Файл: Дипломды Жмыс 5B021000 шетел филологиясы аылшын тілі.docx
Добавлен: 28.03.2024
Просмотров: 69
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қ1 – кеш келіпті ғой онда
Қ2 – Сосын дитін, бардым. Кароче битіп әлемнін қасынан өтіп бара жатам, Нариманға қарсы келеататынғой жеңгем екеміз әлемде кездесеміз ғо, сосын дитін Нариман қарсы келеатыр да, битіп қарат та, үндеген жоқ маған, сосын жеңгем барып шықтық екеміз кездестік екеміз, Петаққа барсақ, Нариманның таксиі тұр екен да, Нариманның машинасы тұр екен да, соған отырдық.
Қ1 – Сосын жеңгең екеуің ба?
Қ2 – Иә, сосын сол 2 ақ адаммен кет қалт та ол, жүр кетті, бізді алғаннан кейн
Қ1 – ммм
Дегенмен бірінші коммуникант диалогтің өрбуіне себепкер болғанымен, ол өзінің сұрақтарына толыққанды жауап алу мақсатында, бірінші қатысушы ақырындап тыңдаушыға айналғанын көреміз.
Ауызекі сөйлеуге қатысушылардың симметриялы және асимметриялы формалары. Зерттеуіміздің төртінші кезеңіне толатын болсақ, жалпы алғанда ең бірінші көрсетілген диалог мысалында сөйлеушілірдің сөйлеу жиілігі тең емес, дегенмен олардың бір-біріне қойған сұрақтары қысқа және берген жауаптары да нақты берілген жауаптар.
Мысал 1
Е 2 – Потом тест тапсырдық -
Е 1 – Ебайт: тестты соз:дығой
Е 2 – Көреалмайды ғой 2 адам отырғанын, сразу басқа кабинеттке жиберед
Е 1 – Кетчар, алдыға отырындар деп шакырып йомае сен кімсің?, сен кімсің? деп сұрады
Е 2 - Чересчур ғой/
Е 1 – Бля: мені біл қояма деп ойладым алдыға отырғанда Х
Е 1 – Сен не стедін?
Е 3 – Мен жалғыз отырдым, артта анау: бұрышта орын бос болмай қалд\. Сосын.. бір баланы тұрғызып жиберд ғой: типа неге бірге отырп алғансындар, бар кет деп. Ол басқа кабинетке кетті, сосын соның орына отра салдм. Жанмда Айпара отырды еще: и Айпара барин мықты істедіма білмим әйту мен 14-ке келдим ғо ана 18-де/ жүр ғой.
Е 1 – Ейй/, екемиз бирге отырдық емеспа?
Е 3 – Ия, мен сенен еще астыға түсесіңба деп сұрадым ғо, сен түспедің ия?
Е 1 – II түстім ғой.. Сенен бірінші түстім ғой мен или сенен кейн түстім ба?
Е 3 – II - Кейін
Е 1 – Бірінші Наргиз түсед – потом Толқын, одан кейін сен ба?
Көрсетілген диалог мысалының үзіндісіне талдау жасайтын болсақ, қатысушылардың сөйлеу жиілігі тең емес екені мәлім, дегенмен мұндағы екі сөйлеушілердің сөйлеу жиілігі қысқа сұрақ жауап арқылы өлшенсе, үшінші қатысушының сөйлеу жиілігі екі қатысушыға қарағанда әлде қайда жоғары. Яғни диалогтағы үшінші қатысушы сөйлеу лидерлігін ұстанады десекте болады.
Осыған сәйкес тағы бір аудио жазба мысалын қарастыруға болады.
Мысал 2
Қ1 – Наны жесей/ дәмі күш::ті екен\
Қ2 – нені/? Ааа::, ішінде варенка/ ма?
Қ1 – мхм
Қ2 – нан қараш жы:нды/ пі/скен
Қ1 – ас болсын.
Қ2 – рахмет.
Қ1 – ағаштарды кесіп қашан бітті?
Қ2 – кароче мен келді::м
Қ1 – Сен.. ұйқыдан тұрғаннан кейін ба?
Қ2 – Ааа::, бүгін ба - ?
Қ1 – иә.
Қ2 – ммм::, баснан бастап тындасай/, ымм:::, кароче, кеп айтам/, не деп\ понедельник күні.. сабақтан келдім да, ауылдан келдім ғо/ сабаққа, сабаққа келдім.. сосын сабақтан шықтым да--, әдебиеттің лекциясы болған жоқ.., апай командировкаға кет қапты, сосы::н, кароче, шықтым.. 10 кезінде сосын.. келдім\ 10:30 ға қарай уже.
Сөйлеушілердің сөйлеу жиілігі тек қысқа сұрақ жауап түрінде ғана өлшенеді.
Көрсетілген аудиожазбаны талдайтын болсақ, бұл жерде диалогті ұйымдастырушы өзін қызықтыратын сұрақ қою арқылы, екінші қатысушыны әңгімеге шақыру мақсатында сұрақтар қойылғанын көреміз. Қатысушылардың арасындығы сөйлеу жиілігі өте қысқа сұрақ жауап түрінді ғана өлшенетінін байқаймыз.
Яғни бірінші қатысушының сөйлеу жиілігі бастапқы кезеңге қарағанда азайа бастағанын көреміз. Бұл аудио жазбаның бірінші қатысушысы сұрақ қою арқалы, екінші қатысушыдан жауап күту мақсатында, бірінші қатысушыға қарағанда, сөйлеу жиілігі артып, екінші қатысушының сөйлеу лидерінің айналғанын көреміз.
Ауызекі сөйлеуге қатысушылардың сөйлеу кезіндегі қиындықтары. Зерттеуіміздің бесінші кезеңіне тоқталсақ, қатысушылардың әңгіме барысындағы қиындықтарын қарастыратын боламыз. Олай болса, ең бірінші берілген аудио жазбадағы қиындықтар түрін қарастырамыз.
Мысал 1
Е1 – кеттік па? -
Е 3 – 5 минт отыра тұрайықш ...
Е 1 – Сосын не қызық болды?..
Е 2 – Потом тест тапсырдық -
Е 1 – Ебайт: тестты соз:дығой
Е 2 – Көреалмайды ғой 2 адам отырғанын, сразу басқа кабинеттке жиберед
Е 1 – Кетчар, алдыға отырындар деп шакырып йомае сен кімсің?, сен кімсің? деп сұрады.
Көрсетілген жазба мысалының үзіндісінде көрсетілгендей, әңгіменің бастапқы кезеңінде аздаған шамалы кідірістер орын алған. Яғни бұл аудио жазбаның қиындығы болып саналатын кезең, үшінші қатысушының айтқан жауабынан кейінгі орын алған үнсіздік болып есептеледі. Үнсіздік қатысушылардың әңгіме барысындағы қиындығы болып есептеледі, себебі, үнсіздік қатысушылардың әңгіменің әрі қарай өрбуіне үлкен кедергі алып келеді. Дегенмен, орын алған қиындықтан кейін, диалогты ұйымдастырушы, қатысушылардың жауабын тікелей талап ететін сұрақ қою арқылы женгенін көреміз.
Келесі тағы аудио жазба мысалын қатысушылардың қиындығын мына үзіндіден байқаймыз:
Мысал 2
Е 1 – Сеған жеуге болмайд, бұндай -
Е 2 – Тошна?, круасанба?
Е 3 – Қарын ашып отыр ғо е:, берсей/
Е 1 – Мә:-/
Е 2 – Ой:, рахмет, досым/
Айдос – Еркош/, дебатқа бардындарма/ сендер?
Еркош – ия...
Айдос – енді:, айтшиш/ сөйлесиш/
Еркош – Еее:, осы Қазбек битіп жүру шеді ғой:, қолынды кеп, чап еткізет
Айдос – кімді?
Бұл аудио жазбаның әңгіме барысындағы қиындығын нақтылап көрсететін болсақ, қатысушылардың бірі қызығушылық сұрағын қойғанымен оған тыңдаушы және жауап қайтарушы ретінде қатысушы өте қысқа жауап беріп, әрі жауаптан кейін ұзақ мөлшерде үнсіздіктің орын алғаны байқалады, бірақ әңгімені бастаушы қойған сұрағына жауап талап еткенімен, тыңдаушы тікелей сұраққа жауап беруден бас тартып, бірден мүлдем басқа тақырыпқа әңгіме бастағанын байқаймыз.
Мысал 3
Спикер 1 – Ммм. Ертең сабақ барма?
Ерсін – Жоқ...
Спикер 1 – Өй/, онда ертеңде жұмысқа шығайық ия, әдемі:леп ия? Бүгін
көресің ғой, қаз жұмысқа шыққан кезде, оңай нәрсе/. Просто ше/ ананы
апарып жүрсен болд та.
Ерсін – Кешкісін:.. бес мың тау келсек ия.
Төртінші аудио жазба:
Е 1 – Еее:..., менде 2500 бар
Е 2 – Менде\ 1000 теңге бар\...
Е 1 – Барып қайтайық онда/..
Е 2 – Магнумға барып қайтамызба/
Е 1 – Иә, кеттікпа?/
Е 2 - ...
Е 1 – Үй?/
Е 2 – Каз күте тұр\ мен ойын бастап койдым... Сен бірәз дем алып алш, шешін.
Е 1 – Иә, бірәз дем алып алайын... Где-то.. 1 сағаттан кейін ғой йә?/, жарты сағаттан кейін--?\
Көрсетілген аудио жазбаның үзінділерінің қиындықтары, дәл бірінші және екінші аудио жазбада көрсетілгендей, қиындықтар байқалады. Үшінші аудио жазба мысалының қиындығы болып есептелетін кезең бұл, әңгімені ұйымдастырушы өзінің қатысушысына сұрақ қояды, бірақ белгілі бер себептермен тыңдаушы қойылған сұраққа өте қысқа жауап қатқаннан кейін, екі қатысушының арасында шамалы уақытта үнсіздік алғаны бізге белгілі. Дегенмен әңгімені ұйымдыстырушы қиындықты жеңу мақсатында екінші қайтара басқадай сұрақ қою арқылы қиындықты жеңуге тырысты.
Ауызекі тілдің лексикалық-грамматикалық ерекшеліктері
Зерттеудің алтыншы кезеңіне келетін болсақ, сойлеудің қиындықтарын қарастыратын боламыз, бұл кезеңде сөйлеушілердің, жалпы сөйлеу барысындығы қиындықтарды, қалай жеңгенін қарастырамыз. Жазылған аудио жазбаның бірден-бір көзге түсетін қиыгдығы аудио жазбаның мына үзіндісінен көреміз.
Қ1 – Ас/ болсын/..
Қ2 – рахмет..
Қ1 – Мағанда рахмет..
Қ2 – Қуасынба/-? Саған/ рахмет айттым ғой/..
Қ1 – енді/.. сенде маған ас болсын деп айтқаннан кейін, менде рахмет деп айттым ғо/
Қ2 – Ааа::, мағанда емес, сағанда/ деп айтасың ғой
Қ1 - ХХХ
Қ2 – Еее...
Қ1 – нестедің демалыста? Қалай барып келдің үйіңе?
Берілген үзіндіге мән беріп, қарастырсатын болсақ, диалогтің басталған кезінен-ақ қиындықтардың туындағанын байқаймыз. Яғни бейресми ауызекі сөйлеу қатысушыларының кешкі ас уақытында әңгіме дүкен құрып отырғандықтан, жиі кідірістер, ұзақ уақытты паузалар сияқты қиындықтар байқалады. Бірақ, дегенмен әрбір қиындықтан кейін диалогті ұйымдастырушы, оларды жеңуге тырысып, әңгімені тоқтатпай әрі қарай жалғастыруға тырысқанын байқауға болады. Сонымен қатар бұл көрсетілген үзіндіде қысқа және ұзақ мерзімді паузадан бөлек, ұзақ уақытылы күлкінің орын алғаны байқалады.
Сонымен қатар зерттеудің соңғы кезеңінде берілген диалог ауызеі сөйлеудің лексикалық-грамматикалық ерекшеліктерін қарастырамыз. Зерттеу үлгісі кестеде көрсетілген.
6-кесте
Ауызекі сөйлеудің лексико-грамматикалық ерекшеліктері
| 1 | 2 | 3 |
| | Толық емес сөйлемдер | Е 2 – Көреалмайды ғой 2 адам отырғанын, сразу басқа кабинеттке жиберед. Е2 – нан қараш\ цветте или басқаша/ ғой\ Е3-идельный/ ғой. Сатыватыр ма/ не?. Қ1 – не с/тедің демалыста? Қалай барып келдің үйіңе? |
6-кестенің жалғасы
| 1 | 2 | 3 |
| | Жаргон немесе сленг | Шымкентский, Қуасыңба |
| | Балағат сөздер | Бля, Бля, еп:::тваю мать, пи::здец, |
| | Сөйлеу кодының ауысуы | Потом, сразу, чересчур, нармалны, идеальный, еще, Катастрофа, и то. |
| | Одағай | Кетчар, йомае, Мәссаған |
| | Күрделі етістіктің жай етістікке айналуы | Сатыватыр, табылушед, көралмайд. |
| | Фонетикалық ерекшеліктер | жіберед, тұрдм, отрндар, келд, отырқ |
2.3 ЖАСТАРДЫҢ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ АУЫЗЕКІ СӨЙЛЕУІН ТАЛДАУ
- 1 2 3 4 5 6