ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 24.04.2024
Просмотров: 55
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
БИОСФЕРА ЖЕРДІҢ ТІРШІЛІК ҚАБАТЫ
-
Биосфера: Жер шарындағы тірі ағзалар таралған аймақ -
1875 жылы Биосфера терминін ғылымға енгізген:Аустриялық ғалым Э.Зюсс -
Тірі ағзалардың таралған ең көп таралған аймағы:Жер беті -
Биосфераны құрайтын тірі организмдер:Флора мен фауна -
Биосфера яғни тіршілікқамтиды:, Литосфераның жоғарғы қабатын,Атмосфераның төменгі қабатын Бүкіл гидросфераныдейінгі кезең 2 -
Жер планетамыз өзінің даму тарихында 2 кезеңнен өткен:1тіршілікке тіршілік пайда болғаннан кейінгі кезең -
Геограиялық қабық -
Географиялық қабық терминін ғылымға енгізген.А.А.Григорьев -
Географиялық қабық қанша бөліктен тұрады:4, -
Географиялық қабық 4 бөліктен тұрады:Литосфера,Биорсфера Гидросфера Атмосфера -
Географиялық қабық бұл:Жер қабықтары атмосфера,гидросфера, биосфера және литлсфераның өзара тығыз байланысы -
Географиялық қабықтың дамуында қанша кезең болған: 3 -
Географиялық қабықтың дамуындағы ең алғашқы ұзаққа созылған кезең:биогендікке дейінгі,яғни тіршілікке дейінгі кезең -
Табиғат компоненті латынша:Компонент:ҚҰРАУШЫ -
Табиғатты құрап тұрған заттар:Ауа, су,топырақ,тау жыныстары, өсімдіктер мен жануарлар -
Кез келген аумақтың табиғат компонентінің жиынтығын құрайды:Табиғат кешені -
Жер шарындағы ең үлкен табиғат кешені бөлінеді:2 -
Жер шарындағы ең үлкен табиғат кешені:Географиялық қабық, Материктер мен мұхиттар -
Ұсақ табиғат кешендері.Жыра,төбе,көл -
Табиғат зоналарының экватордан полюске қарай өзгеруі:Географиялық зоналық -
Адамның әрекеті нәтижесінде өзгеріске ұшыраған табиғат кешенднрі:Антропогендік табиғат кешендері -
Таулардағы табиғат зоналарының биіктік бойынша өзгеруі:Биіктік белдеулік -
Биіктік белдеулердің саны неге байланысты болады:Таулардың биіктігіне -
Географиялық қабық заңдылықтары:Біртұтастығы,зат алмасуы, энергия айналымы,ырғақтылығы -
Географиялық аса маңызды заңдылықтардың бірі:зат және энергия айналымы -
Географиялық қабықтағы ырғақтылық:Табиғат құбылыстарының уақыт ішінде қайталанып отыруы -
Тірі организмдердің айналадағы ортамен қарым қатынасы:экология -
Экология терминін 1875 жылы енгізген:Э.Геккель -
Тірі табиғаттағы маусымдық құбылыстар туралы ғылым:Фенология -
мұхит суы қаншамың жылда бір рет жаңарады:3000 жылда -
Тіршілік гидросфераның қай жеріне дейін коөп шоғырланған:200м ге дейін -
Қоршаған ортаны қорғау күні: 5 маусым
Топырақ және оның түрлері
-
Жер бетінің өсімдік өсе алатын жұқа құнарлы қабаты:Топырақ -
Топырақ құраушы факторлар:Аналық тау жынысы, климат,, өсімдік жамылғысы, жануарлар, микроорганизмдер
ТАБИҒАТ ЗОНАЛАРЫ БОЙЫНША ТОПЫРАҚТЫҢ ТАРАЛУЫ
-
Ылғалды экваторлық ормандар:Қызыл сары ферралитті -
Муссондық ормандар:Қызыл сары топырақтар -
Саванна:Қызыл сары -
Тропиктік шөлдер:Құмдауытты, сұр, сұр- қоңыр -
Ылғалды субтропиктік ормандар:Қызыл-сары -
Жерорта теңіздік мәңгі жасыл бұталар мен ормандар:Қоңыр -
Қоңыржай белдеудің шөл және шөлейт зоналары:Ашық қызғылт, сұр қоңыр -
Дала:Қара топырақ -
Орманды дала:Орманның сұр қоңыр,қоңыр -
Жалпақ жапырақты ормандар:Орманның сұр қоңыр -
Тайга:Күлгін -
Тундра мен орманды тундра:Тундралық глейлі -
Арктикалық шөл:Арктикалық шөл топырағы
Еуразия
-
Еуразия материгінің екі дүние бөлігі:Еуропа мен Азия -
Еуропа мен Азия арасынндағы шартты турдегі шекара:Орал тауы -
Еуразия материгін адамдар қоныстануы басталды:Жерорта теңізі жағалауы арқылы -
Еуразияның ішкі аудандарын зерттеуге үлес қосқан саяхатшылар:Ш.Ш.Уәлиханов,Н.М.Прежевальский,П.П. Прежевальский\ -
Еуразия жер шарындағы құрлықты алып жатыр:13 -
Ауданы:53.3 млн -
Материк солтүстіктен оңтүстікке қарай:800км -
Батыстан шығысқа қарай:1600км -
Солтүстік жарты шарда орналасқан:Еуразия -
Жағалауларын төрт мұхит суы шайып жатыр:Еуразия -
Материктің солтүстік бөлігін Солтүстік мұзды мұхиты теңіздері шайып жатыр:Баренц,Кар,Лаптавтер,Шығыс Сібір,Чукот -
Солтүстік бөлігіндегі ірі аралдар:Жаңа жер,Шпицберген,ірі түбектер:Таймыр, Ямал -
Шығыс жағалауларынТынық мұхиттық шеткі теңіздер шайып жатыр:Беринг Охот Жапон Сары Шығыс-Қытай Оңтүстік Қытай -
Ірі аралдары:Сахалин Хоккайдо Хонею Филиппин Үлкен Зонд аралдары -
Түбектері:Камчатка Ундіқытай -
Оңтүстік жағалауын шайып жатыр:Үнді мұхитының теңіздері құрлыққа сұғына еніп жатыр -
Үнді мұхитының теңіздері:Қызыл теңіз, Аравия -
Шығанақтары:Парсы, Бенгал -
Ірі түбектері:Аравия, Үндістан Малакка -
Батыстан Атлант мұхитының теңіздері шайып жатыр:Балтық, Қара, Азов, Жерорта, Солтүстік, Норвег -
Батыстағы бұғаздары.Гибралтар,Ла-Манш, Бискай -
Батыстағы ірі аралдары:Ұлыбритания,Исландия Ирландия -
Солтүстік шеткі нүктесі:Челюскин -
Оңтүстіктегі шеткі нүктесі:Пиай -
Батыстағы шеткі нүктесі:Рока мүйісі -
Шығыстағы шеткі нүктесі:Дежнев МҮЙІСІ -
Материк ежелгі бірнеше платформалардан тұрады:Шығыс ЕУРОПА,Сібір,Қытай-Корей, Үндістан, Африка Аравия, Батыс СІБІР -
Материктің оңтүстістік бөлігінде созылып жзатыр:Альпі-Гималай Қатпарлы белдеуі -
Памир тауында материктегі ең ірі мұздық:Федченко ұзындығы 77км -
Федченко мұздығы орналасқан:Памир тауынды -
Гималай непал тілінен аударғанда:Қар мекені -
Непал мемлекетінің аумағында орналасқан жер шарындағы ең биік тау жүйесі:Джомолунгма \Эверест\ 8848 м -
Джомолунгма шыңына ең бірінші шыққандар:1953жылы Жаңа Зеландиялық Хилари мен Тейпцинг Норвей бағындырған -
Материктің теңіз деңгейінен ең төмен нүктесі;Өлі теңіз -403 м -
Материктің шығысында:Тынық мұхиты қатпарлы бедері -
Еуразиядағы ең биік сөнбеген жанартау:Камчатка түбегіндегі Ключі шоқысы жанартауы 4750м -
Аймақтағы жанартаулар:Везувий, Этна, Гекла,Фудзияма,Кракатау -
Қатты бұзылуға ұшырап, тегістелген:Орал тауы
Еуразияның жағалауындағы мұхиттар мен теңіздер
-
Еуразияның батысы мен оңтүстік батысын шайып жатыр:Атлант мұхиты -
Атлант мұхитында дүние жүзінде ауланатын балықтың:39% –өндіріледі -
Атлант мұхитында жанартаулардың ірісі:Исландия аралы -
Исландия аралында қанша сөнбеген жанартау орналасқан:16 -
Исландияда сөнбеген жанартаудың ірісі:Гекла жанартауы -
Еуразияның солтүстік жағалауын шайып жатыр:Солтүстік мұзды мұхиты -
Ауданы жөнінен ең кіші, ең суық материк.Солтүстік мұзды мұхит -
Солтүстік мұзды мұхитының ең ірі теңізі: Норвег теңізі -
Солтүстік мұзды мұхитының ең терең жері:ГРЕНЛАНД теңізінің солтүстігінде 5527м -
Мұздықтардың қалыңдығы:2-4 метр -
Еуразия материгінің шығыс жағалауын шайып жатыр:Тынық мұхиты -
Еуразияның оңтүстік жағалауын шайып жатыр:Үнді мұхиты -
Қызыл теңіздің тұздылығы:41 промилле -
Қызыл теңіз орналасқан:Үнді мұхитында -
Жер шарындағы ең жылы су алаптары:Үнді мұхитында -
Үнді мұхитындағы ең жоғарғы жылылық:Парсы шығанағында 34 градус
Еуразияның жер бедері мен пайдалы қазбалары
-
Еуразия материгінің теңіз деңгейінен орташа биіктігі: 840 м -
Материктің қай жағы күшті тілімделген: батысы мен шығысы -
Еуразия материгінің жерінің көп бөлігін: Таулы аймақтар құрап жатыр -
Еуразия материгі арқылы дүние жүзіндегі ең ірі сейсмикалық белдеу өтеді: 2 сейсмикалық белдеу -
Еуразия материгі арқылы дүние жүзіндегі ең ірі 2 сейсмикалық белдеу:Альпі Гималай, Тынық мұхиттық белдеу -
Алматыда болған 9 баллдық жер сілкінісі: 1887 -
Тынық мұхиттық сейсмикалық белдеуде болған апатты жер сілкінулер:1923 жылғы Токиодағы жер сілкінісі -
Еуразиядағы көмір кен орындары: Датун,Жоғары Силезия, Уэльс, Рур, Кузбасс,Қарағанды -
Темір кен орындары:Үндістанда, Қытайда, Ресейде -
Үнді мұхитында өндіріледі: Інжу-маржан -
Шри-Ланнада: сапфир өндіріледі
Еуразияның ішкі сулары
-
Еуразия материгі су қоры қамтамасыз етілуден: Оңтүстік Америкадан кейін 2орын -
Еуразияның ең ірі қалдық көлдері: Арал,Каспий -
Жер шарындағы ең ірі көл:Каспий теңізі -
Каспий теңізінің аумағы:390 мың км² -
Еуразиядағы және дүние жүзіндегі ең терең көл: Байкал (1620) -
Атлант мұхиты алабына кіретін өзендер:Дунай,Сена, Рейн,Висла -
Тынық мұхиты алабына кіретін өзендер: Амур,Янцзы,Хуанхэ,Меконс -
Хуанхэ өзені қытай тілінен аударғанда: Сары өзен -
Еуразияның ең ірі өзені:Янцзы өзені -
Үнді мұхиты алабына кіретін өзендер: Ганг,Брахманутра,Үнді,Тигр,Ефрат -
Солт.Мұзды мұхит алабына кіретін өзендер:Лена,Обь,Енисей,Вилюй -
Ішкі тұйық алапқа кіретін өзендер: Еділ,Жайық,Әмудария,Сырдария -
Еуразиядағы ең ірі көлдер: Каспий,Арал,Ладога,Онега,Скандинавиядағы Венера,Веттерн
Климаты
-
Жер шарындағы барлық климаттық белдеу орналасқан материк: Еуразия -
Солтүстік жарты шардың суықтық полюсі орналасқанелдімекен:Оймякон (-70) -
Ең құрғақ ауданы: Арабия түбегінде -
Арабия түбегіндегі жылдық жауын-шашын:15 мм -
Арабия түбегіндегі оңтүстік шығысындағы шөл: Губ-әл-Хали -
Жауын-шашын ең көп түсетін аймақ: Черепунджи(12000мм) -
Үндістанның солтүстік-шығысындағы жауын-шашын ең көп түсетін елді мекен: Черепунджи
Еуразиядағы климат типтері
-
Материктің батыс бөлігінде Атлант мұхитынан келетін ауа массаларының әсерінен қалыптасады: Қоңыржай белдеулік теңіздік тип -
Орт және Шығыс Еуропадан Оралға дейінгі аумақты қамтиды: Қоңыржай континенттік тип -
Сібір мен Орт Азияда байқалады: Шұғыл континенттік климат -
Қиыр Шығысқа тән:Муссондық қоңыржай климат типі -
Алдыңғы Азия қыраттары ауданындағы климат: Субтропиктік материктік климат типі -
Арабия түбегі,Месопатомия,Иран таулы қыратының оңт Үнді өзенінің төменгі ағысы Тропиктік белдеу -
Үндістан,Үндіқытай түбектеріндегі қалыптасады: Субэкваторлық климаттық белдеу -
Малакка түбегі мен Малай топаралы: Экваторлық климаттық
Табиғат зоналары
-
Арктикалық шөл орналасқан: Арктикалық беледудің солтүстігі -
Арктикалық шөлдің өсімдіктері:мүк пен қына -
Арктикалық шөлдің жануарлары: ақ аю мен ақ түлкі -
Тундра мен орманды тундра орналасқан:Субарктикалық белдеуде -
Тундра мен орманды тундра өсімдіктері: бұғы мүгі -
Тундра мен орманды тундра жануарлары: бұлан,саңырау құр,исландия аралында қойөгіз тіршілік етеді -
Тайга зонасы орналасқан:қоңыржай белдеудің ең ірі табиғат зонасы -
Тайганың зон өсімдіктері: қарағай,шырша,қылқанын түсіретін балқарағай -
Тайганың жануарлары:зубр,уссурий жолбарысы,қоңыр аю, марал,елік -
Аралас және жалпақ жапырақты ормандар зонасы орналасқан:Еуразияның батысынан Орал тауына дейін созылып жатыр -
Аралас және жалпақ жапырақты орманның жануарлары: зубр,нерпа,голомянка -
Орманды дала және дала зонасы орналасқан: Шығыс Еуропа мен Батыс Сібір жазығының оңтүстігі -
Орманды дала және дала зонасының жануарлары:қасқыр,қарсақ,түлкі, саршұнақ
Еуразияның халқы мен елдері
-
Еуразия материгінің халқы: 5 млрд-қа жуық -
Еуразияда дүние жүзі халқының:3/4-і тұрады -
Еуразияда орналасқан жетекші дамыған елдер: Жапония,Ұлыбритания,Италия,Франция,Германия -
1970-1980 Ж аралығында қарқынды дамыған «Жаңа индустриялы елдер»:Сингапур,Оңтүстік,Тайвань,Гонконг