ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 130
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Тыныс алу жаттығулары – ауамен емделуді дұрыс пайдалана білу, тыныс алу мүшелерінің жұмысын жақсартуды көздейді. Ұзаққа созылған созылмалы науқастардың (тыныс демікпесі, созылмалы бронхит, демікпе, өкпенің қабынуы, т.б.) тыныс мүшелерінен басқа да көптеген ас қорыту мүшелері мен қан айналымдары және жүйке жүйелерінің жұмыс істеу қызметтерінің бұзылуын орнына келтіретін негізгі емделу құралы. Тыныс алу жаттығуларының негізгі мақсаты – онымен үзбей шұғылдану, осы аталған науқастардың алдын алады, ұзақ өмір сүрудың негізін қалайды.
Тыныс алу жаттығуларының негізгі құралы – ағзаның тыныштық қалпындағы орындалатын және қозғалыста орындалатын жаттығулар.
Тыныс алу жаттығулары – әдемі сөйлеудің, денсаулық кепілінің басты негізі
Тыныс алу – адам тәнінің аса маңызды қызметтерінің бірі болып табылады. Тыныс алу жаттығуының балалар денсаулығы үшін пайдасы өте зор. Себебі дұрыс тыныс ала отырып баланың сөйлеу тілі де кезегімен қалыптасады. Көбінесе тыныс алу жаттығуы дизартрия, кекештену және басқа да сөйлеу ауытқуларынан зардап шегетін балаларға көп көмегін тигізеді.
Кешенді тыныс алу жаттығулары әдеттегідей күнделікті ҰОІӘ кезінде және қосымша уақыттарда бірнеше рет өткізіледі.
· Алдымен жаттығу үлкендер көмегімен орындалса, кейіннен өз бетімен орындалады.
· Жүргізуші ретінде, бала ретінде балалар кезектесіп өткізеді. Орындалу уақыты - 5 мин.
Алғашында жеңіл түрінен басталып, күрделі түріне ауысады.
Қозғалыс дағдылары - бұл белгілі бір тапсырманы орындау үшін қажетті қозғалыстар тізбегінен тұратын жеке тұлғаның қозғалыс белсенділігі. Оған тірек-қимыл аппараты ғана емес, жүйке және көру жүйелері де қатысады.
Көзі нашар көретін балаларға арналған балабақшада көзге арналған арнайы жаттығулар – көру гимнастикасы барлық сыныптарда міндетті түрде жүргізілуі керек. Көрнекі гимнастиканың негізгі мақсаты - көру кернеуін жеңілдету, көздің моторлық функцияларын дамыту және көз бұлшықеттерін күшейту.
Көрнекі гимнастика ауызша нұсқау бойынша жүргізіледі мұғалім, өлеңдер мен тақпақтарды пайдаланады. Сондай-ақ бұл жаттығулар стрессті, шаршауды жеңілдетуге, тиімділікті арттыруға, есте сақтау мен сөйлеуді дамыту, мидың сөйлеу орталықтары қозғалыс белсенділігімен баланы қарқынды ынталандырады. Қозғалмалы кескіндермен сүйемелдеу мәнерлі және баланың түсінуіне қол жетімді. Поэтикалық материалды беру формасы сәйкес ырғаққа ие бұл балаларға сөйлеу мен қозғалысты үйлестіруге көмектеседі. Өлеңдегі гимнастика жаттығуларының кешендері бірі зейінін дамыту тәсілі. Балаларды әрқашан қимыл-қозғалыс, сөйлеу арқылы өз ойын білдіру мүмкіндігі қозғалысты бейнеге айналады.
Жалпы моторика - бұл бүкіл дененің қимылдарын орындау үшін дененің, қолдың және аяқтың бұлшықеттерін пайдалану. Жалпы моториканың дамуы иілу, жорғалау, сальто, жүру, жүгіру, секіру, лақтыру және т.б. әрекеттерді орындау кезінде пайда болады. Барлық адамдар жалпы үлгі бойынша белгілі бір тәртіпте жалпы моторикасын дамытады. Біз жалпы жаттығулардан бастап бақшадағы жапырақтарды тырмалауға дейін үлкен бұлшықеттерімізді қамтитын күнделікті әрекеттерді орындау үшін жалпы моторикасын пайдаланамыз. Көптеген адамдар бұл дағдыларды көп ойланбастан автоматты түрде пайдаланады. Дегенмен, жалпы моториканы дамыту бір қарағанда күрделі мәселе болып табылады.
Жалпы моторика – бұл тірек-қимыл аппаратының және жүйке жүйесінің үйлесімді әрекеттері. Ол тепе-теңдік пен үйлестіруге жауапты. Ол сондай-ақ қолды, аяқты, саусақтарды және саусақтарды жылжытуға көмектесетін ұсақ моториканың негізін құрайды.
Жалпы моторика келесі психофизикалық қасиеттермен байланысты:
Баланс – тепе-теңдікті сақтау.
Үйлестіру - қозғалыс тапсырмасын орындау кезінде дененің әртүрлі бұлшықеттерінің қызметін үйлестіру.
Проприоцепция - бұл дене бөліктерінің бір-біріне қатысты орналасуын сезіну.
Физикалық күш.
Жылдамдық реакциясы.
Осы қабілеттердің барлығы балаларға балабақшадағы және мектептегі іс-шараларға сәтті қатысуға, үйде күнделікті әрекеттерді орындауға, достарының туған күндерін атап өтуге, олармен аулада, ойын және спорт алаңдарында ойнауға көмектеседі.
Біздің заманымызда баланың жалпы моторикасын және онымен тығыз байланысты физикалық қасиеттерін дамытуға арналған құралдардың тапшылығы жоқ. Сонымен, балабақша үшін «Лазалка» интернет-дүкенінде әртүрлі балалар ойын алаңдары, спорт кешендері, сондай-ақ балаларға арналған «Ескеу», «Райдер», «Твистер», «Толқындарда жүгіру» сияқты тренажерлар ұсынылады. әртүрлі бұлшықет топтарының күшін, сондай-ақ қозғалыстарды үйлестіруді, буындардың икемділігін және қозғалғыштығын дамыту.
Сондай-ақ ата-аналар балаларының үйге арналған жалпы моторикасын дамытатын спорттық және ойын жабдықтарын таңдай алады: спорт кешендері, батуттар, бассейндер, қабырғалық торлар, турниктер, шынжырлы және арқан сатылары, гимнастикалық сақиналар, арқандар және т.б.
Енді жалпы моторикасы дамымаған бала үшін дене шынықтыру сабақтары немесе басқа балалармен ойындар қандай екенін елестетіп көріңіз.
Жалпы моториканың жеткіліксіз даму қаупі
Балалар қартайған сайын жалпы моториканы дамытудың жоғары сатыларына жетеді. Мысалы, 3-4 жаста олар әдетте екі аяқпен секіре алады, ал 7-8 жаста олар жаттығу доңғалақтарынсыз велосипедпен жүре алады.
Егер бала бұл кезеңдерді үнемі өткізіп жіберсе немесе ұзақ уақыт бойы дұрыс қозғалыс белсенділігін көрсетпесе, онда бұл дамудың координациясының бұзылуы деп аталатын жағдайдың белгісі немесе диспраксия, баланың күнделікті әрекеттерін орындауда қиындықтар туғызатын аурудың белгісі болуы мүмкін.
Ерте және мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен, тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар өзіне -өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: қасық пен қарындаш ұстау, түйме тиегін өзі салып, өзі ағыту, бауын байлау, т.б. Өмірінің бастапқы кезеңінде баланың ұсақ қол моторикасы қалай дамып жатқандығын, жеке интеллектуалды қабілетін байқауға болады. Қасықты, қарындашты ұстай алмайтын, түймесін түймелей алмайтын және бәтеңке бауын байлай алмайтын балалардың қолының кіші моторикасы нашар дамыған болып есептеледі. Олар шашылған конструкторларды жинау, пазаламен жұмыс жасау, есептегіш таяқша және мозаикамен ойнау өте қиын. Олар басқа балалармен ойнаудан бас тартады, осы қызметтегі жұмыс жасағанда үлгермейді. Мұндай балалар элементарлы қызметтің өзінде өздерін нашар сезінеді және бұл жағдай баланың эмоциясын мен өзін – өзі бағалауға кері әсерін тигізеді.
Әрине, мектепке дейінге жасында бала тілінің дамуы, өзіне –өзі қызмет көрсету және жазуға дайындық дағдысын қалыптастыруда ұсақ қол моторикасын дамыту және үйлестіру жұмыстарын жүргізудің маңызы өте зор. Бала өз саусақтарын қаншалықты басқара алса, оның одан әрі дамуы да соған тікелей байланысты. Ұсақ қол моторикамен қоса балалардың есте сақтау қабілеті мен назары, сондай –ақ, сөздік қоры да дами түседі.
Осыларды ескере отырып, өз жұмысымның мақсатын анықтадым: мектеп жасына дейінгі балаларды түрлі қызметтер арқылы ұсақ қол моториканы дамыту және қол қызметін үйлестіру.
Төмендегідей міндеттер қойылады:
— қол және көз, қолдың ептілігі, ритмикасы қозғалысын үйлестіру және нақтылығын жақсарту;
— саусақтар мен қол буынының ұсақ қол моторикасын жақсарту;
-жалпы қозғалыстық белсенділікті арттыру;
— сөйлеу функциясын тұрақты етуге көмектесу;
— қиялын, логикалық ойлауын, еркін назарын, көру және есту қабылдауларын, шығармашылық белсенділіктерін дамыту;
— өз құрбылары және үлкендермен қарым – қатынаста эмоционалды – қолайлы жағдай жасау;
Көздеген нәтижеге қол жеткізу үшін келесідей жұмыс түрлерін тұрақты түрде пайдаландым:
— тәлімгердің балалармен бірлескен қызметі;
— балалармен жекелей жұмыстар;
— балалардың өздерінің еркін өзіндік қызметтері.
Ұсақ қол моторикасын дамыту және қозғалысын үйлестіру мақсатында түрлі қабылдаулар мен әдіс – тәсілдер қолданылады:
• саусақтық ойын тренингісі
• қол мойнына массаж
• саусақ гимнастикасы, сергіту сәттері
• саусақ ойынды тақпақтар мен жаңылтпаштар
• саусақтық театр
• ермексаз және тұздалған ұннан, табиғи материалдардан жапсыру жұмыстарын мүсіндеу (тұқым, жарма, ұлу қабыршықтары және т.б.)
• сызудың дәстүрлі емес техникасы: қылқалам, саусақ, тіс щеткасы және май шам және т.б..
• құрылыс жасау: қағаздан, ЛЕГО конструкторымен
• бастырмалардың түлері
• графикалық моториканы дамыту
• трафаретпен сурет салу
• түр сызықпен түрлеу
• суретті аяқтау (симметрия принципі бойынша)
• лабиринттер
• дидактикалық ойындар
• М. Монтессори әдісі
• Кіші заттармен ойнау
• пазл, мозаика қолдану
Ұсақ қол моторикасы термині саусақтар қозғалысы және қолдың буындарын үйлестіру дегенді білдіреді. Ұсақ моториканы дамытудың маңыздылығы неде? Адамның бас миында саусақ қимылына және сөйлеуге жауап беретін орталықтар өте жақын орналасқан. Ұсақ моторикаға әсер ете және оны белсендіре отырып, көрші орналасқан сөйлеуге жауап беретін орталықты да дамыта аламыз. Педагогтар мен балалар психологының мақсаты- ата – аналарға ұсақ моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға қойған мақсатына жетуді, тапсырманы орындауда қиындыққа кездессе мойымауына үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да ұмытпауы керек. Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемдігі бас миының құрылымының даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады. Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды.
Кішкентай ғана сәбидің қалайтыны қозғалу, қозғалыс- әлемді танудың мүмкіндігі. Яғни, бала қозғалысы дәл және нақты болса, оның әлемді ақылмен тануы да терең бола түспек. Қолдан ұсақ-түйек заттарды жасау — балалардың ең жақсы көретін шығармашылық жұмыстары. Мұндай жұмыс балалардың қиялдарын, ойлары мен бармақтарының ұсақ моторикасын дамытады. Ұсақ қол моториканы дамыту әдістемесі мұндай жағдайда өте тиімді. Жасжарымдағы баламен саусақ ойындарын бастауға болады.
Бас миы мен ұсақ қол моторикасының өзара байланысы бас миының қабығы әрқайсысы бір денеге жауапты бірнеше бөліктен тұрады. Бас миының қабығында қозғалыстық сипатты анықтайтын бөлік бар. Бас миы қабығының үштен бір бөлігі қол мойнының қозғалыстық қабілетімен байланысты және мидың сөйлеу зонасы бір – біріне өте жақын орналасқан. Сондықтан егер баланың саусағы нашар дамыған болса, ол баланың сөйлеу қабілетіне әсер етеді. Осыған байланысты ғалымдар қол мойнының буынын артикуляциялық аппарат сияқты «сөйлеу органы» деп те атайды. Бала тілін дамыту үшін сөйлеу органы ғана емес сондай –ақ, ұсақ қол моторикасын да дамыту қажет.
Сухомлинский айтқандай: «Қабілет бастауы мен балалар дарыны – саусақ ұштарында. Содан шығармашылық ойдың бастаулары пайда болады. Бала қолының қозғалысында еңбек құралына деген сенімділік пен тапқырлық орын алса, қиындық туындайды, ол үшін бала ойының шығармашылық анықтық қабілетінің өзара әрекеттестігі қажет. Балада қаншалықты шығармашылық қабілет болса, бала соншалықты ақылды келеді».
Көптеген жаңашыл зерттеушілер ұсақ моториканы дамытуға байланысты саусақ моторикасын дамытуға саусақ ойындарын, саусақ ойындарын сипаттауды, сергіту сәттерін, ойын –ертегілер пайдалануды ұсынады Т. А. Ткаченко сергіту сәтіне жаттығу енгізу бас миының сөйлеу зонасының қимылын белсендіреді, ол баланың сөйлеу тілін түзетуге мүмкіндік береді деп тұжырым жасаған. В. В. Цвынтарный ұсақ қол моторикасын дамытуға есептеу таяқшалар мен сіріңкемен жұмыстар жасатудың әсері мол деген көзқарас білдіреді.
Су-джок терапиясы – бұл қол мен аяқ арқылы емдеу жолы. Су-джок терапиясын құрушы оңтүстік корей профессором Пак Чже Ву. Кәріс тілінен аударғанда (Су- қол, джок- аяқ) деген мағына береді.
Су Джок массаж шары баланың қолдары мен аяқтарындағы белгілі бір нүктелерге үнемі әсер ету барысында баланың денесінің қорғаныс функциясын белсендіреді, қолдың ұсақ моторикасын ынталандырады және баланың танымдық іс-әрекеті аясында ұзақ уақыт бойы жағымды эмоционалды жағдайды сақтауға ықпал етеді.
Су Джок терапиясының сөзсіз артықшылықтары:
Жоғары тиімділік-дұрыс қолданған кезде айқын әсер пайда болады.
Абсолютті қауіпсіздік - дұрыс қолданбау ешқашан зиян тигізбейді-бұл жай ғана тиімді емес.
Жан – жақтылық-Су-Джок терапиясын мұғалімдер өз жұмысында да, үйде де ата-аналар қолдана алады.
Су Джок терапиясынан күтуге болатын нәтижелердің ішінде:қан айналымын жақсарту; өнімділікті арттыру; ұйқыны нығайту; барлық ішкі ағзалар мен олардың жүйелерін сауықтыру.