылық мәндісөйлем. -
Себеп-салдар мәндісөйлем.
Тест тапсырмалары
1. Сөйлемді толықтырыңыз. Адам мәселесі барлық ... зерттейтін негізгі мәселелерінің бірі.
A. Физика ғылымының
B. Математика ғылымының
C. Техникалық ғылымдардың
D. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың
2. Адам деген ұғыммен мәндес сөздер қатарын көрсетіңіз.
A. тарих, салт, дәстүр
B. қоғам, саясат, мәдениет
C. сана, мінез, температмент
D. индивид, даралық, жеке тұлға
3. «Дүниетаным» сөзінің аудармасы
A. Ум
B. сознание
C. воображение
D. мировоззрение
4. «Құндылық» сөзінің аудармасы
A. мнение
B. культура
C. ценность
D. общество
5. Қазақстан Республикасында ... адамның азаматтық алуға құқығы бар.
A. еш
B. әрбiр
C. әлдекім
D. бірнеше
6. Сөйлемді толықтырыңыз. Қазақстан Республикасының азаматтығы ... сәйкес алынады және тоқтатылады.
A. ҚР «Тіл туралы» заңына
B. ҚР «Білім туралы» заңына
C. ҚР «Еңбек туралы» заңына
D. «ҚР азаматтығы туралы» заңына
7. Сөйлемді толықтырыңыз. Қазақстан Республикасының азаматтығы адамның ... тұрақты саяси-құқылық байланысын айқындайды
A. адаммен
B. қоғаммен
C. мемлекетпен
D. азаматтармен
8. Сөйлемді толықтырыңыз. ... – жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша жазылған ресми құжат.
A. өтініш
B. бұйрық
C. өмірбаян
D. мінездеме
9. «Маман» сөзінің аудармасы
A. профессия
B. специалист
C. промысель
D. специальность
10. Тиісті қосымшаны жалғаңыз. Отбасы – әр адамның алтын ұя...
A. - да
B. – ны
C. – сы
D. - мен
11. Сөйлемді толықтырыңыз. ... – бір кісіден тараған аталас қауым.
A. ұрпақ
B. отбасы
C. жеті ата
D. Ата-ана
12. Сөйлемді толықтырыңыз. Киіз үйдің төбесіндегі ең қасиетті, киелі бөлігі – ...
A. уық
B. кереге
C. шаңырақ
D. табалдырық
13. «Лауазым» сөзінің аудармасы
A. степень
B. должность
C. специалист
. специальность
14. «Мамандықтың жаманы жоқ, бірақ мұның кез келгеніне икемділік қажет». Кімнің сөзі?
A. Айтматов Ш.
B. Құнанбаев А.
C. Аймауытов Ж.
Д. Байтұрсынов А.
15. Ең сирек кездесетін мамандық түрлерін көрсетіңіз.
A. бурлак, стенографист
B. коуч, ғарышкер-биолог
C. веб-мастер, супервайзер
D. гринкипер, титестер, кавист
16. Жойылып бара жатқан мамандық түрлерін көрсетіңіз.
A. көшер, пошташы
B. провайзер, блогер
C. фумилье, монстролог
D. Жұмақ аралдарын бақылаушы
17. Жаңа пайда болған мамандық түрлерін көрсетіңіз.
A. дергаль, торседор
B. бургеролог, энолог
C. экологиялық кеңесші
D. радиохирург, промоутер
18. «Біліктілік» сөзінің аудармасы
A. знание
B. умение
C. навыки
D. квалификация
19. «Аргументировать» сөзінің аудармасы
A. жаттау
B. жаттығу
C. дәлелдеу
D. дағдылану
20. Сөйлемді толықтырыңыз. «Ұлт болам десең, ... »
A. білім бұлағы
B. ұрпағыңды ойла
C. тәлім-тәрбие беру
D. салт-дәстүріміздің бірі.
әдебиеттер тізімі
1. Балабеков А.К., Бозбаева-Хунг А.Т., Досмамбетова Г.Қ., Салыхова Б.О., Хазимова Ә.Ж.. Қазақ тілі: ортадан жоғары деңгейге арналғаноқулық. Ұлттық тестілеу орталығы. – Астана: 2017.
2. Күзекова З.С., Байтелиева Ж.Д. Қазақ тілі: ортадан жоғары деңгейге арналған оқулық. – Астана, 2016.
3. Күзекова, З.С. Қазақ тілінің функционалды практикалық грамматикасы: оқу құралы.- Астана: Фолиант, 2015.- 180 б.
4. Қазақ тілі (тіл үйренушілердің В1 және В2 деңгейлеріне арналған): орыс тілді топтарға арналған оқу құралы./ Қ.С. Құлманов, Б.С.Абдуова, т.б. – Астана: - 2015.- 298 б.
5. Қарабаева Х.Ә. Қазақ тілі: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2014.
6. Құлманов Қ.С., Абдуова Б.С. Қазақ тілі (тіл үйренушілердің В1 және В2 деңгейлеріне арналған): орыс тілді топтарға арналған оқу құралы. – Астана:ЕҰУ. - 2015.- 298 б.
7. Сыздық С. Қазақ тілінің анықтағышы (емле, тыныс белгілері, сөз сазы). Астана: Елорда, 2000. – 532б.
8. Салқынбай А., Егізбаева Н., Жұмағұлова А., Иманқұлова С., Рысбай Б. Қазақ тілі: оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2016.
9. Орыс бөлімінде оқитын студенттерге арналған «Қазақ тілі-І» және «Қазақ тілі-ІІ» пәніне байланысты «Сандық білім беру ресурстары».
– Астана, 2014.
10. Қазақ тілі және ұлттық құндылықтар. Кешенді оқу құралы. 1,2,3,4 кітап. – Алматы: Еверо, 2018.
11. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі: 50 мыңға жуық сөз бен сөз тіркесі /жалпы ред.басқ. Т. Жанұзақов. - Алматы:Дайк-Пресс, 2008.– 968 б.
12. Қазақстан Республикасының Ұлттық стандарты. Қазақ тілін меңгерудің коммуникативтік тілдік құзыреттіліктері. Ортадан жоғарыдеңгей. Жалпы меңгеру. ҚР СТ 1925-2015 – Астана, 2015
13. Қазақ тілін оқытуға арналған бірүлгі бағдарлама. – Астана, 2016
14. Орфографиялық сөздік / Алтыншы басылым. Құраст.: Н.Уәли, Қ.Күдеринова, А.Фазылжанова, Ж.Исаева, Н.Әміржанова, А.Әмірбекова.- Алматы: «Дәуір» баспасы, 2013.- 720 б.
18. Абдрахманова А.Е., Ж.Б. Абдулла. Қазақ тілі/ Оқу –әдістемелік кешен.– Астана, 2017 .
16. Резуанова Г.К., Ақажанова А.А. Қазақ тілі/ Оқу –әдістемелік кешен.– Астана, 2017 .
17. Қазақ тілі: үш деңгейлік оқу құралы/ З.Ш.Ерназарова, Е.Е.Тілешов және т.б. – Астана: Арман-Медиа, 2013.- 294 б.
18. Ақанова Д.Х., Алдашева А.М., Ахметжанова З.Қ., Қадашева Қ.,
Сүлейменова Э.Д. Ресми-іскери қазақ тілі. Оқулық кешені. Бірінші деңгей.
19. Бизақов С.Синонимдер сөздігі-Алматы: «Арыс» баспасы, 2007.- 640 б.
20. Кеңесбаев І. Фразеологиялық сөздік – Алматы: «Арыс» баспасы.
