ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 28.03.2024
Просмотров: 128
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
типтеу арқылы толығырақ түсінуге болады:
1. сыртқы ортамен қатынасына қарай: ашық және жабық;
2. саяси мәдениет деңгейіне қарай (Алмонд): англо-американдық (азаматтардың саясатқа белсендігілі), континентальды-авропалық (азаматтардың заңды тыңдауы), индустрияландыруға дейінгі (адамдардың саясатқа саналы емес түрде қатысуы), тоталитарлы;
3. саяси тәртіп сипатына қарай: тоталитарлы, авторитарлы, демократиялық.
Бақылау сұрақтары:
11-дәріс.Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам
1.Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде. Мемлекеттің шығу тегі туралы теориялар мен тұжырымдар.
Мемлекеттің белгілері мен құрылымы. Үкімет пен үкімет формалары. Мемлекеттің функциялары, олардың қазіргі жағдайда өзгеруі. Қазіргі заманғы тәуекелдер жағдайында саясатты әзірлеу. Қазақстан Республикасы Мемлекті. Қазіргі Қазақстандағы демократиялық мемлекеттілікті қалыптастыру және дамыту.
2. Құқықтық мемлекеттің мәні. Конституция қоғамның негізгі заңы болып табылады. Қазақстан Республикасының егеменді мемлекетінің Конституциясы.
3. Азаматтық қоғамның өлшемдері. Құқықтық мемлекет пен Қазақстандағы азаматтық қоғам арасындағы қарым-қатынас формалары
Сабақтың мақсаты: саяси жүйенің орталық институты ретінде және саяси биліктің негізгі институты ретінде мемлекеттің мәнін ашу, мемлекеттің негізгі типтерін және жіктелу негіздерін меңгеру.
Мемлекет саяси жүйенің орталық институты болып табылады. Ол билік өкілеттіктерін өз қолына жинақтайды және жүзеге асырады, әлеуметтік процестерді басқарады және реттеп отырады. Мемлекет – белгілі бір территорияда халықтарды біріктіретін және саяси элита бекіткен заң тәртіптері арқылы өмір сүретін институт. Мемлекеттің шығуын ғылым адамзат қоғамы дамуының белгілі бір тарихи кезеңімен, яғни әлеуметтік таптар мен топтардың пайда болып, қоғамда саяси-әлеуметтік теңсіздіктердің орнығуымен байланыстарды. «мемлекет» деген атау термин ретінде жаңа заманда пайда болды. Н. Макиавелли өзінің еңбегінде қоғамнан тыс ерекше билік құрылымын түсіндіру үшін алғаш рет stati терминін пайдаланды, яғни латынның состояние – қалыпты жағдай деген сөзінен туды.
Мемлекеттің пайда болуы туралы мәселелер көптеген жылдар бойы ұзақ талқыланып, нәтижесінде, әртүрлі гипотезалар мен теориялар жасалынды.
Алғаш рет мемлекет түрлерін типтеуді Аристотель жасады. Геродот пен Пллатонды үлгі етіп, мемлекетті монархияға, аристократияға, политейге бөлді.
1. Теократиялық - құдайдың құдыретімен пайда болу теориясы. Негізін салғандар: А. Августин, Ф. Аквинский.
2. Патриархалды теория – отбасындағы әкенің билігі руға, рудан тайпаға, тайпалардың қауымдастыққа және одан үлкейіп, мемлекет қалыптасады. (Платон, Аристотель, кейіннен Р. Филмер).
3. Қоғамдық келісім теориясы - қоғамның табиғи жағдайынан мемлекеттікке өтуі адамдардың өзара келісімге келу нәтижесінде қалыптасты. (Т. Гоббс, Г. Гроций, Ж.Ж. Руссо).
4. Күштеу теориясы – бір тайпаның басқа тайпаны басып алуы нәтижесінде мемлекет пайда болды. «Күш, соғыс, күрес, зорлық – мемлекеттің негізгі атасы». (Л. Гумплович, К. Каутский)
5. Органикалық теория - мемлекет органикалық даму нәтижесінде пайда болды. Мемлекеттің миы (басқарушылар) және оның шешімін орындау құралдары (бағыныштылар) болады. Егер биологиялық организмдер ішінде ең қабілеттілері тірі қалса, әлеуметтік организмде соғыс нәтижесінде мемлекет құрылып, үкімет қалыптасады. (Г. Спенсер).
6. Психологиялық теория – адамның психикалық қасиеттерімен, оның биопсихикалық түйсігімен (инстинкт). Адам тумысынан әлемдегі күштіге бағынышты болып келеді. (Л.Петражицкий)
7. Марксистік теория – мемлекет таптар мен жеке меншіктің шығуымен пайда болды. (Ф. Энгельс, К. Маркс).
Мемлекеттің белгілері:
1. территориясы – мемлекеттік билік белгілі бір аумақ шеңберінде ұйымдасады және онда тұратын барлық адамдарға таралады.
2. азаматы – сол аумақта туғанның барлығы азаматтыққа ие болады;
3. Ерекше көпшілік биліктің болуы
4. Мемлекеттік егемендігі – мемлекеттік биліктің ішкі және сыртқы саясатты жүргізудегі тәуелсіздігі.
5. Күштеу аппаратының болуы - мемлекет белгілі бір жағдайларда заң негізінде күштеу амалдарын пайдалана алады.
6. Салық салу.
Мемлекет саяси билік институты ретінде төменлегі негізгі жүйелерден құрылады:
2. Қадағалау-бақылау органдары:
- прокуратура;
- полиция, милиция;
- кеден қызметі, кеден органдары;
- салық инспекциялары және салық полициясы;
- есеп палатасы;
- қадағалау органдары (экологиялық, орман, балыққорғау және т.б.).
3. Қорғаныс органдары:
- қарулы күштер;
- ұлттық гвардия, ішкі әскер;
- қауіпсіздік органдары;
- шекара қызметі, шекаралық әскер, шекаралық қарауыл.
Мемлекет формалары:
1. Басқару формасына қарай: монархиялық және республикалық.
Монархия – мемлекеттік билік бір адамның қолында жинақталып, әкелен балаға мирас ретінде қалып отырады.
Абсолютті монархияда мемлекет басшысының билігі шексіз, яғни үкіметті монарх тағайындайды және ол монархтың алдында ғана жауапты (Непал, катар, Сауд аравиясы).
Конституциялық монархияда монарх билігі конституциямен шектеледі, оған қарсы шығуға немесе өзгертуге монархтың ешбір құқығы жоқ. Дуалистік, парламенттік. Алғаш мұндай мемлекет Ұлыбританияда пайда болды,одан кейін Жапония,Бельгия, Голландия,Испания,Марокко,Швеция т.б. п.б.
Республика – мемлекеттік биліктің жоғарғы органдары сайлау нәтижесінде қалыптасатын басқару түрі. (Президенттік, Парламенттік, Аралас – үкіметтің қызметіне парламенттік бақылау орнатылған күшті президенттік билік).Президенттік баскарудың классикалық түрін АҚШ бастаған. Аралас президенттік –парламенттік мемлекеттер :Австрия,Франция,Финляндия,Португалия,Туркия т.б.
2. Мемлекеттік құрылысына қарай: унитарлы, федеративті, конфедеративті.
3. Мемлекет саяси тәртіп түріне қарай: демократиялық, тоталитарлы, авторитарлды болып бөлінеді.
4. Саяси өмірдің тұрақтылығы мен үздіксіздігіне қарай мемлекет: тұрақсыз және тұрақты мемлекет түрлеріне бөлінеді.
Тұрақсыз мемлекеттер президенттердің, үкіметтің, парламенттің, конституцияның жиі өзгеруімен, бүліктер мен қайта құрулардың болуымен ерекшеленеді.
5. Мемлекет басым қызметтеріне қарай: әскери немесе полициялық, әлеуметтік, құқықтық болып бөлінеді.
Мемлекеттің ішкі және сыртқы қызметтері.
Мемлекеттің іішкі қызметтері:
1. Саяси қызметтері:
- саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету;
- билік өкілеттіктерін жүзеге асыру;
- саяси бағдарды анықтау.
2. Экономикалық қызметі – экономикалық процестерді ұйымдастыру, үйлестіру және реттеу.
3. Құқықтық қызметтері:
- құқықтық нормаларды жасау және бекіту;
- құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету;
- қоғамдық қатынастарды және азаматтардың мінез-құлықтарын реттеу;
- қоғамдық құрылысты экстремизм, терроризм сынды қауіптерден қорғау.
4. Ұйымдастырушылық қызметтері:
- шешімдерді орындау;
- мемлекеттік басқару аппаратын қалыптастыру және оны пайдалану;
- заңдардың орындалуын бақылау;
- саяси ж.үйенің түрлі субъектілерінің іс-әрекеттерін үйлестіру.
5. Әлеуметтік қызметі – адамдардың өмірлік маңызды қажеттіліктерін (жұмыспен қамту, тұрғын үймен қамтамасыз ету, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамтамасыз ету, демалыс және т.б.) қанағаттандыру.
6. Мәдени-тәрбиелік қызметі – адамдардың мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ, азаматтарды тәрбиелеу.
Мемлекеттің сыртқы қызметтері:
1. Ішкісаяси қызметтері:
- өзге мемлекеттермен экономикалық, саяси, әскери, әлеуметтік және басқа да салалар бойынша ынтымақтасу;
- мемлекеттің халықаралық ұйымдарға қатысуын қамтамасыз ету.
2. Қорғаныс қызметі – елдің қауіпсіздігін, егемендігін және территориялық тұтастығын қамтамасыз ету.
Унитарлы мемлекет/ латынның біртұтас, біріккен/ Олар Греция, Италия, Қазақстан, Польша, Франция т.б.
Федерация :АҚШ,Бельгия,Бразилия, Германия, Канада, Малаазия, Австрия, Нигерия,Ресей т.б.
Конфедерация: Солт.Америка, Швецария т.б.
Бақылау сұрақтары:
12-дәріс. Әлемдік саясат және қазіргі халықаралық қатынастар
1.Әлемдік саясат және әлемдік саяси үдеріс.Халықаралық қатынастар түсінігі және негізгі субъектілері. Халықаралық қатынастар теориясындағы теориялық әдістер мен негізгі дәстүрлі мектептер.
2.Қазіргі халықаралық тәртіптің тарихи типтері мен ерекшеліктері. Халықаралық қатынастар жүйелерінің типологиясы мен олардың қызмет етуінің құрылымдық заңдылықтары.
3.Қазіргі халықаралық қатынастардың дамуының негізгі үрдістері. Әлемдік саяси үдерістердің жаһандануы мен қазіргі жаһандық қауіп қатерлер.
4.Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан. Қазақстан сыртқы саясатының басымдық бағыттары – ұлттық мүдделерді ілгерілету мен аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті күшейту.
Мақсаты: халықаралық саясат, сыртқы саясат және халықаралық қатынастар мәнін ашу.
Әлемде бүгінде екі жүзден астам мемлекеттер өмір сүреді және олардың арасында өзара қатынастар орнаған. Халықаралық қатынастар –халықтар, мемлекеттер, экономикалық және құқықтық ұйымдар арасындағы халықаралық аренадағы экономикалық, саяси, мәдени, құқықтық байланыстарының жиынтығы.
Халықаралық қатынастардың негізгі субъектілері:
Олардың ішіндегі ең маңыздысы мемлекет болып табылады, себебі, мемлекет - өзге мемлекеттермен қатынасуға, келісім жасауға, соғысты жариялауға, бейбіт келісімдер жасайтын, егемендік, қауіпсіздік, территориялық тұтастықтың міндеттерін шешетін және легитимді өкілеттікке ие, жалғыз жалпы ұлттық институт.
Халықаралық қатынастардың заңдылықтары:
Халықаралық қатынастың түрлері:
Халықаралық қатынастың негізгі басымдықтары:
Мемлекеттік саясат екі түрде жүзеге асады: ішкі және сыртқы, яғни халықаралық, олар өзара байланысты және бір-бірінен ерекшеленеді.
Сыртқы саясат - сыртқы саяси іс-әрекет өзге субъектілері –мемлекеттермен, ұйымдары мен одақтары, шетелдік қоғамдық бірлестіктер. әлемдік және аймақтық халықаралық ұйымдармен қатынастарын реттейтін мемлекеттің халықаралық аренадағы іс-қимылы. Сыртқы саясатты жүзеге асыру формалары:
1. сыртқы ортамен қатынасына қарай: ашық және жабық;
2. саяси мәдениет деңгейіне қарай (Алмонд): англо-американдық (азаматтардың саясатқа белсендігілі), континентальды-авропалық (азаматтардың заңды тыңдауы), индустрияландыруға дейінгі (адамдардың саясатқа саналы емес түрде қатысуы), тоталитарлы;
3. саяси тәртіп сипатына қарай: тоталитарлы, авторитарлы, демократиялық.
Бақылау сұрақтары:
-
Қоғамның саяси жүйесі дегеніміз не? -
Қоғамның саяси жүйесінің құрылымы қандай? -
Қоғамның саяси жүйесі неліктен ұзақ жылдар бойы зерттелмеді? -
Қазақстандық саяси жүйеге не кіреді? -
Қазақстанның саяси жүйесін жіктеңіз.
11-дәріс.Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам
1.Мемлекет қоғамның саяси жүйесінің негізгі институты ретінде. Мемлекеттің шығу тегі туралы теориялар мен тұжырымдар.
Мемлекеттің белгілері мен құрылымы. Үкімет пен үкімет формалары. Мемлекеттің функциялары, олардың қазіргі жағдайда өзгеруі. Қазіргі заманғы тәуекелдер жағдайында саясатты әзірлеу. Қазақстан Республикасы Мемлекті. Қазіргі Қазақстандағы демократиялық мемлекеттілікті қалыптастыру және дамыту.
2. Құқықтық мемлекеттің мәні. Конституция қоғамның негізгі заңы болып табылады. Қазақстан Республикасының егеменді мемлекетінің Конституциясы.
3. Азаматтық қоғамның өлшемдері. Құқықтық мемлекет пен Қазақстандағы азаматтық қоғам арасындағы қарым-қатынас формалары
Сабақтың мақсаты: саяси жүйенің орталық институты ретінде және саяси биліктің негізгі институты ретінде мемлекеттің мәнін ашу, мемлекеттің негізгі типтерін және жіктелу негіздерін меңгеру.
Мемлекет саяси жүйенің орталық институты болып табылады. Ол билік өкілеттіктерін өз қолына жинақтайды және жүзеге асырады, әлеуметтік процестерді басқарады және реттеп отырады. Мемлекет – белгілі бір территорияда халықтарды біріктіретін және саяси элита бекіткен заң тәртіптері арқылы өмір сүретін институт. Мемлекеттің шығуын ғылым адамзат қоғамы дамуының белгілі бір тарихи кезеңімен, яғни әлеуметтік таптар мен топтардың пайда болып, қоғамда саяси-әлеуметтік теңсіздіктердің орнығуымен байланыстарды. «мемлекет» деген атау термин ретінде жаңа заманда пайда болды. Н. Макиавелли өзінің еңбегінде қоғамнан тыс ерекше билік құрылымын түсіндіру үшін алғаш рет stati терминін пайдаланды, яғни латынның состояние – қалыпты жағдай деген сөзінен туды.
Мемлекеттің пайда болуы туралы мәселелер көптеген жылдар бойы ұзақ талқыланып, нәтижесінде, әртүрлі гипотезалар мен теориялар жасалынды.
Алғаш рет мемлекет түрлерін типтеуді Аристотель жасады. Геродот пен Пллатонды үлгі етіп, мемлекетті монархияға, аристократияға, политейге бөлді.
1. Теократиялық - құдайдың құдыретімен пайда болу теориясы. Негізін салғандар: А. Августин, Ф. Аквинский.
2. Патриархалды теория – отбасындағы әкенің билігі руға, рудан тайпаға, тайпалардың қауымдастыққа және одан үлкейіп, мемлекет қалыптасады. (Платон, Аристотель, кейіннен Р. Филмер).
3. Қоғамдық келісім теориясы - қоғамның табиғи жағдайынан мемлекеттікке өтуі адамдардың өзара келісімге келу нәтижесінде қалыптасты. (Т. Гоббс, Г. Гроций, Ж.Ж. Руссо).
4. Күштеу теориясы – бір тайпаның басқа тайпаны басып алуы нәтижесінде мемлекет пайда болды. «Күш, соғыс, күрес, зорлық – мемлекеттің негізгі атасы». (Л. Гумплович, К. Каутский)
5. Органикалық теория - мемлекет органикалық даму нәтижесінде пайда болды. Мемлекеттің миы (басқарушылар) және оның шешімін орындау құралдары (бағыныштылар) болады. Егер биологиялық организмдер ішінде ең қабілеттілері тірі қалса, әлеуметтік организмде соғыс нәтижесінде мемлекет құрылып, үкімет қалыптасады. (Г. Спенсер).
6. Психологиялық теория – адамның психикалық қасиеттерімен, оның биопсихикалық түйсігімен (инстинкт). Адам тумысынан әлемдегі күштіге бағынышты болып келеді. (Л.Петражицкий)
7. Марксистік теория – мемлекет таптар мен жеке меншіктің шығуымен пайда болды. (Ф. Энгельс, К. Маркс).
Мемлекеттің белгілері:
1. территориясы – мемлекеттік билік белгілі бір аумақ шеңберінде ұйымдасады және онда тұратын барлық адамдарға таралады.
2. азаматы – сол аумақта туғанның барлығы азаматтыққа ие болады;
3. Ерекше көпшілік биліктің болуы
4. Мемлекеттік егемендігі – мемлекеттік биліктің ішкі және сыртқы саясатты жүргізудегі тәуелсіздігі.
5. Күштеу аппаратының болуы - мемлекет белгілі бір жағдайларда заң негізінде күштеу амалдарын пайдалана алады.
6. Салық салу.
Мемлекет саяси билік институты ретінде төменлегі негізгі жүйелерден құрылады:
-
Билік жүйелері:
-
заң шығарушы билік органдары; -
атқарушы билік органдар; -
сот билігі органдары.
2. Қадағалау-бақылау органдары:
- прокуратура;
- полиция, милиция;
- кеден қызметі, кеден органдары;
- салық инспекциялары және салық полициясы;
- есеп палатасы;
- қадағалау органдары (экологиялық, орман, балыққорғау және т.б.).
3. Қорғаныс органдары:
- қарулы күштер;
- ұлттық гвардия, ішкі әскер;
- қауіпсіздік органдары;
- шекара қызметі, шекаралық әскер, шекаралық қарауыл.
Мемлекет формалары:
1. Басқару формасына қарай: монархиялық және республикалық.
Монархия – мемлекеттік билік бір адамның қолында жинақталып, әкелен балаға мирас ретінде қалып отырады.
Абсолютті монархияда мемлекет басшысының билігі шексіз, яғни үкіметті монарх тағайындайды және ол монархтың алдында ғана жауапты (Непал, катар, Сауд аравиясы).
Конституциялық монархияда монарх билігі конституциямен шектеледі, оған қарсы шығуға немесе өзгертуге монархтың ешбір құқығы жоқ. Дуалистік, парламенттік. Алғаш мұндай мемлекет Ұлыбританияда пайда болды,одан кейін Жапония,Бельгия, Голландия,Испания,Марокко,Швеция т.б. п.б.
Республика – мемлекеттік биліктің жоғарғы органдары сайлау нәтижесінде қалыптасатын басқару түрі. (Президенттік, Парламенттік, Аралас – үкіметтің қызметіне парламенттік бақылау орнатылған күшті президенттік билік).Президенттік баскарудың классикалық түрін АҚШ бастаған. Аралас президенттік –парламенттік мемлекеттер :Австрия,Франция,Финляндия,Португалия,Туркия т.б.
2. Мемлекеттік құрылысына қарай: унитарлы, федеративті, конфедеративті.
3. Мемлекет саяси тәртіп түріне қарай: демократиялық, тоталитарлы, авторитарлды болып бөлінеді.
4. Саяси өмірдің тұрақтылығы мен үздіксіздігіне қарай мемлекет: тұрақсыз және тұрақты мемлекет түрлеріне бөлінеді.
Тұрақсыз мемлекеттер президенттердің, үкіметтің, парламенттің, конституцияның жиі өзгеруімен, бүліктер мен қайта құрулардың болуымен ерекшеленеді.
5. Мемлекет басым қызметтеріне қарай: әскери немесе полициялық, әлеуметтік, құқықтық болып бөлінеді.
Мемлекеттің ішкі және сыртқы қызметтері.
Мемлекеттің іішкі қызметтері:
1. Саяси қызметтері:
- саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету;
- билік өкілеттіктерін жүзеге асыру;
- саяси бағдарды анықтау.
2. Экономикалық қызметі – экономикалық процестерді ұйымдастыру, үйлестіру және реттеу.
3. Құқықтық қызметтері:
- құқықтық нормаларды жасау және бекіту;
- құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету;
- қоғамдық қатынастарды және азаматтардың мінез-құлықтарын реттеу;
- қоғамдық құрылысты экстремизм, терроризм сынды қауіптерден қорғау.
4. Ұйымдастырушылық қызметтері:
- шешімдерді орындау;
- мемлекеттік басқару аппаратын қалыптастыру және оны пайдалану;
- заңдардың орындалуын бақылау;
- саяси ж.үйенің түрлі субъектілерінің іс-әрекеттерін үйлестіру.
5. Әлеуметтік қызметі – адамдардың өмірлік маңызды қажеттіліктерін (жұмыспен қамту, тұрғын үймен қамтамасыз ету, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамтамасыз ету, демалыс және т.б.) қанағаттандыру.
6. Мәдени-тәрбиелік қызметі – адамдардың мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ, азаматтарды тәрбиелеу.
Мемлекеттің сыртқы қызметтері:
1. Ішкісаяси қызметтері:
- өзге мемлекеттермен экономикалық, саяси, әскери, әлеуметтік және басқа да салалар бойынша ынтымақтасу;
- мемлекеттің халықаралық ұйымдарға қатысуын қамтамасыз ету.
2. Қорғаныс қызметі – елдің қауіпсіздігін, егемендігін және территориялық тұтастығын қамтамасыз ету.
Унитарлы мемлекет/ латынның біртұтас, біріккен/ Олар Греция, Италия, Қазақстан, Польша, Франция т.б.
Федерация :АҚШ,Бельгия,Бразилия, Германия, Канада, Малаазия, Австрия, Нигерия,Ресей т.б.
Конфедерация: Солт.Америка, Швецария т.б.
Бақылау сұрақтары:
-
Мемлекет қашан және қалай пайда болған? -
Адамдардың мемлекетке бірігу себептері неде? -
Мемлекеттің құрылы әр мемлекеттер неліктен түрліше болып келеді? -
ҚР мемлекетінің даму бағыттарын атаңыз
12-дәріс. Әлемдік саясат және қазіргі халықаралық қатынастар
1.Әлемдік саясат және әлемдік саяси үдеріс.Халықаралық қатынастар түсінігі және негізгі субъектілері. Халықаралық қатынастар теориясындағы теориялық әдістер мен негізгі дәстүрлі мектептер.
2.Қазіргі халықаралық тәртіптің тарихи типтері мен ерекшеліктері. Халықаралық қатынастар жүйелерінің типологиясы мен олардың қызмет етуінің құрылымдық заңдылықтары.
3.Қазіргі халықаралық қатынастардың дамуының негізгі үрдістері. Әлемдік саяси үдерістердің жаһандануы мен қазіргі жаһандық қауіп қатерлер.
4.Қазіргі халықаралық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан. Қазақстан сыртқы саясатының басымдық бағыттары – ұлттық мүдделерді ілгерілету мен аймақтық және жаһандық қауіпсіздікті күшейту.
Мақсаты: халықаралық саясат, сыртқы саясат және халықаралық қатынастар мәнін ашу.
Әлемде бүгінде екі жүзден астам мемлекеттер өмір сүреді және олардың арасында өзара қатынастар орнаған. Халықаралық қатынастар –халықтар, мемлекеттер, экономикалық және құқықтық ұйымдар арасындағы халықаралық аренадағы экономикалық, саяси, мәдени, құқықтық байланыстарының жиынтығы.
Халықаралық қатынастардың негізгі субъектілері:
-
халық -
мемлекет -
мемлекетаралық ұйымдар -
дүниежүзілік, аймақтық, саяси үкіметтік ,үкіметтік емес ұйымдар және мүдделес топтар
Олардың ішіндегі ең маңыздысы мемлекет болып табылады, себебі, мемлекет - өзге мемлекеттермен қатынасуға, келісім жасауға, соғысты жариялауға, бейбіт келісімдер жасайтын, егемендік, қауіпсіздік, территориялық тұтастықтың міндеттерін шешетін және легитимді өкілеттікке ие, жалғыз жалпы ұлттық институт.
Халықаралық қатынастардың заңдылықтары:
-
халықаралық қатынастардың негізгі қатысушылары егеменді мемлекеттер болып табылады, олардың халықаралық әрекет формалары - әскери стратегия және дипломатия. -
Мемлекеттік саясат екі түрде жүзеге асады: ішкі және сыртқы, яғни халықаралық, олар өзара байланысты және бір-бірінен ерекшеленеді. -
халықаралық экономикалық жүйе аясында әрекет ете отырып, әрбір мемлекет төмендегі мақсаттарға қол жеткізуге тырысады: экономикалық пайда, әлеуметтік тұрақтылық және өздеріңің саяси мақсаттарына жету құралдарын иемдену. -
Мемлекеттің халықаралық саясатының нәтижесі ұлттық мүддеге негізделеді. -
Ұлттық мүддені қорғау мемлекеттің табиғи, экономикалық және басқа ресурстарына қатысты ең күшті әскери потенциалды иеленуді қажет етеді. -
Кез келген мемлекеттің өз ұлттық мүдделерін қанағаттандыруға тырысуының нәтижесі – әлемдік аренада нақты тепе-теңдік күшті қалыптастыру болып табылады. -
Соғыстың болу болмауында ядролық қару басты роль атқарады. -
әскери потенциалы тұрғысынан ең ірі мемлекеттер, яғни ұлы державалар арасында күштерді бөлуге байланысты қосполярлы, үшполюсті, мультиполярлы жүйе қалыптасуы мүмкін.
Халықаралық қатынастың түрлері:
-
Саяси, экокнмикалық -
Иделегиялық , әлеуметтік -
Мәдени,тғылыми-техникалық -
Әскери стратегиялық
Халықаралық қатынастың негізгі басымдықтары:
-
Соғыс пен бейбітшілік -
Жалпы ортақ қауіпсіздік -
Қоршаған ортаны қорғау -
Артта қалушылық пен кедейшілікті жеңу
Мемлекеттік саясат екі түрде жүзеге асады: ішкі және сыртқы, яғни халықаралық, олар өзара байланысты және бір-бірінен ерекшеленеді.
Сыртқы саясат - сыртқы саяси іс-әрекет өзге субъектілері –мемлекеттермен, ұйымдары мен одақтары, шетелдік қоғамдық бірлестіктер. әлемдік және аймақтық халықаралық ұйымдармен қатынастарын реттейтін мемлекеттің халықаралық аренадағы іс-қимылы. Сыртқы саясатты жүзеге асыру формалары: