Файл: Протокол от 28 августа 2019г. 5 Принята на заседании педагогического совета Протокол от 28 августа 2019г. 1.doc

2.2.2. 20 Основы безопасности жизнедеятельности

ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЛИЧНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ В ПОВСЕДНЕВНОЙ ЖИЗНИ

Производственные аварии и катастрофы.

Чрезвычайные ситуации техногенного характера и их классификация. Причины чрезвычайных ситуаций техногенного характера и защита от них.

Пожарная безопасность.

Пожары в жилых и общественных зданиях, их возможные последствия. Возможные причины возникновения пожаров в жилых и общественных зданиях. Влияние «человеческого фактора» на причины возникновения пожаров. Соблюдение мер пожарной безопасности в быту. Права и обязанности граждан в области пожарной безопасности. Правила безопасного поведения при пожаре в жилом или общественном здании. Основные правила пользования бытовыми приборами, инструментами, персональными компьютерами и др.Использование средств пожаротушения.

Опасные ситуации и меры предосторожности в местах большого скопления людей (в толпе, в местах проведения массовых мероприятий)

Ситуации криминогенного характера, меры предосторожности и правила поведения .Элементарные способы самозащиты.

ЧРЕЗВЫЧАЙНЫЕ СИТУАЦИИ ПРИРОДНОГО И ТЕХНОГЕННОГО ХАРАКТЕРА И БЕЗОПАСНОСТЬ.

(Аварии с выбросом аварийно химически опасных веществ. Аварии с выбросом радиоактивных веществ. )

Чрезвычайные ситуации природного и техногенного характера и их последствия.

Общие понятия о чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера. Чрезвычайные ситуации природного характера и поведение в случае их возникновения.

Потенциально основные объекты экономики. Аварии на радиационных, химически опасных и пожаров – взрывоопасных объектах. Причины их возникновения и возможные последствия. Аварии на гидродинамических объектах. Рекомендации специалистов по правилам безопасного поведения в различных чрезвычайных ситуациях техногенного характера. Основные правила пользования бытовыми приборами и инструментами, средствами бытовой химии, персональными компьютерами и др. Использование индивидуальных средств защиты: домашней медицинской аптечки, ватно-марлевой повязки, респиратора, противогаза. Безопасное поведение человека в природных условиях: ориентирование на местности, подача сигналов бедствия, добывание огня, воды и пищи, сооружение временного укрытия.

---

Организация защиты населения от чрезвычайных ситуаций техногенного характера.

Способы оповещения населения о чрезвычайных ситуациях техногенного характера. Организация защиты населения при авариях на радиационных и химически опасных объектах. Организация оповещения населения о чрезвычайных ситуациях техногенного характера.Действия населения по сигналу «Внимание всем!» и сопровождающей речевой информации. Средства коллективной защиты и правила пользования ими. Эвакуация населения.

ОБЕСПЕЧЕНИЕ ЛИЧНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ В ПОВСЕДНЕВНОЙ ЖИЗНИ

(Гидродинамические аварии. Чрезвычайные ситуации на транспорте. Чрезвычайные ситуации экологического характера.)

Безопасность на водоемах.

Водоемы. Особенности состояния водоемов в различное время года. Соблюдение правил безопасности при купании в оборудованных и необорудованных местах. Безопасный отдых у воды. Опасные ситуации и правила поведения на воде. Оказание помощи утопающему.

Безопасность на дорогах.

Причины дорожно-транспортного травматизма. Опасные ситуации на дороге. Организация дорожного движения. Правила безопасного поведения на дорогах пешеходов и пассажиров. Общие обязанности водителя. Правила дорожного движения (в части, касающейся пешеходов и велосипедистов). Опасные ситуации на транспорте. Поведение пассажиров в общественном транспорте.

Экология и безопасность.

Загрязнение окружающей природной среды понятие о предельно допустимых концентрациях загрязняющих веществ. Мероприятия, проводимые на защите здоровье населения в местах с неблагоприятной экологической обстановкой. Меры безопасности при пребывании человека на территории с неблагоприятными экологическими факторами. Предельно допустимые концентрации (ПДК) вредных веществ в атмосфере, воде, почве. Бытовые приборы контроля качества окружающей среды и продуктов питания.

ОСНОВЫ МЕДИЦИНСКИХ ЗНАНИЙ И ЗДОРОВОГО ОБРАЗА ЖИЗНИ

Основы медицинских знаний и оказания первой медицинской помощи.

Общая характеристика различных повреждений и их последствия для здорового человека. Средства оказания первой медицинской помощи. Правила оказания первой медицинской помощи при отравлениях угарным газом, хлором и аммиаком. Первая медицинская помощь при отравлениях. Первая медицинская помощь при травмах, ушибах.

---

Первая медицинская помощь при ранениях, кровотечениях. Первая медицинская помощь при ожогах и обморожениях.

Основы здорового образа жизни.

Основные понятия о здоровье и здоровом образе жизни. Здоровый образ жизни. Факторы, укрепляющие и разрушающие здоровье. Индивидуальное здоровье человека, его физическая и духовная сущность. Репродуктивное здоровье как общая составляющая здоровья человека и общества. Здоровый образ жизни и безопасность, основные составляющие здорового образа жизни. Здоровый образ жизни как необходимое условие сохранения и укрепления здоровья человека и общества и обеспечения их безопасности. Влияние окружающей природной среды на здоровье человека. Вредные привычки и их профилактика.
2.2.2.21 Башкирский язык (государственный)

Уҡытыу предметының (курс) йөкмәткеһе

Тел саралары һәм уларҙы ҡулланыу күнекмәләре

1. 
   Графика, каллиграфия, орфография.
   

Башҡорт теленең алфавиты. Йы, йе, йө, йү, йә ҡушымсалары. Өн һәм хәрефтең тап килеүе. Уҡыу ҡағиҙәләре. Төп орфографик ҡағиҙәләр. Һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышы.

2. 
   Телмәрҙең фонетик яғы
   

Башҡорт теленең специфик өндәрен дөрөҫ ишетеү һәм әйтеү. Төп орфоэпик нормалар. Башҡорт телендә баҫым. Һөйләмдең интонацион төрҙәре.

3. 
   Телмәрҙең лексик яғы
   

Лексик берәмектәрҙе ике яҡлы (рецептив һәм продуктив) үҙләштереү, тотороҡло һүҙбәйләнештәр, телмәр этикеты элементтары булараҡ баһалау лексикаһы һәм телмәр клишелары. Интернациональ һүҙҙәр. Һүҙьяһалыш.

4. 
   Телмәрҙең грамматик яғы
   

Һөйләмдең төп коммуникатив төрҙәре: хәбәр, һорау, өндәү. Һорау алмаштары. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Раҫлау һәм инҡар итеү һөйләмдәре. Хәбәре ҡылым, исем һәм ҡушма ҡушма ҡылым менән белдерелгән ябай һөйләм. Раҫлау йәки инҡар итеү мәғәнәһен белдергән өндәү һөйләмдәр. Эйәһеҙ һөйләм. Хәҙерге заман формаһы. Ябай тарҡау һөйләм. Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Һәм, ләкин теркәүестәре менән бирелгән теҙмә ҡушма һөйләмдәр. Сөнки бәйләүесе менән бирелгән эйәртеүле ҡушма һөйләмдәр. Инфинитив (уртаҡ ҡылым). Мөмкин, тейеш, кәрәк модаль һүҙҙәре. Исемдәрҙең һан һәм килеш менән үҙгәреше. Сифат дәрәжәләре. Алмаш һәм уның төрҙәре (зат, һорау, эйәлек, күрһәтеү). Ваҡыт рәүештәре (кисә, бөгөн, иртәгә, йыш һ.б). 100-гә тиклем төп һандар, 30-ға тиклем рәт һандары.
5 класс

1. Башҡортостан – тыуған республикам. Танышыу. -1 сәғәт

---

Башҡортостандың ҡалалары, ауылдары, йылғалары, күлдәре тураһында мәғлүмәт биреү. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өн – хәрефтәрен инглиз теленең өн – хәрефтәре менән сағыштырыу.  

2. Һаумы, мәктәп!  Башҡорт теленең алфавиты. Һандар. Төҫтәр. - 6 сәғәт

Был темала мәктәп, класс, уҡыу, уҡыу әсбаптары, балаларҙың мәктәптәге эштәре тураһында һүҙ алып барыла. Күберәк диалог, һөйләшеүҙәр, һорауҙар һәм яуаптар, мөмкин булған кимәлдә уҡыу һәм яҙыу кеүек эш төрҙәрен файҙаланыу. Темаға ҡараған башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу, яңы һүҙҙәр менән һүҙлектәрен байытыу. Уҡыусы үҙе менән таныштыра, иптәштәре, уҡытыусыһы менән таныша. Һин кем? Был кем? Был нимә? Һинең исемең нисек? һорауҙарын бирергә һәм уларға яуап бирергә лә өйрәнә. Дәреслектә бирелгән кескәй текстар, темаға ярашлы ҡыҫҡа шиғырҙар уҡыу һәм ятлау.

    Был тема (1 сентябрь – Белем көнө. Мәктәп, уҡыу, белем алыу, тел өйрәнеү) башлыса “Көҙ” темаһы менән бергә үрелеп бара. Бер үк ваҡытта, уҡыусыларҙың йәйге каникулды нисек үткәреүе тураһында әңгәмә үткәреү, фекер алышыуҙар ойошторола. Башҡорт теленең өн-хәрефтәре, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар, тартынҡылар, ижек.  Исем. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Сифат.

3. Ғаилә. Үҙем тураһында. Һөнәрҙәр. - 5 сәғәт

Үҙенең  ғаиләһе, ғаилә ағзалары, уларҙың эштәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләшеү. Башҡорт телендә эйәлек ялғауҙарын практик үҙләштереү. – сы, - се ялғауҙары аша һөнәрҙәрҙе белдереүсе яңы һүҙҙәр барлыҡҡа килтереү. Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында  һөйләргә өйрәнергә тейеш. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Алмаш. Зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше. к - г, ҡ - ғ, п - б тартынҡыларының сиратлашыуы.

4. Йыл миҙгелдәре. Көҙ. Ҡыш. - 6 сәғәт

Йыл миҙгелдәре, һәр йыл миҙгеленә хас үҙенсәлектәр менән танышыу. Йыл миҙгелдәрен, һәр миҙгелгә ҡараған ай исемдәрен дөрөҫ әйтә һәм телмәрҙә ҡуллана белеү. Һүҙ төркөмдәре: сифат,  алмаш. Һорау алмаштары. Күрһәтеү алмаштары. Күрһәтеү алмаштарының килеш менән үҙгәреше. Билдәһеҙлек алмаштары. Билдәләү алмаштары.

Яңы йыл темаһы ҡыш темаһы менән берлектә алып барыла. Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, Яңы йыл менән туғандарҙы, яҡын кешеләрҙе ҡотларға өйрәтеү, һәр байрамдың үҙенә генә хас күренештәре тураһында һөйләтеү. Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.

Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр:

Көҙ, ҡыш, яҙ, йәй, миҙгел, һалҡын ҡыш, ҡыҫҡа көн, көслө ел, Ҡыш бабай, Ҡарһылыу, Яңы йыл, ҡаты һыуыҡтар, тау шыуыу, тағараҡ элеп ҡуйыу, ҡунаҡтар, уңыш теләйем, һ.б.

---

5. Башҡортостанды беләһеңме?  - 2сәғәт

Уҡыусыларҙы үҙҙәре йәшәгән республиканың үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән таныштырыу. Уҡыусы аңына үҙе йәшәгән ерҙең – Башҡортостандың тарихы, уның байлығы, күренекле шәхестәре һ.б. хаҡында бер бөтөн тыуҙырыу һәм ул турала һөйләй белеүҙәренә өлгәшеү. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Юҡлыҡ алмаштары. Тәбиғәттәге предметтарҙың исемдәре, уларға ҡыҫҡаса характеристика биреү. Йылғаларын, күлдәрен белеү. Тауҙар һәм урмандар. Тәбиғәтте һаҡлау тураһында һөйләшеүҙәр, текстар уҡыу. Башҡорт телендә тиң киҫәктәр (терминды биреү мотлаҡ түгел: һаналып килгән һүҙҙәр тип мәғәнәһен аңлатыу отошло). Һөйләмдә уларҙың ҡулланылышын практик үҙләштереү.

Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр:

Дәүләт, Тыуған ил, элек, Башҡортостан ерҙәре, ер байлыҡтары, ҡаҙылмалар, төрлө милләт кешеләре, азатлыҡ, ҡурай, юғары уҡыу йорттары, башҡорт халҡы, башҡорт теле, башҡорт балы, төп халыҡ,һ.б.

6. Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена.  - 3 сәғәт

Был тема кешенең тән ағзалары, эске органдарының атамаларын белеү менән бергә шәхси гигиена, көн тәртибе, һаулығы менән берлектә алып барыла. Кешегә һау-сәләмәт булыу өсөн нимә эшләргә кәрәклеге тураһында әңгәмәләр үткәреү, әҫәрҙәр уҡыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Ҡылым.

Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр:

Кәүҙә,  тубыҡ, бит, арҡа, тамаҡ, дарыу, һыуыҡ, таҙа, бысраҡ, дарыу бирә, ҡ – ғ, п – б, к – г сиратлашыу тураһында белүҙәрен нығытыу. Шәхси гигиена, иртән, кис, уңған, иртәнге аш,  көн тәртибе, ашығыс ярҙам, дарыу үләндәре, сынығыу.

7. Аҙыҡ-түлек. Кейем-һалым. Өй . Магазин.  - 4 сәғәт

Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым атамаларын өйрәнеү, һатып алыу этикеты менән таныштырыу, һөйләшергә, аралашырға өйрәтеү. Синоним.

Аҙыҡ-түлек атамалары менән танышыуҙы дауам итеү , башҡорт халыҡ аштары тураһында һөйләшеү. Баҡса, еләк – емеш, йәшелсәләрҙең атамаларын үҙләштереү, йәшелсәләрҙең, еләктәрҙең билдәләрен белеү. Кейем-һалым исемдәре, уларҙың үлсәме, кейем һатып алыу, уларҙы бөхтә тотоу. Башҡорт телендә килеш һәм зат ялғауҙарын ҡулланыу. Темаға ҡараған башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу, яңы һүҙҙәр менән һүҙлектәрен байытыу. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен үҫтереү. Дәреслектә бирелгән кескәй текстар, темаға ярашлы ҡыҫҡа шиғырҙар уҡыу һәм ятлау.

Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр

  Баҡса, әфлисун, ҡауын, ҡарбуз, ҡыяр, борос, һуған. Бешә, өлгөрә, түтәл ҡаҙа, әсе һуған, тәмле алма, файҙалы йәшелсә, баҡсала үҫә, түңәрәк, оҙонса, йомро.

---