Файл: Педагогикалы зерттеулер методологиясыны мселелері.doc

Барлык мұғалімдерге белгілі триаданы қарастырамыз: тәжірибелі, тәжірибелі-эксперименттік, эксперименттік жұмыс. Көруге қиын емес, олардың әрқайсысының дайын қайта шығарылған элементі бар, және әлементтің пробасы, жекеменшік эксперименті. Ондай болса айтуға болады: инновациялык дәреже, проблемалар, шығармашылық ізденіс,

жекеменшік эксперименттің қатарында жоғарылатылады, бірақ, эксперименттің мәні қалады.

Аталған тәсілдердің барлығының арасында меңгеру құбылысының өзгеруі азырақ бұрын болады, эксперимент артықшылығымен тексере алып жүруі, жасалмаған инновациялық емес мінездемеден гөpi. Жетілдіру мектебінде қиын нақты құрғанда бөлу және жаңа тәртіпті меңгеру. Бұл процестер бірдей уақытта анда-санда емес тамшылайды. Егерде бұрын біреудің әзірлемесін меңгеру жасалса, онда қазіргі мектептерде екінші жаңа тәртіптің артықшылығын өздері құрауы, дәл эксперименттің мінездемесі үшін. Басшылардың назары жаңа тәртіптегі әр-түрлі технологиялық факторларға концентрелінеді, оларды санамайды, жеке факторды бағалайды.

Біз зерттеушілер осыған назар аударғымыз келеді, әйгілі педагогикадағы термин жаңа тәртіпті "енгізілуін" бip ретте ешқашан қолданбауға. Бұл кездейсоқ емес, авторлардың айқындау принциптері тұратын, егер біз жаңару мектебіндегі педагогикалық нәтиже жеткіміз келсе онда жаңа тәртіпті енгізуге болмайды, қысымның астында жаңа күшпен қалайды жай алып жүруге болмайды. Бұрынғы мектептердегі "директор енгізеді, мұғалімдер, оқушылар меңгереді" ескеріледі. Бірінші, инновациялық процесті құрудағы бар жаңа тәртіпті меңгеру, қатысушылардың бәрінде белгілі өздерінің рольдері, міндеттері, белгілеулері бар. Онда тек қана объектіні дамытуға болады, ондағы салынған ондай жагдайдың жанында, ол өзі жеке меншік жетілдіру субъектісінен тұрады. Міне келешектегі терминді енгізу қалай өз беделін орнықтыруға ұмтылатын символы, күш көрсетудің килігуімен, өз символы ретінде мәжбүр етуді біз қолданбақпыз.

Мектеп зерттеушісі - басқарушылардан біз бұл маңызды параграфтардың қорытындысына ескерткіміз келеді. Оны өркендеу режиміндегі тілек білдірушілерге әкелу мұғалімдердің эксперменттік жұмысқа араластыру жеңіл емес. Мұнда кешенді дәлел келтіру шарасы керек, ондағы бөлімдерде қаралады, мектептердегі басқару жүйесінің

---

өркенделуіне байланысты. Ал енді, көрнекті неміс демократ-педагогы А.Дистрверчтің пікірін келтіреміз, өзінің жазу столының әйнегінің астына қоюға тұрады, барлық мұғалімдер үшін әдістеме немесе мұғалімдерді бөлмесіне іліп: "Талапсыз ғылыми жұмысқа элементарлық мектептегі мұғалім өкіметтің үш демалысына түседі: механикаландыру, руттникалық, мезі қылғандық. Ол ағаштардан, тастамаларын түскізеді.

---

Экспериментті ұйымдастыру және өткізудің шарттарымен

факторлары. Педагогикалық экспериментті ұйымдастыру шарттары. Кез- келген педагогтың экспериментті өткізу үшін белгілі шарттары қажет:

-ғылыми болжамның өңдеулігі;

-эксперименттік жұмыстың бағдарламасын құру;

• 
  оқу мен тәрбиенің практикасы, тәжірибеге араласудың тәсілдері мен әдістерін анықтау;
  
• 
  эксперименттік жұмысты жүзеге асыру үшін жағдайды қамтамасыз ету.
  
• 
  әзірлеменің жолдары немесе фиксациялық қабылдау жүрісі және
  
• 
  эксперименттің нәтижесі,
  
• 
  дұрыс қоюдағы зерттеушілер мен сынаушылардың арасындағы өзара қарым-қатынас;
  
• 
  зерттеушілердің кәсіптік-әдептануын сақтауы;
  
• 
  эксперименттік әдістеменің сенімділігі және т.б.
  

Педагогикалық эксперименттегі шарттың сақталуын ұйымдастыру -әдістемелік және кездейсоқтық мінездеменің қателігін әкелуі мүмкін, және ойланбаған.

Қате нәтиженің себеп мүмкіншілігі:

1. 
   дұрыс емес ғылыми болжам;
   
2. 
   дұрыс ғылыми болжам кезінде нашар ұйымның эксперименті;
   
3. 
   экспериментті дұрыс жоспарламау;
   
4. 
   экспериментті өткізудегі қателер;
   
5. 
   зерттеушілердің кәсіптік этиканы дөрекі бұзуы.
   
6. 
   Педагогикалық экспериментті ұйымдастыру факторы. Жаңа шартта
   

педагогикалық оқиғаны құру педагогикалық экспериментте белсенді әcepi болады, зерттеудің мақсатына сәйкестілігі. Жаңа шартты құруда бар өзгерістерді немесе жаңа факторлардың мазмұнын талап етеді. Зерттеушінің кіргізілген немесе өзгерт

---

ілген факторы, еркіндік өзгерілмегені аталады. Еркіндік өзгерісінің әсерімен өзгертілген фактор, тәуелді болу өзгертілмегені аталады.

Факторды көрсету аталған қосымша өзгерістерге эксперименттің нәтижесінің маңызды әсерінен болады.

А.А.Кыверляг қосымша өзгерістерді төрт негізгі топқа бөледі:

1. 
   Қосымша өзгерістер, оқушының өзіне байланысты
   
2. 
   Қосымша өзгерістер, мұғалімнің өзіне байланысты.
   
3. 
   Оқу процесіндегі факторларға байланысты.
   
4. 
   Тексеру нәтижелеріндегі қосымша факторларға байланысты.
   
5. 
   Эксперименттік нәтиженің әртүрлі тәсілдерін қолдану мақсатында
   

қосымша өзгерістердің әсерін азайту:

1. 
   Қосымша өзгерістерді шығаруда, объективті емес күшті беру;
   
2. 
   эксперименттік және бақылаудағы сыныптарда анықталған
   
3. 
   белгімен тең бағада ipiктey;
   
4. 
   Мұғалімнің өзіне байланысты қосымша өзгерістерді теңеу;
   
5. 
   экспериментті қиымау тобымен өткізудегі оқушының өзіне
   
6. 
   байланысты қосымша өзгерістер;
   
7. 
   Тексеріп қабылдаудағы қосымша факторларға байланысты.
   

Өздігімен дайындалатын және өздігімен тексеретін тапсырмалар үшін:

A) Өзіңіздің зерттеуіңіз бойынша педагогикалық экспериментке

жоспар құруыңыз және өңдеңіз. Өзіңіздің эксперименттік жоспарды

өңдеуден барлық педагогикалық эксперименттің талаптарымен белгілеу.

Б) Сіздің эксперименттік бағдарламаңызды дайындау, сараптаманы өздігіңізбен тексеріңіз.

B) Өзіңіздің зертттеуіңізбен педагогикалық экспериментті өткізуге

қажетті және жеткілікті шарттарды анықтаңыз.
Лабораториялық эксперимент жағдайында сыныпта оқушылардың

---

тобы анықталады, зерттеуші олармен ерекше әңгіме жүргізеді, жеке және топтық оқыту және эффективті байқайды.

Ғылыми әдіс эксперименті 19 ғ аяғынан бастап эксперимент ғылыми әдіс ретінде 19 ғ соңында психологияда, түрлі психологиялык, функцияларды зерттеу үшін қолданылды ( ес, қабылдау және т.б).

Бұл эксперимент лабораториялық деген атқаруға ие болды. Дәл осы кезеңде лабораториялық эксперимент салыстырмалы педагогикада жағдайларды қолданылады.

Лабораториялық эксперименттің негізінде А.Ф.Лазурский эксперименттің табиғи әдісін өңдеді.

Зерттеушінің таңдап алған шарты мен факторларының оқушылардың ic- әрекетіне және оңаша бағыттарына ықпалы эксперимент бойынша тексеріледі.

Психо-педагогикалық эксперимент табиғи эксперименттің негізінде құрылды. Алайда соңғысынан айырмашылығы ол оқу- тәрбие процесінің жеке бағыттарының белсенді мақсатта бағытталған әдісі болып келеді.

Психо-педагогикалық эксперимент ереже сияқты, сапа, жеке тұлғаның бет бейнесі.

Психо-педагогикалық зерттеулерде констация-ң және қалыптасуын белгілеу.

Констациялық және қалыптастыру эксперименті психо-педагогикалық зерттеулерінде белгіленуi.

Бірінші жағдайда зерттеуші педагог зерделенген педагогикалық жүйені тек қана эксперименталдық жолмен қалыптастырады, факт байланысы, дара құбылыс байланысы.

Тәжірибелік жұмыстардың нәтижесін және процесін мониториглеу. Тәжірибенің нәтижесін тіркеу.

Тәжірибелік жұмыстарды қолдану этаптары

Педагогикалық тәжірибенің мәліметтерін талдау

---