1-кестеде ұсынылған мәселелер негізінде көптеген оқыту тапсырмаларын әзірлеп, ұсынылған үлгіге сәйкес (2-кестені қараңыз) олардың табыстылығына талдау жасауға болады.
ОҚУ ТАПСЫРМАЛАРЫН ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР ҮЛГІЛЕРІ
Есте сақтау

	Пайдалы етістіктер		Сұрақтардың үлгілері
	Тізім жасау		• ...кейін не болды?
	Орналастыру		• Қанша...?
	Атау		• ... кім еді?
	Білу		•... атай аласыз ба?
	Баяндау		• Онда не болғанын сипаттаңыз?
	Сипаттау		• Онымен кім сөйлесті?
	Еске түсіру		• ... себебін айта аласыз ба?
	Қайталау		• ... мағынасын айқындаңыз?
	Шығару		• Бұл не?
			•Бұл шын ба немесе өтірік пе?
	Түсіну
	Пайдалы етістіктер		Сұрақтардың үлгілері
	Қорытынды жасау		Сіз өз сөзіңізбен жаза аласыз ба?
	Өз сөзіңізбен сипаттау		• Сіз қысқаша мазмұнын жаза аласыз ба?
	Көрсету		• Сіздің пікіріңізше, одан әрі не болуы мүмкін
	Алдын ала болжау		еді?
	Айту		• Сіздің пікіріңізше, кім ...?
	Анықтау		• ... басты идеясы қандай?
	Басқаша сөзбен айту		• Кім басты кейіпкер болды?
	Жиынтықтау		• .... арасында айырмашылықты айыра аласыз ба?
	Жүйелеу		• ... арасында қандай айырмашылықтар бар?

---

	Топтастыру	• сіз ... меңзегеніңізді көрсететін мысал келтіре
	Талқылау	аласыз ба?
	Келісу	• ... анықтамасын бере аласыз ба?
	Сұрыптау
	Салыстыру
	Қарама-қарсы қою
	Түсіндіру
	Қолдану
	Пайдалы етістіктер		Сұрақтардың үлгілері
	Жалпылау	Сіз онда ... болатын басқа мысал білесіз бе?
	Қорытынды жасау	• .... болуы мүмкін бе еді?
	Көрсету	• Сіз ... сияқты сипаттамалар бойынша
	Пайдалану	топтастыра аласыз ба?
		• Егер ..., сіз қандай факторларды өзгертуші
		едіңіз?
		• Сіз өзіңіздің ... тәжірибеңізде пайдаланылған
		әдісті қолдана аласыз ба?
		• Сіз қандай сұрақ қоясыз?
		• Ұсынылған ақпараттан .... қатысты бірқатар
		нұсқаулар дайындай аласыз ба?
		• Егер сізде ..., осы ақпарат пайдалы болар ма
		еді?
	Бағалау
	Пайдалы етістіктер		Сұрақтардың үлгілері
	Бағалау	• ...үшін үздік шешім бар ма?
	Дәлелдеу	• ... маңыздылығын бағалаңыз.
	Сынау	• ... қатысты сіз өз көзқарасыңызды қорғай
	Пікір айту	аласыз ба?
		• Сіз ... жақсы немесе жаман деп санайсыз ба?
		• ... сіз қалай шешер едіңіз?
		•	... қандай өзгеріс енгізуді ұсына аласыз?
		• ... ... санайсыз ба?
		• Сіз ... адамсыз ба?
		• Егер... , өзіңізді қалай сезінер едіңіз?
		• ... қаншалықты тиімді?
		• ...туралы не ойлайсыз?
	Жасау
	Пайдалы етістіктер		Сұрақтардың үлгілері
	Әзірлеу	•	... үшін ... жасай аласыз ба?
	Құру	•	Неге ...туралы ән шығармасқа?
	Жоспарлау	• .... шешімін елестете аласыз ба?
	Болжам жасау	• Егер сіз барлық дереккөздерге қол жеткізе
	Қайта қарау	алатын болсаңыз, ... қалай қарастырар едіңіз?
		• Сіз ... жұмыс істеуге арналған жеке әдісіңізді
		неге қарастырмадыңыз?
		• Егер ..., не болады?

---

• 
  Сіз қанша әдісті ... аласыз?
  

• 
  Сіз ... қолданудың ерекше жаңа жолдарын таба аласыз ба?
  

• 
  ... пісірудің жаңа рецептісін жасай аласыз ба?
  

Идеялар, деректер, айғақтар мен жағдайларды жақсы түсінуге мүмкіндік беретін оқушылардың сын тұрғысынан ойлау дағдылары Брукфильд анықтаған (1987) төмендегі аспектілерге сәйкес белсенді оқыту мен оқу барысында қалыптасып, дамуы мүмкін:
Болжамдарды анықтау және олармен келіспеу. Өзінің жеке тәжірибесі ментүсінігінің негізінде болжамдар мен жорамалдардың шынайылығын тексеру. Мәнмәтіннің маңыздылығымен келіспеу. Ойымыздың мәнмәтінменүйлесуінің маңыздылығын түсінуге ықпал ету, басқа сөзбен айтқанда, тәжірибе, құрылым мен қызметтің бірлігін қамтамасыз ету.
Баламаларды ұсыну және зерттеу. Айқын және қисынды ойлана білу.Түрлікөзқарастар мен ұстанымдарды қабылдау қабілеті. Нақты және бейнелі түрде ойлана білу.
Рефлексивтік күмәндануды дамыту. Жалпыға мәлім ақиқаттан немесесұрақтың бір ғана дұрыс жауабы болады деуден бас тарту; әркімнің әртүрлі ойланатынын, қарама-қарсы көзқарастар болуы мүмкін екендігін назарға алу.
(Брукфильд (1987) цитата Лестерден алынған (2010: 4))
Сын тұрғысынан ойлаудың жоғарыда аталған аспектілерін дамыту үшін Лестер ұсынған (2010) жаттығуларды назарға алуға болады:
Болжамдарды анықтау және олармен келіспеу
Шектелген тәжірибеге негізделген жалпылама пайымдаулар қолайлы, алайда олар тұжырымдардың негізді болуын қамтамасыз ете алмайды. Осыған байланысты, болжам жасамас бұрын, көбірек білу үшін болжалды шектеулер бар ма екенін анықтап алған дұрыс. Осы жағдайда қолдануға болатын жаттығулар:

• 
  Қашан сұрақ қою керек екендігін түйсіну: мен айтылғанды дұрыс түсінем бе әлде өз жалған сенімім не эмоцияларыммен оны бұрмалаймын ба?
  

• 
  Оқушылардың мәтіннің бір мағынасын ғана ашумен тоқтап қалмауына жағдай жасаңыз, бірнеше рет жүргізілген есептердің негізді екендігін немесе оның жай ғана қате екендігін түсіндіруге мүмкіндік беріңіз.
  

---

• 
  Ақпаратты жалпылау кезінде басқалар жасаған келеңсіз тұжырымдардан абай болып, тиянақты әрі байыпты болуға тырысыңыз.
  

Мәнмәтіннің маңыздылығымен келіспеу
Сын тұрғысынан ойлау дағдылары объекті мен оны қоршаған орта, объектілер мен идеялар және т.б. арасындағы қарым-қатынастар жүйесін бақылауды қамтамасыз етуді көздейді. Осы жағдайда қолдануға болатын жаттығулар:

• 
  Түрлі тапсырмаларды орындау барысында оқушылардан түрлі мәнмәтіндерде фраза, түсінік, идеялар, бағаны қалай қолдануға болатындығын талқылауды ұсыныңыз.
  

Баламаларды ұсыну және зерттеу
Әдетте баламаны ұсына алу қабілетін креативті ойлау қабілетімен байланыстырады. Оқушылар ойлаудың немесе бірдеңені орындаудың бір ғана жолы бар деп түсінбеулері керек. Осы жағдайда қолдануға болатын жаттығулар:

• 
  «Көзқарасты» өзгерту. Оқушылар мінездері әртүрлі адамдарға арнап диалог құрады(мысалға, алдымен олар әйелдердің пікірі тұрғысынан диалог құрады, содан кейін осындай диалогты ер адамдардың пікірі бойынша құрады).
  

• 
  Бір проблеманы шешудің әртүрлі әдістерін іздеу.Мысалы,математика немесежаратылыстану ғылымдары сабағында оқушылар бір тапсырманы, проблеманы шешудің әртүрлі тәсілдерін іздестіреді.
  

Рефлексивтік скептицизмді дамыту

Оқушылар оқу барысында өздерінің дәлелдеу және дәйектеу жүйесіне негізделген жеке пікірлері мен идеяларын қалыптастыруы тиіс. Осы жағдайда қолдануға болатын жаттығулар:
Талқылау барысында мұғалімдер оқушыларға:

• 
  өз мәлімдемелері үшін негіздемелер мен дәлелдемелер ұсынуға;
  

• 
  негізделмеген деп санаған мәлімдемелермен келіспеуге;
  
• 
  расталмаған болжамдарға күмән келтіруге;
  
• 
  пікірлер мен көзқарастарының алдын ала пішілмей, дұрыс болуына;
  
• 
  түсініксіз нәрселерді түсіндіруді сұрауға;
  

• 
  басқалардың өз көзқарасын ұстануға құқығын (тіпті онымен келіспесе де) сыйлауға көмектесулері қажет.
  

Оқушылардың сенімін нығайту

• 
  Оқушыларыңыздың қандай да бір пікір қалыптастыруына бөгет болмаңыз және тыйым салмаңыз;
  

• 
  Ешқашан жете бағаламауға жол бермеңіз;
  
• 
  Әрқашан оқушыларға, олардың пікірлеріне қызығушылық білдіріңіз;
  

• 
  Егер оқушыларыңызда өз күшіне деген сенімділігі жетіспей жатса, сізге онымен жұмыс істеу қажет.
  

---

• 
  ғасырдағы британ философы Стефан Тулмин былай деген: «Орынды, тәжірибеге негізделген дәлелдемелер әдетте алты бөліктен тұрады». Аталған бөліктерді сипаттау үшін ғалым мынадай терминдерді пайдаланған:
  

Деректер: дәлелдеу үшін пайдаланылатын фактілер немесе негіздемелер.

Мәлімдеме: дәлелденуі тиіс пікір (тезис)
Растаулар: мәлімдемелер мен деректер арасында «көпір» болып қызмет ететін жалпы, гипотетикалық (әдетте - тұспалданатын) логикалық пікірлер.
Ескертпелер: дәлелдер немесе тұжырымдардың күшін шектейтін және де дәлелдердің дұрыс болып шығуына жағдай жасайтын пікірлер.

---

Смотрите также файлы

• Документирование и публикация результатов исследования Lesson stydy.docx

• География О. А. Климанова, В. В. Климанов, Э. В.docx

• Органикалы осылыстарды жіктелуі жне рамымен реакциялы абілетіні теориялы негіздері.ppt

• Занятие 3 Обучающийся Муравьёва Татьяна Юрьевна Преподаватель Данилова Елена Николаевна.doc

• От уплаты ндс освобождаются ввозимые товары.doc