ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.04.2024
Просмотров: 15
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы
«Ж.Мусин атындағы Көкшетау жоғары қазақ педагогикалық колледжі»
МҚҚК
Тіл және әдебиет кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
ГЕШТАЛЬТПСИХОЛОГИЯСЫ
Мамандық атауы: 011113 – «Негізгі орта білім беру»
Біліктілігі: 011113 4 – «Негізгі білім берудің қолданбалы бакалавры»
Пәні: Психология
Орындаған: Абдугапарова Сымбат Болатовна
Ғылыми жетекшісі: Сейтбаттал Д.Н
Курстық жұмысты қорғаған бағасы_______
Кафедра меңгерушісі: п. ғ. м.__________________
Хаттама №____
Көкшетау, 2021ж
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 4
НЕГІЗГІ БӨЛІМІ
I ГЕШТАЛЬТ ПСИХОЛОГИЯСЫ
1.1.Гештальт психологиясының негізі 5
1.2. Гештальтпсихологтар ойлау жайында 7
1.3.Гештальт психологиясының қалыптасу ерекшеліктері 10
II ГЕШТАЛЬТ –ТЕРАПИЯСЫ
2.1 Гештальт –терапиясының негізгі ұғымдары 13
2.2.Гешталь –терапиясының негізгі бағыттамалары 18
2.3 Гештальт –терапиялық кеңес беру техникасы 21
2.4 Гештальт –терапия туралы пайымдаулар 23
2.5.Гештальт–тұрғысының негізгі елестетулері ,пайымдаулары мен құндылықтары 24
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 32
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі - бала жас кезінде әлеммен өзара әрекет етудің белгілі бір тәсілдеріне үйренеді .Ол есейгенде ,бұл тәсілдер көбіне ескірген болып шығады. Бұл үйреншікті тәсілдерді ,тек жалғыз мүмкін болар ретінде қабылдап , адам олар «жұмыс істемеген» жағдайда қиындықты бастан кешіреді .Гештальт-терапевт адамға өз тәсілдерін қайтадан түсінуге және бүгінгі күн үшін жаңасын ,барынша жарамдысын қайта құрастыруға көмектеседі .
Гештальт – алуан бөлек құбылыстар бір дәйектілікті сапалы нысандары, функционалдық құрылымы. Гештальт – материалдық қасиеттері олардың бөліктері қасиеттерін жиынтықтау арқылы түсінуі мүмкін емес қабылданады объектілерін, кеңістікті-визуалды нысаны.
Гештальт – терапиясы – гештальт психологиясының теориясына негізделген, адамға психотерапевтік ықпал ететін әдістер және процедуралар жүйесі - психологиялық зерттеулердің аумағы, тұтастық құрылымының қызметтері мен зандарын алғышарт ретінде қарастырып, соның нәтижесінде олардың арасындағы байланыстары түсіндіріледі.
Гешталь-терапияның басты принципі –адам өзін, басқа адамдарды және әлемдегі басқа бар нәрселерді сол күйінде қабылдап және олардың бар ахуалын жетілген деп, өзгертудің немесе жетілдірудің қажеті жоқ деп бағалайды.
Қазіргі кезде Қазақстанның жан –жақты ғылым саласында дамуының басты себебі адам білімінің нәтижесі екенін көруге болады. Адам білімін жетілдіру барысында өзін-өзі дамытудың түрлі әдіс –тәсілдерін қолданады.Бүгінде эзотерика адамзат біле бермейтін құпия сақталған адам жаны мен тәнінің сырларын психологиялық тұрғыда ашқалы отыр .Мұндай көне ілімді меңгеру әсіресе психология мамандығына оқитын студенттерге өте қажетті әрі өзекті мәселе болып табылады .Өйткені , адамның күш-қуаттарының көзі чакралар арқылы психолог адамның күй –жағдайын ,өзін –өзі жетілдіруінің деңгейін анықтай алатын болса, адам тәнінен шығатын аура арқылы оның эмоционалды көңіл –күйін, денсаулығын ,өзінің тұлға ретінде қалыптастырған .деңгейін білуге мүмкіндік алады .
Курсттық жұмыстың мақсаты – гештальт психологиясының мәнін ашу .
Курсттық жұмысың міндеттері :
-
Гештальт психологиясының мәнін ашу ; -
Гештальт психологиясының қалыптасу ерекшеліктерін сараптау ; -
Гештальт –терапиясының негізгі ұғымдарын ашу; -
Гештальт –терапиясының кеңес беру техникасын сараптау .
Зерттеу пәні: Гештальтпсихологиясына түсінік беру .
I ГЕШТАЛЬТ ПСИХОЛОГИЯСЫ
1.1.Гештальт психологиясының негізгі ұғымы .
Неміс сөзі гештальт – «пішін», «құрылым», «біртұтас конфигурация» дегенді білдіреді. Гештальтизмнің пайда болуы кезінде біртұтастық және бөлшектік проблемалары өзекті болды .Барлық жағдайда психикалық өмірді біртұтас, іштей байланысқан түрінде қарастыруды ұсынды. Болашақ гештальтистер екі лабораторияда тәрбиеленді: К.Штумпфтың (Берлинде) және профессоры Э.Гуссерль болған Геттинген университетіндегі Г.Мюллердің, Э.Гуссерль психологияны емес, логиканы өзгертуге тырысты .Ол логиканы танымның заңдары мен негізгі фомендерін ашуды мақсат ететін, фонемологияға айналдыру керек деп есептеді .Ол фоменология адам тіршілігіне қатыстының барлығынан абстракциялануы керек және «таза» мағыналарға жетуі керек деп санады .Бұл мәселені шешуде бұрынғы интероспективтік әдіс тиімсіз болды. Оның модификациясы, феномонологиялық әдіс керек болды. Осының бәрі гештальтпсихологиясының мектеп ретінде қалыптасуына әкелді . Басты өкілдері: М.Верттеймер, В.Келлер, Д.Катц, Е.Рубин, К. Коффка және т.б. Ассоциациялық психологияға қарама-қарсы гештальтпсихология түйсікті емес ,қайта қайсы бір психикалық құрылымды, тұтас түзілімді ,яғни «гештальттарды» бастапқы және психиканың негізгі элементтері деп санайды. Гештальтпсихология бойынша , олардың қалыптасуы қарапайым, симметриялы, томаға тұйық тұлғалар түзу қабілеті бейнебір іштей тән психикасына бағынады.Гештальтпсихология теориясы индивидті сыртқы ортадан және оның практикалық қызыметінен бөліп алу болып табылады.Психикалық түзілімдердің тұтастығын гештальтшілдер, сайып келгенде, иманенттік субъективтік «заңдармен» түсіндіреді, мұның өзі оларды идеализмге жақындатты. Кейіннен идеялары (әсіресе «гештальт» ұғымы) материалистік –психологтар (Л.С.Выготский және басқалары) гештальтпсихологиясының теориялық тұрғыдан негізделмейтін жақтарын қарастырды .Гештальтпсихология сананың алғашқы бөлшектері түйсінуі де, елесте емес, кейбір тұтас түрдегі «психологиялық құрылымдар» (гештальттар) деп санайды .Сондай құрылымдар санаың жемісі деген пікірді қолдайды.
Ұзақ уақыт бойы жас экспериментальдық психологияның зерттеу объектісі болып –түйсік саналды .Осы уақытта психикалық өмірдің бейнелік аспектісі психологиялық зерттханаларда ашылмай, керісінше, жоғала бастады. Оны идеалистік философия үстем етуші кезде қалыптасқан гештальтпсихологиясы жүзеге асыруға тырысты .
Д.Катц бейнені жеке феномен ретінде зерттеуді ұсынды. Бейненің басты ерекшелігі болып –қабылдаудың құбылмалы жағдайларындағы оның тұрақтылығы саналады.Жағдайлар құбылып тұрады, ал сезімдік бейне тұрақты болып қалады. Егер объект көру аумағынан бөлек қабылданса, оның тұрақтылығы бұзылады. Қабылдаудың бір тұтастығы мен оны түйсіктер мозайкасы ретінде түсінудің қате екенін көрсететін айғақтарды, «пішін мен көрініс» феноменін зерттеген дат психологы Е.Рубин айтты .Пішін көріністен бөлек, біртұтас, тұйық сипатта қабылданады, ал бұл кезде көрініс артқы жағынан көрінеді. Олардың айырмашылықтарын қосалқы бейнелер анық білдіреді.
М.Вертхеймердің фи-феноменді зерттеудегі басты эксперименті осы мектептің пайда болуына себеп болды.Ол арнайы құралдардың көмегімен екі тітіркендіргішті бірінен кейін бірін әр түрлі жылдамдықпен көрсетті.Интервал ұзақ болған кезде –сыналушы оларды кезекпен қабылдады.Интервал өте қысқа болған кезде –олар мәліметтер сияқты бірге қабылданды, ал қолайлы интервал кезінде (60 миллисекунд) –қозғалысты қабылдау пайда болды, яғни «көз» кезекпен немесе бірге берілген қисық түзулерді емес қисық түзулердің оңға немесе солға ауыстыруын көрді. Уақытша интервал оптималдыдан асқан кезде –белгілі бір сәтте, сыналушы таза қозғалысты қабылдады, яғни, қисық түзу орын ауыстырмай –ақ қозғалыстың болатынын ұғынды . Бұл құбылыс фи –феномен деп аталды.Фи-феномен жеке сенсорлық бөлшектердің қосылысы ретінде емес, «динамикалық біртұтастық» түрінде көрінді.
В.Келлердің пікірі бойынша, физикалық алаң мен біртұтас қабылданудың арасындағы деталь ретінде жаңа физиология –оқшауланған элементтер мен жолдардың физиология емес, гештальттер, яғни біртұтас және динамикалық құрылымдар физиологиясы болуы керек .
Гештальтистер изморфизм ұстанымы психофизикалық проблеманы шешуге мүмкіндік береді деп болжайды. Әрине, изиорфизм, математикалық дәреже сияқты, өз –өзінен материалистік те, идеалистік те бола алмайды. Гештальтистер психикалық формаларға өзінше бір мағына берді. Олар бұл формалар өздерінің бөлшектеріне сәйкес емес деп қана қоймай, гештальттың ерекше заңдылықтары болатынын айтты .Олар психология осы заңдарға сүйене отырып, физика сияқты нақты ғылымға айналады деп ойлады.
Гештальт психологиясының құлдырауының себебі мынада: ол өзінің теоретикалық тұжырымдамаларында бейне мен әрекетті бөліп қарастырды.Гешталтистер бейнені өз заңдылықтарына бағынатын ерекше мағына ретінде көрсетті. Оның шынайы зат әрекетімен байланысы жұмбақ болып қалды. Осы екі маңызды дәрежелерді біріктіре алмай, психикалық талдаудың біртұтас схемасын жасай алмағандықтын гештальтпсихологиясының мектебі құлдырады.Саананың феноменологиялық концепциясына негізделген жалған әдістеме бұл екі дәрежені ғылыми тұрғыдан біріктіруге кедергі болады.
1.2. Гештальтпсихологтар ойлау жайында
Гештальтпсихологияның өкілдері–Келер, Вертгеймер, Коффка, К. Левин. Гештальт психологтар ойлаудың құрылымын, шығармашылық астарларын қарастырды. Ізделген шешімді оған қажетті құрылымды табу арқылы шешуді ойлау деп атаған. Гештальт психологтар ойлауды формальды–логикалық операциялардан ажыралатын, мәселе тудыратын жәйтті ескеру арқылы соған қарай танымдық құрылымдарды қайта құру, жаңадан “орталықтандыру” нәтижесінде жүзеге асатын продуктивті психикалық процесс ретінді түсіндірді. Олар тұтас құрылым ретіндегі мәселе тудыратын жәйттің барлық құрауыштарын, олардың арасындағы қатынастады бірден ұғынуды инсайт деп атады.
Ойлау психологиясын сынаудан кеткен О. Зельц, К. Коффка ойлау теориясын гештальт психология позициямен белгілдеуге тырысты: өздері орнанылған мүшелердің арасындағы көрнекілік мазмұнға апарылмайтын ойлаудың мәнді мазмұнын құрайтын қатынасты дәлелдеген вюрцбург мектебінің өкілдеріне қарсы (А. Грюнбаум), Коффка көрнекілік мазмұнды құрылымдыққа апаратын қатынасты жасағысы келеді.Оның ойлау теориясының негізгі тұжырымдамасы мына жағдаймен байланысты болды, ойлау,-қатынастарды операциялау емес, құрылымдардың көрнекілік ахуалға айналуы.Проблема туындайтын алғашқы ситуация–бұл өзінің көрнекілік мазмұнындағы толтырылмаған орны бар теңгерілмеген феноменалды өріс болып табылады. Осының салдарынан проблемалық азуалда орнықты көрнекілік ахуалдан басқасына өтуді шақыратын шиеленіс туады. Осындай бір қатар ауысулардың бірізділігі арқылы (Вертхаймер бойынша Umzentrierung) өзгерулер өтеді, яғни міндетті шешуге әкелетін бастапқы көрнекілік мазмұнынын құрылымдардың өзгерісі жүзеге асады.
Вюрцбург мектебінің ойлауды сезімдік пайымдаудан ажыратқан ойлау психологиясына қарсы Коффка құрылымдар принципі негізінде ассоциативті психологияны ассоциациялар жайлы ілімін жақтау негізінде ойлауды көрнекілік мазмұнға әкелуді жүзеге асыруға талпынды. Бұл талпыныс ойлаудың ерекшелігін елемейді.
Коффка бойынша, ойлау дегеніміз–вюрцбурлық мектептегідей қатынастармен әрекет ету емес, ол көрнекі жәйттердің құрылымдарын түрлендіру. Мәселе тудыратын жәйт–бұл өзінің көрнекі мазмұны теңестірілмеген феноменальдық өріс тәрізді. Бұл өрістегі кейбір толтырылмаған орындар мәселе тудыратын жәйтте белгілі бір кернеу тудырады. Осы кернеу тұрақсыз көрнекі жәйтті басқасына ауыстырады. Осылайша, міндет біздің бастапқы жәйтті басқаша көруіміздің нәтижесінде шешіледі. Осы пікірлерден, Коффканың ойлауды ассоцианистер сияқты көрнекі мазмұнға теңестіргенін байқаймыз.Коффканың ойынша оның теориясы Вюрбургшелердің ойлау субъектінің операцияларынан тұрады деген идеалистік теориясына қарсы ойлау прцоесінде субъектіде “феноменалды объектіге” ауыстырады деп саналды. Бұл мәні бойынша субъектінің объектіні механикалық жұтып қою; ол айқын түрде субъективті сипатқа ие болады, себебі объектіге сананың көрнекілік мазмұны, яғни “феноменалды объект”–ойлау процесі апарылды.Сөйтіп Коффка олардың теңдігін ұғынбайтын екі әр түрлі фигураларды қабылдауға болады деген (және екі фигураның теңдігін ұғыну, ол фигуралар қандай екенін дәл ұғынбау), содан кейін сол фигуралардың теңдігін ұғынамыз деп көрсеткен А. Грюнбаумның тәжірибелерінің дұрыс талқыланбағанын айтты.Оның көзқарасы бойынша біз алдымен екі фигураны қабылдаймыз; бізге сол бір ғана заттар және олардың арасындағы қатынастар берілмеген, және бірінші және екінші жағдайда да заттар әр түрлі болған.Бұл жағдайда заттар ұқсас заттық ара қатысқа қатыссыз болатын сананың көрнекі мазмұны жағдайына жағдайдан тыс өзгеретін жағдайлармен анық ұқсастырылады. Әр түрлі көрнекі мазмұнды заттық арақатынастың ұқсастығы ойлаудың маңызды алғышартын құрайды; онсыз ойлаудың болуы мүмкін емес.Ал шындығында, бір көрнекі ахуалдан басқасына, бір “феноменальды өріске” өтуіне ойлау процесін апарғысы келген Коффка бірінші жағдайда пайда болған; міндетті шешуге әкелмейді: ол үшін алғашқы ахуалды соңғы ахуалға ауыстыру жеткіліксіз.
Соңғы ахуал бірінші ахуалда пайда болған міндетті шешу үшін соңғы ахуалдың мазмұны біріншісіне қатысты болуы қажет және екеуінің мазмұны бір затқа ғана қатысты болуы керек. Шешім Коффқа жоққа шығарған осы жағдайда ғана шешім ретінде ұғынылады. Коффқа айтқан бір көрнекі ахуалдан басқасына өту процесін алғашқы проблемалық ахуалдан келесісіне өту деп айтуға болады, ал жағдай дұрыс болғанда міндеттен кету және одан құтылу, алайда біз шешкен нәрсе деп түсінбеу керек.
