1. Бірінші кезекте бұл іс құжаттарын мәтін редакторы арқылы жасауға және ресімдеуге қатысты. Мәтін редакторлары құжатты ресімдеудің жылдамдығын арттырып қана қоймайды, сонымен бірге оның сапасын да елеулі арттырады.

2. Ақпараттық технологиялар құжаттарды ыңғайлы сақтауға да мүмкіндік береді, бұл компьютердің қатты дискісінде көп құрылымды тармақтар түрінде іске асырылады. Windows операциялық жүйесінде бұл міндет Жолбасшы (Проводник) бағдарламасы арқылы орындалуы мүмкін.

3. Іс қағаздарын жүргізудің маңызды міндеттерінің бірі – құжаттарды тіркеуді (есепке алуды), сондай-ақ олардың орындалу мерзімін бақылауды ұйымдастыру. Оның үстіне құжаттарды есепке алу мен сақтауды кез келген құжатты іздеуге жылдам және тиімді болатындай етіп ұйымдастыру керек. Бұл міндетті кесте редакторы арқылы шешуге болады.

4. Егер кәсіпорынның әрбір бөлімшесінде жергілікті желіге қосылған компьютер орналастыратын болса, іс қағаздарын жүргізуді автоматтандыру деңгейі едәуір жоғарылайды. Мұндай жүйенің қызмет етуі үшін құжаттардың көшірмелері қағаз түрінде емес, электронды құжаттар ағыны файл түрінде болуы керек. Мұндай құжаттармен жұмыс жүргізу Басқаруды құжаттамалық қамтамасыз етудің бірыңғай мемлекеттік жүйесіне сәйкес бірегейлендірілген нысанда жүреді. Бұл құжаттардың жүру жылдамдығын арттырады, келіп түскен құжаттарды мәтін редакторы, деректер базасы, электронды кестелер арқылы өңдеуге мүмкіндік тудырады. Іс қағаздарын былайша жүргізу тәсілі қағазсыз технология әдісі деп аталады.

5. Электронды почта арнасы арқылы түскен немесе «электронды кеңседе» осындай нысанда жасалған құжаттар компьютерлік өңдеуге бірден жіберіле беруге дайын. Бұл ретте ұйымға қағаз түрінде келіп түскен құжаттар бірқатар қиындықтар туғызуы мүмкін. Мұндай құжаттарды сканерден өткізіп, арнайы бағдарлама арқылы оқуға, өзгертуге мүмкін болатындай қалыпқа келтіруге болады.
№27 Дәріс. Жеке арыз түрлері

Жоспар

1. 
   Жеке құжаттар
   
2. 
   Жеке арыз
   

Күнделікті өмірде қажеттілік туған жағдайда әкімшілікке, сотқа, нотариусқа, пошта бөліміне, банкке, тағы да басқа қызмет көрсету орындарына қайсысымыздың болмасын ісіміз түсуіміз мүмкін . Мысалы , ресми органдар бәр нәрсе жөнінде сұрайтын болсақ, арыз жазамыз . Басқаша айтқанда, алдымен құқықтық және этикалық жағынан сәйкес келетін белгілі бір құжат түрін таңдаймыз. Одан кейін құжатты қалай толтыру керектігін, яғни, оның қандай деректерден (мағыналық бөліктерден) тұратыны, ойды қандай реттілікте, қандай сөздермен беру керектігін ойланамыз. Бір сөзбен айтқанда, құжат толтырудың үлгісін жақсы жақсы білуіміз қажет .

---

Қызметтік қарым-қатынастағы сияқты, жеке адамның ұйымдарымен қарым-қатынасында да (немесе керісінше) құжат жанрларының белгілі бір түрлері бар. Оларды жеке құжаттар деп атау қалыптасқан. «Жеке» деп аталатын себебі, олар жеке адамның атынан жазылып, жеке адамға арналады, немесе соған тиісті болып келеді. Жеке құжат түрінің құрылу тәртібі төмендегідей болып келеді:

Жағдайды бағалау → құжат жанрын (түрін) таңдау → мазмұны және оның дұрыс орналасуын қадағалау → ресми – іс қағаз стилі нормасына сәйкес жазу.

Жеке арыз – бұл жеке адамның қандай да бір ұйымға немесе заңды тұлғаға өзінің құқықтары мен мүдделерін іске асыру немесе қорғау үшін өтініш білдіретін құжат түрі. Арыздың мақсаты – адамның қалауын, ниетін қағазға түсіру .

Арыз өте кең тараған іс-қағаз жанрына жатады , сондықтан оны әрбір сауатты адам жаза білуі керек .

Нотариус куәландыратын арыздар мынандай жағдайларда жазылады :

- Мұрагерлік құқығына ие болу куәлігін алу үшін ;

- Тұрғын үйді ауыстыруға келісім бергенде ;

- Туыстық жақындықты растау үшін ;

- Тұрғын алаңнан бас тартқан кезде ;

- Жеке есеп-шотын қайта ауыстырғанда ;

- Жарналарын аударған кезде ;

- Үйде немесе басқа мүліктерді сыйға тартқанда ;

- Баладан бас тартқанда ;

- Бала асырап алған кезде ;

- Дубликат не басқа құжат түрлерін алу үшін, т.б.

Арыздың мәтіні екі мағыналық бөліктен тұрады: онда өтініштің мәні(мазмұны) және оның негіздемесі дәлелденіп жазылады. Бұл мағыналық бөліктердің рет тәртібін құжатты толтырушы өзі анықтайды, өтініш(талап) қысқа, анық баяндалуы тиіс, қажет жағдайда (көп болған жағдайда ) тармақтарға бөлінеді. (1)...(2)... Арыздың дәлелдемесі де қысқа болып, мәтіннің құрамына табиғи жымдасып кіреді (Мысалы:басқа қалаға ауысуыма байланысты өтінемін..., ауырғаныма (отбасылық жағдайыма)байланысты сұраймын...). Негіздеме сондай – ақ арыз беруге себеп болған жағдайларды кеңірек түсіндіретіндей ұзақ болуы да мүмкін.

Өтініш	Арыз
Анықтамасы
Өтініш дегеніміз – азаматтар- дың жеке құқықтары мен мүдде- лерінің жүзеге асырылуы мазмұн- далатын, ресми түрде жазбаша баяндалатын, өтіну, өтініш білдіру, сұрау туралы лауазымды тұлғаға бағытталған ресми құжат.	Арыз – азаматтардың заң арқылы қорғалатын жеке құқықтары бұзылған жағдайда оны қалпына келтіру туралы талап-тілек айтылып, заңдық тұрғыда өз құқығын қорғау мақсатында жазылатын ісқағазы.
Бір-бірінен айырмашылығы
1. Өзіне берілген құқықтарды пайдалану үшін: жұмысқа қабылдау, жұмысқа тұру, басқа жұмысқа ауысу, кезекті демалыс сұрау, кезектен тыс демалыс сұрау, материалдық көмек сұрау т.б. өзіне тиесілі жағдайды шешу мақсатында жазылады. 2. Деректерді көрсету міндетті емес. 3. Өтініш жеке адам атынан жа­зылады. 4. Өтініштің 1 түрі бар.	Азаматтардың заң арқылы қор- ғалатын жеке құқықтары бұзылған жағдайда шағым түрінде жазылады. Деректер нақты болуы керек. 3. Арыз жеке адамның да, ұжымның да атынан жазылуы мүмкін. 4. Арыздың 3 түрі бар.
Ортақ белгілері
«Жеке адам өміріне қатысты құжаттар» түріне жатады. Безендірілуі бірдей. Құрылымы бірдей. Мәселені шеше алатын лауазымды адам атына жазылады.	«Жеке адам өміріне қатысты құжаттар» түріне жатады. Безендірілуі бірдей. Құрылымы бірдей. Мәселені шеше алатын лауазымды адам атына жазылады.

---

Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Арыз қандай жағдайларда жазылады?

2. Арыз кімге жазылады?

3. Арыздың құрылымы қандай?

4. Өтініш түріндегі арыз дегеніміз не?

5. Шағым түріндегі арыз дегеніміз не?

6. Түсініктеме түріндегі арыз дегеніміз не?

№28 Дәріс. Сенімхат, қолхат

Жоспар

1. 
   Сенімхат туралы түсінік
   
2. 
   Сенімхат үлгісі
   
3. 
   Қолхат туралы түсінік
   
4. 
   Қолхат үлгісі
   

Сенімхат – бір адамның не мекеменің атынан екінші бір адамға тапсырманы орындай алу немесе бір затқа ие болу мүмкіндігінің бар екендігіне сеніп берілетін ісқағазының бір түрі.

Сенімхат мекеме атынан берілсе, арнаулы бланкке жазылады да, ме­кеме басшысының қолы мен мөрі басылады. Егер сенімхат жеке адам та­рапынан берілсе, сенімхат иесінің аты-жөні, құжатының аты мен нөмірі жазылып, қолы қойылады. Төменгі жағына нотариус сенімхат иесінің қолын растап, мөр басады.

Сенімхат, негізінен, мынандай жағдайларда беріледі:

Жалақы алуға, жәрдемақы алуға, зейнетақы алуға, шәкіртақы алуға, банктегі есептерді пайдалануға, пәтер сатуға және сатып алуға, пәтерді жеке адамдарға жалға беруге, көлік иемденуге, заттай корреспонденция­ларды алуға, құжаттар алуға, мұрагерлік құқық туралы куәлік алуға, қол қоюға т.б.

Сенімхаттар нотариалдық кеңседе куәландырылады. Нотариалдық кеңседе сенім білдіруші мен сенім білдірілген тұлғалардың жеке куәліктері арқылы жеке бастары анықталады, құқықтық іс-әрекетке қабілеттілігі тексеріледі. Нотариус сенімхат мәтінін дауыстап оқып, тізбеге тіркейді, тиісті мемлекеттік салық алынады және нотариустың қолы қойылып, мөрі басылады.

1. 
   14 жасқа толмаған балалардың атынан сенімхатты олардың ата- аналары толтырады.
   
2. 
   14 жас пен 18 жас аралығындағы жасөспірімдер сенімхатты ата- аналарының келісімімен толтыра алады.
   
3. 
   Жасөспірімдер өздерінің шәкіртақысына немесе жалақысына бай­ланысты сенімхатты ешкімнің келісімінсіз толтыра алады.
   

Сенімхат мерзімі, әдетте, сенімхатта белгіленеді.

Төлемақы алу үшін берілген сенімхаттардың жарамдылығы – 3 ай.

Мүлікті пайдалану үшін берілетін сенімхаттардың жарамдылығы – 3 жыл.

Егер мүлікті пайдалануға берілген сенімхатта жарамдылық мерзімі көрсетілмесе, онда ол қол қойылған күннен бастап 1 жылға дейінгі мерзімде өз күшінде болады.

Сенімхаттың жарамдылық мерзімі жазбаша жазылуы керек.

1. 
   Сенімхат 1 дана болып дайындалады.
   

Сенімхаттың құқықтық дәрежесі жоғары. Себебі міндетті түрде нотариалдық кеңсенің жазбасы арқылы расталады.

---

Сенімхаттың ерекшелігі:

1) Жарамдылық мерзімі көрсетіледі.

2) 3 түрге бөлінеді.

Сенімхатты мынандай түрлерге бөлуге болады:

1. Бас сенімхат.

2. Жалпы жағдайда қолданылатын сенімхат.

3. Арнайы сенімхат.

1. Бас сенімхат дегеніміз – белгілі бір тұлғаға толықтай құқық беретін құжат. Мысалы, көлік жүргізуде көлік иесімен бірдей құқықта болады, яғни көлікті сатуға, айырбастауға, сыйға беруге т.б. болады.

2. Жалпы жағдайда қолданылатын сенімхат дегеніміз – әртүрлі іс-әрекеттер орындауға белгілі бір мерзімге ғана құқық беретін құжат. Мысалы, көлікті жүргізуге ғана, пәтерді уақытша пайдалануға т.б. бола­ды.

3. Арнайы сенімхат дегеніміз – белгілі бір уақыт аралығында сенім білдірушінің атынан қандай да бір іс-әрекеттер орындауға құқық беретін құжат. Мысалы, мекеме басшысының іссапарға кетуіне немесе басқа да жағдайлармен байланысты өз құқығын орынбасарына уақытша беруі.

Құрылымы:

1. Құжат атауы;

2. Күні, айы, жылы, жасалған орны (қаласы);

3. Сенімхат беруші туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекенжайы, жеке куәлік нөмірі, қайда, қашан берілгені);

4. Сенім білдірілетін тұлға туралы толық мәлімет (аты-жөні, мекен­жайы, жеке куәлік нөмірі, қайда, қашан берілгені);

5. Берілген құқық немесе алынған зат туралы мәлімет;

6. Сенімхаттың жарамдылығы (cенімхаттың қандай мерзімге дейін күшін сақтайтыны туралы);

7. Сенімхат берушінің қолы;

8. Нотариалдық кеңсенің жазбасы;

9. Нотариустың аты-жөні, қолы, мөрі.

Сенімхат өз күшін мынадай жағдайда жоғалтады:

1. 
   Сенімхат мерзімі аяқталғанда;
   
2. 
   Сенім білдіруші сенімхат күшін тоқтатқанда;
   
3. 
   Сенімхат берілген тұлға сенімхаттан бас тартқанда;
   
4. 
   Сенімхат берушінің өлімінен кейін немесе еңбекке жарамсыз болғанда;
   
5. 
   Сенімхат берілген тұлғаның өлімінен кейін немесе еңбекке жа­рамсыз болғанда.
   

Дәріс бойынша сұрақтар

1. Сенімхат қандай құжат?

2. Сенімхаттың неше түрі болады?

3. Сенімхат қандай мерзімге дейін өз күшін сақтайды?

4. Сенімхаттың жарамдылығы қалай жазылуы керек?

5. Қандай жағдайда ол өз күшін жояды?

6. Сенімхат қайда куәландырылады?

7. Нотариус сенімхатты қалай куәландырады?

8. Сенімхаттың құрылымы қандай?

9. Сенімхат берілетін жағдайлар қандай?

10. Сенімхат қанша дана болып дайындалады?
Қолхат – белгілі бір құндылықтардың (құжат, мүлік, зат, ақша) алынғанын куәландыратын және оны белгілі бір мерзімде қайтарып беретіндігін міндеттеп, көрсететін ресми құжат түрі.

---

Бұл бағасы төмен құндылықтарды уақытша пайдалану жағдайында рәсімделеді. Сондықтан қолхат негізінен мекемеішілік қатынастарда жиі қолданылады.

Қолхат – белгілі бір іс-әрекетті растайтын, адамдардың мекемеден немесе жеке адамнан ақша не құндылығы төмен заттар алғандығын, не бергендігін растайтын жазба құжат.

Қолхат бір дана болып жасалады. Қолхат алушыда сақталады.

Кейде қолхатта қатысушы куәлер көрсетіледі. Ондай жағдайда куәлер қолхатқа өз қолдарын қойып растайды.

Ақшаны немесе затты қайтарған жағдайда қолхат жойылады.

Ерекшелігі:

1) Қолхат құқықтық дәрежесі төмен құжат екендігі.

2) Қолхат нотариалдық кеңседе көп жағдайда куәландырылмайтын- дығы.

3) Мөр басылмайтындығы.

Құрылымы:

1. 
   құжаттың атауы;
   
2. 
   қолхат беруші туралы мәлімет (аты-жөні, мекенжайы немесе жұмыс орны);
   
3. 
   қолхат алушының аты-жөні;
   
4. 
   алынған заттың атауы (егер ақша болса – сомасы санмен де, жазба­ша да көрсетіледі, зат болса оның құны көрсетіледі);
   
5. 
   қайтарылатын нақты уақыты;
   
6. 
   қолхат берушінің жеке куәлік нөмірі;
   
7. 
   қолхат жазылған күні, айы, жылы;
   
8. 
   қолхат берушінің қолы;
   
9. 
   куәлердің қолы (кейбір жағдайда).
   
10. 
    
    
11. 
    Дәріс бойынша сұрақтар
    
12. 
    1. Қолхатта қолхат беруші мен қолхат алушы туралы қандай мәліметтер көрсетілуі тиіс?
    
13. 
    2. Қолхат неше дана етіп жасалады?
    
14. 
    3. Қолхат кімде сақталады?
    

№29 Дәріс. Істерді өңдеу, сақтау
Іс қағаздарын жүргізу процесінің қорытындылану кезеңі орындалған құжаттарды сақтауға және пайдалануға дайындау болып табылады. Пайдаланылатын құжаттарды ретке келтіру мен сақтаудың басты мақсаты – Қазақстан Республикасының ұлттық мұрағат қорын толықтыруға және оны анықтамалық жұмысында пайдалану үшін жағдай жасау.

Орындалған құжаттарды сақтауға және пайдалануға дайындау мыналарды қамтиды:

● құжаттың ғылыми және тәжірибелік құндылығына сараптама жасау;

● істерді ресімдеу;

● тұрақты және ұзақ мерзімді сақталатын құжаттарды сипаттау;

● құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету.

Істерді өңдеп, даярлау:

Кез келген мекемеде мұрағатта саны үнемі көбейіп өсіп отыратын құжаттарды ретімен орналастыру маңызды болып табылады. қағаз құжаттар сақтауға берілер алдында сәйкес жағдайға келтіріп алу қажет, яғни даярлап алу керек.

Құжаттарды тізімдеу, айқын каталогтау, құжаттарды индекстеу-сараптамалық қызмет түрлері, осылардың барлығы сіздің мұрағатты кәсіби ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Құжаттарды мұрағатқа даярлау кезеңдерін дұрыс бағдарлай алу үшін өз мұрағатыңызда, немесе кеңседен тыс құжаттарды сақтау қорын қолдана отырып, бірқатар әрекеттерді жүзеге асыра отырып, танысу ұсынылады:

---

Смотрите также файлы

• Методические рекомендации по выполнению контрольной работы по дисциплине Технология анализа информации о персонале.docx

• Общие вопросы физической подготовки и меры безопасности на занятиях Сдача зачетов по мерам безопасности на занятиях.docx

• 4. Классификация стран по форме правления и форме атд.docx

• Название политическая экономия было введено в научный оборот французским меркантилистом А. Монкретьеном, который в 1615 г опубликовал в Руане труд Трактат политической экономии. Термин политика от греческого слова politike.doc

• Задания по суммативному оцениванию за 3 четверть задания по суммативному оцениванию за раздел Казахстан в xiii первой половине xv веках Задание Соотнесите даты и события.docx