Файл: Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 17.03.2024
Просмотров: 251
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
7 - Б Ө ЛІМ.
ӨНІМНІҢ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ
САПАСЫН ӨЛШЕУ
Квалиметрия - өнімдердің сапасын сандық бағалау әдістерін зерделейтін және жүзеге асыратын ғылым саласы. Сапаны квалиметрияда жекелеген пайдалы қасиеттердің жиынтығы деп түсіндіреді, және де ол үнемі иерархиялық құрылыммен байланысты болады: бұл қасиеттер деңгейі және ортақтық дәрежесіне тәуелділігіне байланысты жіктеледі (мысалы, жоғарғы деңгейдегі үйдің сапасы функционалдық және эстетикалылықпен бейнеленеді, функционалдық келесі деңгейде ыңғайлылықтың қасиеті және сенімділікте бөлшектенеді, ол келесі деңгейлерге ыңғайлылықтың мінездемесі және мұндай ортақ қасиеттері азайғанға дейін болады, кейбір қасиеттерді тікелей өлшеуге болады (бөлмелердің ауданы және биіктігі, жылу изоляциясы).
Егер сапа менеджмент жүйесінде метрологияның маңызы сапаны өлшеудегі сандық бағалау әдістерін зерделеп жүзеге асыратын ғылым саласы екендігінде болса, ал квалиметрия сапасын сандық бағалау әдістерін зерделеуді жүзеге асырады.
Квалиметрияны келесі бөлімдерге бөлуге болады:
-
Жалпы квалиметрия жалпы теориялық мәселелерді қа- растырады (ұғымдар жүйесі, терминология; бағалау теориясы, заңдар мен әдістемелер; квалиметрия аксиомалары (аксиомалар және ережелер), квалиметриялық шкалалардың теориясы, ранг беру, ауырлық, т.б.). -
Арнайы квалиметрия - бағалаудың алгоритімін және үлгісін, нақтылығы мен дәлдігін қаралады:
-
экспертті квалиметрия; -
квалиметриялық таксономия;
Таксономия-иерархиялық құрылысы күрделі нысандар жүйелерінің классификациясының теориясы (көрсеткіштер және қасиеттер, баған нысандары жүйесінің классификациясы, т.т.);
-
ықтималды-статикалық квалиметрия (ықтималдықтар тео- риясы және математикалық санақтың негізінде бағалау әдістері) -
индекстік квалиметрия (сапаларды бағалауда индекстерді қолдану теориялары).
-
Пәндік квалиметриялар - пән бойынша (нысанды) ба- ғалаулар:
-
өнім және техниканың квалиметриясы; -
еңбек және қызметтің квалиметриясы; -
шешiмдер және жобалардың квалиметриясы;
-үдерістердің квалиметриясы;
-
жеке квалиметрия; -
сұраныстың квалиметриясы; -
мәліметтің квалиметриясы.
Сапа көрсеткіштері
Өнім (қызметтер) сапалары нысан қасиеттерінің жиынтығы деп аталады, өнімнің жарамдылығымен сәйкес тағайындалған нақты қажеттіліктерді қанағаттандыру болып табылады.
Сапа көрсеткіштері - нысан қасиетінің сандық мінездемесі, нысанның тіршілік циклінің нақтылы шарттарына қарай оның сапасының қай құрамға кіретінін анықтайды.
Өнімдер үшін - оның жасалуы, пайдалану немесе тұтынудың нақтылы шарттары.
Қызмет үшін - оның өңдеуі және көрсетудің нақтылы шарттары.
Процесс үшін - оның әзірлеуі және өткізудің нақтылы шарттары.
42-сурет. Объект сапасының көрсеткіштері
Сапа көрсеткіштері мінезделетін қасиеттердің саны бойынша (нысандар) жеке және кешенді болып жіктеледі.
Сапаның жеке көрсеткіштері - нысанның тек бір ғана қасиетіне жататын сапа көрсеткіші (мысалы, сызықты емес бұрмалауларды коэффициент - сызықтылықты мінездейді; үзіліссіз жұмыстың ықтималдығысы - кідіріссіздік; сақтаудағы орташа мерзім - сақталатындық т.б.).
Кешенді сапа көрсеткіші - объектінің бірнеше қасиетіне жататын сапа көрсеткіші.
Кешенді сапа көрсеткіші негізінен нысанның сапасы немесе оның қасиеттерінің тобын бейнелеуге мүмкіндік береді. Мысалы: дайындықтың коэффициенті бұйымның жарамдылығын, бейнелеу және кідіріссіздікті бір уақытта қолдануға мүмкіндік береді.
Кез келген өлшемге (метр, килограмм
және тағы басқалар) салыстыру эталоны керек. Сонымен бірге келесі ұғымдар қажетті:
Интегралды сапа көрсеткіші - тағайындау бойынша жасау және қолдану объектілерге шығындарға тағайындау объекттің қолдануынан жиынтық пайдалы эффектің қатынас шағылатын кешенді сапа көрсеткіші.
Сапаның негізгі көрсеткіші - нысанның сапа көрсеткіші, қабылданған эталонға сапаның салыстырмалы бағаларында. Ол табыстарға қазіргі ғылыми-техникалықтар сәйкес келеді және бағаланатын өнімнің аналогтарынен ерекшеленеді. Дәл осылай негізгі көрсеткіштер жеке және кешенді бола алады.
Сапаның негізгі көрсеткіштің сақтаушысы негізгі үлгі болып табылады. Бағаның мақсаттарына байланысты негізгі үлгілерді үш түрге бөлуге болады:
-
Негізді үлгілер, жаңа өнеркәсіптік өнім өндейтін мерзім келешекке қойылған ілгерінде талаптарды сипаттайды. -
(жақсы нақты үлгілер) осы уақыт аралығында жоғарғы әлемдік деңгей негізді үлгілерді сипаттайды. -
Отандық өндірістің табыстың өте биік ғылыми-тех- никалықтары және тиісті қажеттіктер және қоғамның мүм- кіндіктеріне (нақты үлгілер) негізді үлгілерді сипаттайды.
Сапаның салыстырмалы көрсеткіші - салыстырмалы бірлік бейнеленген сапалар негізгі көрсеткішке бағаланатын объекттің сапа көрсеткішінің қатынасы.
Қорытылган сапа көрсеткіші - мұндай объектінің сапасы негізінен бағалануға қабылданған қасиеттерінің жиынтықтарына жататын шешім бойынша оның сапа көрсеткіші.