ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.04.2024
Просмотров: 17
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Стресстен қалай арылуға болады?
Егер мазасыз белгілер байқалса, ең алдымен, баламен сөйлесу керек. Мектептегі проблемалар алаңдаушылық туғызатынын біліп, ата-аналар өздерінің түсіністіктері мен қолдауларын көрсетулері керек. Мысалы, қиын жағдайларда, егер оқушы мектептегі алғашқы күнінен қорқатын болса, оның жеңе алатындығын анық көрсетіңіз. Ынталандыру үшін, өз тәжірибеңізден мысал келтіріңіз, өз тәжірибеңіз туралы айтып беріңіз және оларды жеңудің қаншалықты қиын болғанын мойындаңыз. Сюжетті жағымды түрде аяқтағаныңызға сенімді болыңыз. Егер бала төмен балл алса, дәл не болғанын талдауға тырысыңыз. Оқушының өзін көп айыптамауы өте маңызды («Мен ақымақпын», «Мен ақымақпын»), бірақ себебін байқаңыз, мысалы, ескі тақырыпты ұмытып кету керек, кейде оны қайталау керек.
Оқушының қажетті дағдыларды қаншалықты меңгергенін тексеріңіз. Бұл қабілеттер жас ерекшеленеді. Жас студент дәретхананы қолдана білуі керек, қолын жуып, киім ауыстырып, ересектердің көмегінсіз болуы керек. Сонымен қатар, оған табандылық пен өзіне деген сенімділікті дамыту керек. Осы қасиеттерге байланысты стресстің пайда болу қаупі едәуір төмендейді. Сонымен қатар, мектептегі жүктемеге назар аударыңыз, мүмкін бала шаршады және қысқа үзіліс қажет, әсіресе ол жасөспірім болса. Жоспардан тыс демалыс күндерін тоқсанына бір рет өткізуден қорықпаңыз, бұл стрессті болдырмауға көмектеседі, сонымен қатар оқу орнына барудан қорқады.
Бірінші сыныптағы стресс белгілері:
Балабақшаны мектепке өзгерту балаға әсер ете алмайды. Сабақ ойнаудың орнына ол сыныпта отыруға, тәртіпке және үй жұмысын орындауға мәжбүр. Бұл өзгерістер үлкен стрессті туғызады, бұл оқуға, мінез-құлықтың өзгеруіне және денсаулығының нашарлығына әкелуі мүмкін:
• мазасыз ұйқы немесе үнемі ұйқышылдық,
• тәбеттің болмауы
• тантрумдар
• оқуға деген қызығушылықтың айқын болмауы және мектеп жұмысынан жалтару ниеті,
• салмақ жоғалту
• мектепке келген сайын қорқыныш сезімі,
• апатия немесе тітіркену.
Бұл белгілер табиғатына байланысты пайда болуы мүмкін. Психо-эмоционалды жүйесі тұрақты балалар, стресстік жағдайларға азырақ бейім және олар бейімделуге тиісті жағдайларды жақсы қабылдайды.
Тәбеттің болмауы - стресстің белгілерінің бірі.
Бірінші сынып оқушыларының мектепке бейімделуі
Психологтар бірінші сынып оқушыларының үш топты бейтаныс ортаға бейімделу қабілетіне қарай ажыратады:
1. Бірнеше айдан кейін мектеп жағдайына бейімделген балалар. Олар достық, көңілді және көтеріңкі көңіл-күйге ие. Оларға мұғалімнің талаптарын орындау қиын емес, олар жақсы оқиды. Мұндай темпераменті бар балаларда бастауыш мектептегі стресс мүмкін емес түрде өтеді.
2. Екінші топ студенттеріне жаңа жағдайларға бейімделу қиынырақ. Бірінші сынып оқушысы ұзақ уақыт отыруға мәжбүр болған сабақтардан депрессияға ұшырауы мүмкін. Бұл топ та біртіндеп әлеуметтенуде. Стресс айтарлықтай байқалады, бірақ мектеп оқушылары ересектердің көмегінсіз жеңе алады.
3. Бастауыш мектеп жасындағы балалардың үшінші тобы ұзақ уақыт бойы жаңа өмір салтына бейімделе алмайды. Олар сабақты бұзады, үлгерімі нашар. Тек психолог оларға жаңа ортаға бейімделуге көмектесе алады. Бұл студенттердің күйзелісі құрдастарымен де, мұғалімдермен де толық түсініспеушілікке әкеледі.
Кейбір балаларға мектепке бейімделу үшін психологтың кеңесі қажет
Оқу қиындықтары
Бірінші сынып оқушысына өмірдің және жұмыстың айнымалы ырғағы әсер етеді:
• нашар өнімділік
• жалқаулық
• оқуға деген қызығушылығын жоғалту,
• қиял әлеміне кету
• дамыған сөйлеу кезінде ойлауды кешіктіру (вербализм),
• тұрақты аурулар.
Өткір проблемалардың ішінде бірінші сынып оқушысының нашар мінез-құлқы болуы мүмкін. Бала тек оқуды қаламайды, сонымен қатар сабақты бұзады, сыныпта жауап беруден бас тартады және үй тапсырмасын құлықсыз жасайды. Ол көбінесе төбелестер мен қақтығыстарды бастайды, мұғалімдермен дауласады, назарын аударады.
Баланы неғұрлым көп жазаласа, соғұрлым жағымсыз мінез-құлық пайда болады, сондықтан ата-аналар онымен не істеу керектігін білмейді.
Жаттығудың болмауы, гиперактивтілік - бұл мінез-құлықтың себептері. Бастауыш мектеп жасындағы баладан бу шығаруға рұқсат беру керек, мұны оқу орны қабырғасында жасау керек. Мұндай балаларға психологқа бару ұсынылады, ата-аналардың оларға деген ерекше көзқарасы.
Жаттығу балаңыздың мектепке бейімделуін жеңілдетеді.
Бірінші сынып оқушысына көмектесіңіз.
Психологтардың стрессті болдырмау туралы кеңестері:
1. Балаға қолдау керек. Егер ол кінәлі болса, мектепте уақыты болмаса немесе оқығысы келмесе, оған оны жақсы көретіндерін көрсету керек. Балаға оқуға деген қызығушылығын оятып, ең кішкентай жеңістерін мақтап, өзіне деген сенімділікті дамыту керек. Ол өзін құрметтейтінін, жақсы көретінін, ақылды және қабілетті екенін білуі керек және ол бәріне төтеп бере алатынына сенуі керек. Егер бала өз тәжірибесін және мектептегі күйзелісті жасыратын болса, ата-анасы онымен байланысу керек.
2. Жақсы сөйлейтін, бірақ логикалық ойлау қабілеті жоқ мектеп оқушысы қосымша дайындықты қажет етеді. Мұндай бірінші сынып оқушысына ренжімеу керек, бірақ онымен бірге жаттығып, жаттығу жасаңыз, оның барысында ойлау қабілеті дамиды.
3. Нашар мінез-құлық ата-аналарға баласының назардан тыс қалатындығын айтады. Егер ол ерекше агрессивті болса және жанжал тудыруға бейімді болса, оған психологтың көмегі қажет. Жоғары сапалы диагностика, стресстен арылуға арналған жаттығулар, стресске төзімділікті арттыру және осындай бірінші сынып оқушысымен дұрыс жұмыс жасау жағдайды жақсартуға көмектеседі.
Шоғырлану проблемасын психологпен кеңесу арқылы шешуге болады.
Жасөспірімдердегі стресстің себептері.
12-17 жастағы мектеп оқушылары қазірдің өзінде білім беру режиміне үйренген және оған толықтай бейімделгеніне қарамастан, олар бірінші сынып оқушыларынан кем емес күйзеліске ұшырайды. Жасөспірімдердің тұрақты емес гормоналды фонында стресстік жағдайларға әкелетін көптеген себептер бар.
Жас жігіттер мен әйелдердің осалдығы, салқын және ересек болып көрінгісі құрдастарымен де, мұғалімдермен де көптеген қақтығыстарға негіз бола алады.
Орта мектеп жасындағы балада стрессті туғызатын себептер:
• сыныптастарын мазақ ету
• өзіме қанағаттанбау
• емтихандар мен олардың нәтижелерінен қорқу,
• мамандық таңдау
• өмірдегі таңдау қателігі туралы қорқынышты ой,
• толып кету, мектеп материалын қабылдаудағы қиындық,
• сыныптастарымен салыстырғанда оқушылардың артта қалуы,
Стресстік жағдайдағы жасөспірімдерге көмектесіңіз.
Психологтар жасөспірімдердің ата-аналары баланы түсінуге және тыңдауға үйрену үшін барлығын жасауға кеңес береді. Оны бақылау керек, бірақ оны жеке кеңістік пен еркіндік қалдырып, кедергісіз жасаңыз.
Сізге құрмет пен түсіністік сезінуі үшін оған ересек адам ретінде қарауды үйреніңіз.
Егер сіздің көзқарастарыңыз түбегейлі қарсы болса, балаға барынша шыдамдылық пен құрмет көрсетуге тырысыңыз, онымен сөйлесіп, оның кінәсіздігіне сендіретін сөздерді табыңыз. Бұл мектептегі күйзелістен де, жалпы жүйкеден де арылуға көмектеседі. Жүктемені азайтыңыз. Кейде үйірмелер мен секциялардағы сабақтар шамадан тыс жұмыс пен стреске әкеледі. Бұған жол бермеу үшін баланың сабағын мөлшерлеп, оны жасөспірім үшін өте қызықты нәрсе - шығармашылық тапсырмалар, музыка, би және т.б. үйлестіру ұсынылады.
Мектептегі күйзелістен қалай арылуға болады?
Мектепте оқып жүрген кезімізде бір рет болсын өзімізді жайсыз жағдайға қалдырған ситуацияларды басымыздан кешіргеніміз анық. Оның себебі баға, сыныптастармен ренжісу, ұстазбен түсінісе алмау болса да, бізді күйзеліске шалдықтырғаны анық. Күйзелістен арылғыңыз келсе, басыңыздан өткен оқиғаларға күле біліңіз.
1. Күйзелісіңіздің себебін анықтаңыз. Оқушылар көп жағдайда нашар баға алған кезде, сыныптастары кемсітіп, мазақтағанда осындай күйге түседі.
2. Егер мәселе үй тапсырмасында болса, ұнатпайтын пәніңізден бастаңыз. Әдетте жақсы көрмейтін пәнімізді оқуға көп уақыт кетеді.
3. Кейінге қалдырмаңыз. Жақында тоқсандық қорытынды шығатын болса, күнделікті дайындалыңыз. Бір күн қалғанда шала дайындалғанша, материалды шетінен игерген дұрыс. Әйтпесе, көп күш жұмсауыңызға тура келеді.
4. Ал бір ғана үштік немесе екілік баға үшін уайымдап жүрген болсаңыз, оны түзету мүмкіндігіңіз бар екенін еске алыңыз. Бір ақымақтық жасасаңыз, ісіңізге күле қараңыз. Келесіде мұндай қателікті жібермеңіз. Жинақтаған тәжірибеңізден сабақ алып отырыңыз.
5. Мектеп деген сөздің өзі күйзеліке түсіруі мүмкін. Мектептегі жұмыстарыңыздың, сыныптастарыңызбен қарым-қатынасыңыздың дұрыс болғанын қаласаңыз, басымдылықтарыңызды анықтап алыңыз. Ең маңызды деген мәселелерді бірінші шешіп, артынша өзіңізге бос уақыт қалдырасыз.
6. Пайдалы тағамдар жеңіз. Дұрыс тамақтану арқылы тәніңіздің де, жаныңыздың да саулығын қамтамасыз етесіз.
7. Түн ұйқыңыз бөлінбесін. Дұрыс ұйқы көңіл күйіңізді көтеріп, жинақталуға мүмкіндік береді.
8. Күліңіз. Әдетте болмашы дүниелерге бола уайымдай береміз. Алайда мұның барлығы тек кері әсерін тигізеді. Сол себепті қандай жағдай болмасын, күле біліңіз.
9. Позитивті болыңыз. Үнемі қиындықтарыңыз туралы ойлай беретін болсаңыз, күйзеліске тап боласыз.
Егер мектепте қатты қиналып кетсеңіз, бірнеше күн сабаққа бармаңыз. Бақылаудан немесе диктант жұмысынан нашар баға алған болсаңыз, өзіңізді жегідей жей бермеңіз. Бар болғаны, сол уақытты жақсылап дайындалуға арнаңыз. Қателеріңізге баға беріп, ары қарай өмір сүруді жалғастырыңыз.
Егер белгілі бір пәнге қатысты қиналсаңыз, ұстаздан көмек сұраңыз. Ұстаздар сізге тырнақ астынан кір іздегендей болып көрінсе де, олар шәкірттеріне сапалы білім беруді ғана мақсат тұтады. Күйзелістің барлығы зиян емес. Кейбір күйзеліс сізді жаңа істерге бағыттайтындықтан, олардың пайдасы мол болады.
Баланың күйзелісі.
Бүгінгі күні бұл көптеген зерттеулерді қажет ететін дамып келе жатқан зерттеу бағыты, сондықтан біз бұл құбылысқа қатысты жауаптардан гөрі көп сұрақтар табамыз. Ересектерге қарағанда балалар әдетте қоршаған ортаға аз стресстік факторлар әкеледі, бірақ олар белгілі бір жағдайларда стрессті сезінуі мүмкін.
Стресс кез-келген тітіркендіргіштен (стресстен немесе жоқтан) туындауы мүмкін, бұл кезде адам қоршаған орта факторын күйзелетін немесе жағымсыз деп қабылдап, оған дұрыс бейімделу проблемалары туындайды.
Қысқаша айтқанда, стресс тітіркендіргіштер мен қоршаған орта факторларының өзара әрекеттесуінен туындайды (бұл одан да аз мазалайды немесе аз болуы мүмкін) және адамның оларға деген реакциясы, олар өздеріндегі ресурстар арқылы бейімделуге бейімделген.
Күніне 10 сағат жұмыс істейтін, бала-шағасын күтуге, университеттегі оқуын аяқтауға және барлық үй тапсырмаларын орындауға мәжбүр болған адамның күйзеліске ұшырайтынын біз оңай түсінеміз.
Екінші жағынан, бізде белсенділігі аз, талаптары аз және бос уақыттары көп баланың стресстен зардап шегетінін түсіну қиынырақ. Алайда, стресс адамның қоршаған орта факторлары туралы жауаптарынан туындайды, сондықтан олардың болуын немесе болмауын соңғысы емес, адамның өзінің бейімделуін анықтайды.
Осылайша, іс-әрекеті, міндеттері мен жауапкершіліктері аз адам тұрақты жұмыспен қамтылған адамға қарағанда әлдеқайда стрессті болуы мүмкін.
Балалық шақтағы стресстің белгілері.
Балаларда стресстің көрінісі ересектер мен балалардың арасындағы когнитивті, эмоционалды және мінез-құлық ерекшеліктеріне байланысты ересектердің дәл осындай проблемадан зардап шегетін белгілерінен ерекшеленеді.
Сол сияқты, даму кезеңі де түсіндіру кезінде тағы бір маңызды фактор болып табылады, өйткені өмірдің бірнеше жылындағы баланың стресстің көрінісі ересек баланың реакциясынан ерекшеленеді.
Осылайша, қазіргі кезде балалардағы стресстің белгілері онымен ауыратын баланың жасына байланысты екі түрлі топқа бөлінеді.
5 жасқа дейінгі балалардағы стресс белгілері.
Кішкентай балалар өздерінің стресстік сезімдерін үнемі тітіркену, жиі жылау және ата-аналарының қолында болып, олардың жайсыздықтарын жеңілдетуге тырысу арқылы білдіре алады.
