Файл: Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 17.03.2024
Просмотров: 250
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында 518 бірінші разрядты жұмыстық эталондар, 710 екінші разрядты жұмыстық эталондары және 879 үшінші разрядты жұмыстық эталондар қолданылады.
Еліміздің өлшеу жүйесіндегі физикалық шамал ардың негізгі бірліктері қателігі мына шамалардан аспайтындай етіп жаңғыртылады:
-
ұзындық бірлігі (м) - 1 • 10-8; -
масса бірлігі (кг) - 2 • 10-2; -
уақыт бірлігі (с) - 5 • 10-4; -
электр тоғы күшінің бірлігі (А) - 7 • 10-6; -
термодинамикалық температура бірлігі (К) - 0,45 • 10-3; -
жарық күшінің бірлігі (кд) - 2 • 10-2; -
артық қысым бірлігі - 1,2 • 10-5.
Келешекте еліміздегі түрлі физикалық шамаларды өлшеу деңгейін әлемдік деңгейге дейін жоғарылату көзделген (25-кесте).
25-кесте
№ п/п | Физикалық шамалардың атаулары | Әлемдік өлшеу деңгейі | Қол жеткізілген өлшеу деңгейі |
1 | Ұзындықты өлшеу диапазоны 0,1 - 100 мм | 5-10-9 | 1-10-8 |
2 | Ұзындықты өлшеу диапазоны 100 - 1000 мм | 5-10-9 | 5*10-5 |
3 | Массаны өлшеу1 кг | 2-10-3 | 2*10-2 |
4 | Қысымды өлшеу диапазоны 0,04 дейін 0,6 мПа ден 0,1 ден 6 мПа ден 1 дейін 60 мПа | 6-10-6 | 2*10-5 |
5 | Температураны өлшеу диапазоны 77 ден 273,15 К | 3-10-4 | 1 *10-3 |
6 | Температураны өлшеу диапазоны 273,15 дейін 2042 К | 2-10-4 | 5»10-4 |
| Электр тогын өлшеу диапазоны | | |
| • ЭҚК және электрлік кернеуі 1В; | 5-10-9 | 0,7»10 -6 |
| • электрлік кедергі (Юз-ь 10') Ом; | 3-10-8 | 5»10-7 -2•10"5 |
7 | • электр сыйымдылығы (10? + 102) мкФ | 2-10-7 | 1»10-5 |
| • айнымалы тоқ кернеуі (0,001 - 1000) В (20 -г 3-10') Гц | 1-10-5 - Ы0-3 | Ы04 - 1»10-2 |
| • айнымалы тоқ күші (1108 25) + жиілік (20 ч- 1 10«) Гц | 1-10 -6 -510 -6 | 5»10-5 -1,5^10"3 |
8 | Жиілікті және уақытты (1-10 9-н 1108) с; (1 -н Ю8) Гц | 5•10"14 | 5»10-14 |
Өлшем бірлігінің эталоны тек қана өлшемдерді берумен байланысты жұмыстар (салыстырып тексеру, калибрлеу, беттестіру) үшін қолданылады.
Мемлекеттік эталондар бекітілген ережелерге сәйкес, сонымен бірге мемлекеттік схемалардың талаптарына сәйкес сақталып, зерттеліп, қолданылады.
Мемлекеттік эталонға болған ерекше жағдайлар тіркеліп, олардың себептері мен сипаты көрсетілуі тиіс.
а) б)
41-сурет. Мемлекеттік стандартты үлгілер.
а) «ҚазМетрИн» РМК тағайындалған салыстырып тексеру газ қоспалары;
б) «ВНИИЦВЕТМЕТ» шығарған мыс өндіру кезіндегі шахталық балқыту пеші шаңының құрамының стандартты үлгісі.
Техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті органмен бекітілген СҮ мемлекеттік СҮ (МСҮ) деп аталады. Бекітілген СҮ түрлерін ҚР өлшем бірлігін қамтамасыз ету тізіліміне (ГСИ РКтізілімі) енгізу керек.
ҚР мемлекеттік метрологиялық қадағалау саласында МСҮ бірге МАСҮ, КООМЕТ СҮ қолданылады. Соңғы екеуі ҚР МӨЖ тізіміне енгізілмей қолданыла береді.
Дән ылғалдығының мемлекеттік стандарттық үлгісі
KZ.03.01.00078-2008
Дән ылғалдығының МСҮ ылғалдықтың жұмыс өлшем құралдарын жэне жұмыс эталондарын салыстырып тексеру, калибрлеу және градустау, оларды қолдану процесінде және метрологиялық бақылаудың басқа түрлерін ӨОӘ метрологиялық аттестаттау үшін арналған.
Аттестатталған мән - ылғалдың массалық үлесі 8-ден 25% дейін, абсолюттік қателіктің жіберілетін мәннің шектері 0,2-0,25%
Ұн ылғалдығының мемлекеттік стандарттық үлгісі
KZ.03.01.00288-2011
Ұн ылғалдығының МСҮ ылғалдықтың жұмыс өлшем
құралдарын жэне жұмыс эталондарын салыстырып тексеру, калибрлеу жэне градустау, оларды
қолдану процесінде жэне метрологиялық бақылаудың басқа түрлерін ӨОӘ метрологиялық аттестаттау үшін арналған.
Аттестатталған мән - ылғалдың массалық үлесі 9-дан 25% дейін.
СҮ аттестатталған мәнінің қателігі ±0,3 %.
-
Өлшем құралдарын жөндеу, шығару және юстировкалау
Өлшем құралдарын өндіруді және жөндеуді, оның ішінде заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандарттық үлгілерін, заттардың аттестатталған қоспаларын өндіруді жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңдарына сәйкес техникалық реттеу және метрология жөніндегі уәкілетті орган беретін тиісті лицензияны алғаннан кейін жүзеге асыра алады.
ӨҚ юстировкасы - ӨҚ қателігін техникалық талаптарға сәйкес мәндерге жеткізу операцияларының жиынтығы.
Бақылау сұрақтары:
-
Өлшем құралдарын салыстырып тексеру, калибрлеу және градустау ұғымы. -
Өлшем құралдарын салыстырып тексеру әдістері. -
Салыстырып тексеру сұлбасы. -
Өлшеу құралдарын калибрлеу және Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі. -
Эталондар және олардың жіктелуі. -
Өлшем құралдарын жөндеу, шығару және юстировкалау. -
Қасиеттің стандартты үлгілері және құрамның стандартты үлгілері. -
Эталондардың бағыныштылығының сұлбасы. -
Кезектен тыс салыстырып тексеру қандай жағдайларда жүргізіледі? -
Инспекциялық және сараптамалық салыстырып тексерулер.