Файл: Педагогикалы институты аманжол кзембайлы еркін біл тарихнам а.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 266
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
марксизм-ленинизм негіздері кафедралары жұмыс істей бастады. Оытушылық қызметке тек партия мүшелері қабылданды. Оларға жоғары жалақы төленді.
1947 жылы 700 жоғары оқу орындарында осындай кафедра жұмыс істеді. 1967 жылы КСРО-да 41 университет, 100 педагогикалық институтарда 100 мыңнан артық студенттер тарихи білім алды. 1960 жылы мектеп 113000 мұғалімдерінің 69 % жоғары білімді, ал 1967 жылы олардың пайыздық мөлшері 82 дейін өсті.
1949 жылдан бастап Москва, Ленинград, Киев университтерінде марксизм-ленинизм пәндері оқытушыларының біліктілігін көтеретін институттар жұмыс істеді. Ғылым кандидаттарын дайындау жолға қойылды. Соғыстан кейінгі 10 жылда 5108 адам тарих ғылымдары кандидаты атанды.
1960-1970 жылдар арасында СОКП тарихы жоғары оқу орнындағы негізгі пәнге айналды, оның оқу бағдарламасы мен оқулықтары Орталық комитетте мақұлданып, бекітіліп отыратын. Оқытушылары міндетті түрде партия мүшесі болып олардың кандидатуралары партия органдарынд қаралатын.
1960 – 1970 жылдары тарих ғылымы саласында жаңа оқулықтар, хрестоматиялар, құжаттар жинағы жарық көрді. Тарих ғылымының қосалқы және арнаулы пәндері одан әрі дамыды, монографиялық зерттеулердің саны артты. Тарихшылар ғылымдағы догматикалық трактовкалардан арылып, жаңа концептулды мәселерді шешуге талпынды. Өкініштісі оларға партияның саяси-идеологилық шеңберінен шығу оңайға түскен жоқ.
1966 жылы өткен партияның ХХІІІ съезінде жасалған ОК есепті баяндамасында қоғамдық ғылымдардың техникалық ғылымдармен қатар келешекке жол ашатындығы айтылды. Ілі-шала, келесі жылы, СОКП ОК-нің «О мерах по дальнейшему развитию общественных наук и повышению их роли в коммунистическом строительстве»деп аталатын қаулысында қоғамдық ғылымдарға ауыр міндет жүктелді.
Кадр дайындау мәселесі қайта көтерілді. Тарихи білім беру ісі қайта құрылды. Бұрынғы «СОКП тарихы» пәні орнына тәуелсіз республика тарихтары оқытыла бастады. Баламалы оқулықтар жазылды және олар жөнінде пікір-таластар орын алды. Мектеп пен жоғарғы оқу орындарында тарихты оқыту мәселесі қайта қаралды.
3. Ғылыми дискуссиялардың ұйымдастырылуы.
1951 жылы тіл білімі жөнінде дискуссия болды. Онда базис пен қондырма жөніндегі академик Н.Я.Мардың концепциясы сынға ұшырады. Грузияда өмірге келген шотландтық бағбан мен грузин қызынан туған Николай Яковұлы Кеңес заманы алғашқы дәуірінің бетке ұстар атақты ғалымдарының бірі болды. Оның тіл тек қана таптық қоғамда пайда болады деген концеп циясы ғылымның дамуына көп кедергі жасады. Таптық қоғамға дейін адамдар тек қолдың қимылымен немесе бір бірімен ымдап қана түсініскен.Тіл, ойлау қабілеті және сана бір уақытта пайда болған деп дәләлдеді ғалым. Олай болатын болса алғашқы қауым мүшелерінде не ойлау қабілеті,немесе сана болмағаны ма? Н.Я.Маррдың концепциясына Сталин өзінің «
Марксизм и языко знание» еңбегінде күйрете соққы береді.
Экономика теорисы туралы да дискусся болды. Саяси экономия оқулығы жарыққа шықты. 1952 жылы И.В.Сталин өзінің «Экономические проблемы социализма в СССР» мақаласымен пікір-таласты қорытындылады.
1968-71 жылдар аралығында ғылыми мекемелер мен жоғары оқу орындарында феодализма генезисі мен абсолютизм тақырыбында дискуссиялар өтті. Кеңес ғалымдары Л.В. Черепниннің феодализм концепциясы, Н.М. Дружинин, В.К. Яцунский, Е.И. Индов еңбектеріндегі капитализм генезисі талқыға түсті. Капитализм дәуіріндегі Ресейдің аграрлық құрылымын зерттеген А.М. Анфимов, С.М. Дубровский, И.Д. Ковальченко және басқалар өз еңбектерін жарыққа шығарды.
4. Кеңес тарихғылымының көрнекті тұлғалары.
Борис Дмитриевич Гре́ков (1882–1953). Кеңес тарихшысы, 1901 жылы Варшава университетіне түсіп 1905 жылы москва университетіне ауысады. Жоғары білім алғаннан кейін бірнеше гимназиларда оқытушылықпен айналысты. 1910-1913 жылдары Михайловск селосындағы Шереметьв кітапханасының директры болып тағайындалды. 1913 жылы Б.Д.Греков Императорлық Археографиялық комиссия мүшесі болып сайланды. 1916–1918 жылдары Пермь университетінде орыс тарихы кафедрасын және тарих-филология факультетінің негізін қалаушы. 1936 жылы Ленинград қаласындағы Тарих институтының, 1938 жылы Москва Тарих институтының, 1947 жылы Материалдық мәдениет институтының директоры, 1946-1953 жылдары КСРО ҒА-ның тарих және философия бөлімшесінің академик-хатшысы қызметтерін атқарған атқарған. Киев Русі тарихының маманы. 1930-1950 жылдар арасында осы тақырыпқа арнап бірнеше монография жазды. 1937 жылы А.Ю. Якубовский екеуі қосылып жазған «Алтын Орда» шығармасы осы күнге дейін маңызын жойған жоқ.
Пётр Андре́евич Зайончко́вский (1904-1983, ) - Орыс, кеңес тарихшысы, деректанушы, археограф және библиограф. 1937 жылы Москва тарих, философияжәне әдебиет институтын бітірген.1940 жылы кандидаттық, 1950 жылы докторлық диссертация қорғаған.
1944-1952 В. И. Ленин атындағы кітапхананың қолжазба бөлімінің меңгерушісі, 1940 жылдан Москва облыстық педагогикалық институтында, 1948 жылдан Москва мемлекеттік университетінде оқытушылық қызметте, ал 1951-1983 жылдары тарих факультетінің профессоры. Өзінің ғылыми мектебін қалыптастырды. Оның басшылығымен 12 докторлық және 50 кандидаттық диссертация қорғалды.
Америка тарихнамасындағы орыс тарихы туралы мектептің дамуына үлкен үлес қосты. АҚШ-тың орыс тарихын зерттеп жүрген ірі тарихшылары Теренс Эммонс, Альфред Рибер, Даниэл Филд, Ричард Уортман сияқты ғалымдар тәлімгерлік дайындаудан өткен. 1860-70 жылдардағы Ресейдегі реформалар тарихы бойынша 8 монографияның авторы.
Аты аталған ғалымдардың ішінде тарих методологиясының дамуына айтарлықтай үлес қосқан Иван Дмитриевич Ковальченко (1923 – 1995). Кеңес тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Екінші дүние соғысына қатынасқан, майдандағы ерлігі үшін Кеңес одағының батыры атағына ұсынылған. Бірақ оның құжаттары белгісіз себептермен Москваға жетпей қалған. 1952 жылы Москва мемлекеттік университетін бітірген. 1955 жылы кандидаттық, 1966 жылы докторлық диссертацияларын қорғаған. 1969-1988жылдары «История СССР» журналының бас редакторы болып қызмет істеген. Одан кейінгі өмірі Москва университетімен тығыз байланысты. «Тарихнама және деректану» кафедрасын ашып өмірінің соңына дейін меңгеруші қызметін атқарды.
Тарих ғылымындағы «клиометрия мектебінің» негізін қалаушы. КСРО ҒА тарих институты жанындағы математикалық әдістерді тарихи зерттеулерде пайдалану коммисиясының негізін қалап, соған басшылық жасады. 1978-1990 жылдары Халықаралық эканомикалық тарих Ассоциасының атқару комитетінің мүшесі, 1982 жылдан тең төрағасы, 1982 жылдан Халықаралық квантитативті тарих комиссиясының тең төрағасы, 1972 жылы КСРО ҒА корреспондент-мүшесі, 1987 жылдан сол академияның толық мүшесі болып сайланды.
Томск университетінде Борис Георгиевич Могильницкий (1929-2014) тарихшылардың Сбірдегі мектебінің негізі қалады. Өзі де сол Томск мемлекеттік университетін 1951 жылы бітірген. 1967 жылы докторлық диссертациясын қорғайды. 1955 жылы оқытушы ретінде университетке қайта оралады. 1962 жылдан доцент, профессор, Көне дәуір және орта ғасырлар тарих кафедрасының меңгерушісі, 1969-1981 жылдар арасында тарих-филология факультетінің деканы қызметтерін атқарады. Орыс медиевистикасының тарихнамасымен айналысты. 60-жылдардың аяғында ағылшын-американ, неміс тарихнамасының идеялық-теориалық мәселерін зерттеді. Методология саласында тарихи танымның категориялары мен принциптерінің табиғатын зерттеумен айналысты. Осы тақырыптағы монография авторы
А.С. Ахиезердің «Россия. Критика исторического опыта
» монографиясындағы Ресейдің өткенін историософиялық тұрғыдан тұжырымдалды. А.Я. Гуревичтің адамзат қоғамын тарихи антропологиялық тұрғыда зерттеуі Ресей тарихының көптеген проблемаларына жаңа көзқарастың қалыптасуына өз әсерін тигізді. Көп томдық «История человечества» кітабында ғалымдардың Ресей тарихын жаңаша пайымдауға талпыныс жасағандығының көрінісі еді. Ғылыми зерттеулерде тарихи процесті айқындаудың көп нұсқалылығы орын алды. Аймақтық тарихты зерттеуде айтарлықтай бетбұрыс жасалды. Өлкетану, жаңа зерттеу проблемалары, тарихтағы жеке тұлғаның ролі сияқты тақырыптар зерттеу объктісіне айналды. Тарихшылар зерттеудің негізгі объктісі адам екендігіне көз жеткізді.
Бақылау сұрақтары
1. Соғыстан кейінгі жылдары Кеңес қоғамында қандай идеологиялық өзгерістер болды?
2. Бұл өзгерістер тарих ғылымының дамуына қалай әсер етті?
3. Тарихшы–кадрлар дайындау мәселесі қалай шешілді?
4. Осы кезеңдегі кеңес тарихнамасының белді өкілдерін ата?
Тарихнамалық деректер:
Греков Б.Д.Киевская Русь. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1944. – 347 с.
Греков Б.Д.Культура Киевской Руси. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1944. – 75 с.
Греков Б.Д. Золотая Орда и ее падение. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1950. – 478 с. (Совместно с А. А. Якубовским.)
Греков Б.Д. Крестьяне на Руси с древнейших времен до XVII века. – М.-Л., 1952–1954.
Зайончко́вский П.А. Военные реформы 1860–1870 гг. в России, М., 1952;. Проведение в жизнь крестьянской реформы 1861 г., М., 1958;Кирилло-Мефодиевское общество (1846–1847), М., 1959;. Кризис самодержавия на рубеже 1870–1880-х гг., М., 1964;Отмена крепостного права в России, 3 изд., М., 1968;. Российское самодержавие в конце XIX столетия, М., 1970;
Ковальченко И. Д. Методы исторического исследования. М.: Наука, 1987. (2-е изд. 2003).
Могильницкий Б.Г. "Введение в методологию истории". М., 1989.
Могильницкий Б.Г. "История исторической мысли XX века" (Вып.1. Томск, 2001г., Вып.2. Томск, 2003г., Вып.3. 2008г.).
Носовский Г. В., Фоменко А. Т.Новая хронология и концепция древней истории Руси, Англии и Рима. (Факты. Статистика. Гипотезы). Том 1–2»,– М.: МГУ, 1995)
XIV. ХХ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТСЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ
Соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ тарихнамасында көтерілген мәселелер Орталықтың ғылым жөніндегі шешімдеріне сәйкес еді. Қазақ тарихшыларының алдына қойылған талаптар капитализмді аттап өткен шет аймақтарда социализм құру тәжрибесін зерттеу болатын. Сондықтан тарихшылар алдында осы тәжрибені терең зерттеп, көпшілік арасында пәрменді насихаттау қажеттілігі тұрды.
40–50 жылдардағы қазақ тарихнамасы.
Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов (1915–1966) – қазақ кеңес тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы (1946 жылы), профессор, Қазақ КСР ғылым академиясының корреспондент мүшесі (1962 жыл).
1933 жылы Семейдегі жұмысшылар факультетін бітірді. Тамбов педагогикалық институтының тарих факультетіне түсіп, ол жабылған соң Воронеж педагогикалық институның ауыстырылады. 1937 жылы Воронеж қаласындағы педагогикалық институтын бітіргеннен кейін Қазақ КСР халық ағарту комиссариатының жанындағы ғылыми зерттеу институтында еңбек еткен. Отан соғысы жылдарында Республиканың халық ағарту комиссариатының басқарма бастығы қызыметін атқарды. Сонымен қатар Алматының жоғарғы оқу орындарында ұстаздық қызмет атқарған.
1946–1947 жылдарда Қазақ КСР Ғылым академиясында жаңадан құрылған Тарих, археология және этнография институтыдиректорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары, 1947 жылдан бастап, өмірінің соңына дейін Қазақ мемлекеттік университетінде өзі ұйымдастырған Қазақстан тарихы кафедрасын басқарды.
Е.Бекмаханов талантты тарихшы. Қазақтан шыққан алғашқы тарих ғылымдарының докторы. Оның негізгі шығармасы 1947 жылы Алматыда орыс тілінде жарық көрген "XIX ғасырдың 20–40 жылдарындағы Қазақстан" атты монографиясы. Осы тақырыпта 1946 жылы Мәскеуде тарих мамандығы бойынша докторлық диссертация қорғаған. Өкініштісі сол тұста ғалымның концепциясы сынға ұшырады. Пікірталас академиялық форматтан идеологиялыққа ұласты. 1951 жылы «
1947 жылы 700 жоғары оқу орындарында осындай кафедра жұмыс істеді. 1967 жылы КСРО-да 41 университет, 100 педагогикалық институтарда 100 мыңнан артық студенттер тарихи білім алды. 1960 жылы мектеп 113000 мұғалімдерінің 69 % жоғары білімді, ал 1967 жылы олардың пайыздық мөлшері 82 дейін өсті.
1949 жылдан бастап Москва, Ленинград, Киев университтерінде марксизм-ленинизм пәндері оқытушыларының біліктілігін көтеретін институттар жұмыс істеді. Ғылым кандидаттарын дайындау жолға қойылды. Соғыстан кейінгі 10 жылда 5108 адам тарих ғылымдары кандидаты атанды.
1960-1970 жылдар арасында СОКП тарихы жоғары оқу орнындағы негізгі пәнге айналды, оның оқу бағдарламасы мен оқулықтары Орталық комитетте мақұлданып, бекітіліп отыратын. Оқытушылары міндетті түрде партия мүшесі болып олардың кандидатуралары партия органдарынд қаралатын.
1960 – 1970 жылдары тарих ғылымы саласында жаңа оқулықтар, хрестоматиялар, құжаттар жинағы жарық көрді. Тарих ғылымының қосалқы және арнаулы пәндері одан әрі дамыды, монографиялық зерттеулердің саны артты. Тарихшылар ғылымдағы догматикалық трактовкалардан арылып, жаңа концептулды мәселерді шешуге талпынды. Өкініштісі оларға партияның саяси-идеологилық шеңберінен шығу оңайға түскен жоқ.
1966 жылы өткен партияның ХХІІІ съезінде жасалған ОК есепті баяндамасында қоғамдық ғылымдардың техникалық ғылымдармен қатар келешекке жол ашатындығы айтылды. Ілі-шала, келесі жылы, СОКП ОК-нің «О мерах по дальнейшему развитию общественных наук и повышению их роли в коммунистическом строительстве»деп аталатын қаулысында қоғамдық ғылымдарға ауыр міндет жүктелді.
Кадр дайындау мәселесі қайта көтерілді. Тарихи білім беру ісі қайта құрылды. Бұрынғы «СОКП тарихы» пәні орнына тәуелсіз республика тарихтары оқытыла бастады. Баламалы оқулықтар жазылды және олар жөнінде пікір-таластар орын алды. Мектеп пен жоғарғы оқу орындарында тарихты оқыту мәселесі қайта қаралды.
3. Ғылыми дискуссиялардың ұйымдастырылуы.
1951 жылы тіл білімі жөнінде дискуссия болды. Онда базис пен қондырма жөніндегі академик Н.Я.Мардың концепциясы сынға ұшырады. Грузияда өмірге келген шотландтық бағбан мен грузин қызынан туған Николай Яковұлы Кеңес заманы алғашқы дәуірінің бетке ұстар атақты ғалымдарының бірі болды. Оның тіл тек қана таптық қоғамда пайда болады деген концеп циясы ғылымның дамуына көп кедергі жасады. Таптық қоғамға дейін адамдар тек қолдың қимылымен немесе бір бірімен ымдап қана түсініскен.Тіл, ойлау қабілеті және сана бір уақытта пайда болған деп дәләлдеді ғалым. Олай болатын болса алғашқы қауым мүшелерінде не ойлау қабілеті,немесе сана болмағаны ма? Н.Я.Маррдың концепциясына Сталин өзінің «
Марксизм и языко знание» еңбегінде күйрете соққы береді.
Экономика теорисы туралы да дискусся болды. Саяси экономия оқулығы жарыққа шықты. 1952 жылы И.В.Сталин өзінің «Экономические проблемы социализма в СССР» мақаласымен пікір-таласты қорытындылады.
1968-71 жылдар аралығында ғылыми мекемелер мен жоғары оқу орындарында феодализма генезисі мен абсолютизм тақырыбында дискуссиялар өтті. Кеңес ғалымдары Л.В. Черепниннің феодализм концепциясы, Н.М. Дружинин, В.К. Яцунский, Е.И. Индов еңбектеріндегі капитализм генезисі талқыға түсті. Капитализм дәуіріндегі Ресейдің аграрлық құрылымын зерттеген А.М. Анфимов, С.М. Дубровский, И.Д. Ковальченко және басқалар өз еңбектерін жарыққа шығарды.
4. Кеңес тарихғылымының көрнекті тұлғалары.
Борис Дмитриевич Гре́ков (1882–1953). Кеңес тарихшысы, 1901 жылы Варшава университетіне түсіп 1905 жылы москва университетіне ауысады. Жоғары білім алғаннан кейін бірнеше гимназиларда оқытушылықпен айналысты. 1910-1913 жылдары Михайловск селосындағы Шереметьв кітапханасының директры болып тағайындалды. 1913 жылы Б.Д.Греков Императорлық Археографиялық комиссия мүшесі болып сайланды. 1916–1918 жылдары Пермь университетінде орыс тарихы кафедрасын және тарих-филология факультетінің негізін қалаушы. 1936 жылы Ленинград қаласындағы Тарих институтының, 1938 жылы Москва Тарих институтының, 1947 жылы Материалдық мәдениет институтының директоры, 1946-1953 жылдары КСРО ҒА-ның тарих және философия бөлімшесінің академик-хатшысы қызметтерін атқарған атқарған. Киев Русі тарихының маманы. 1930-1950 жылдар арасында осы тақырыпқа арнап бірнеше монография жазды. 1937 жылы А.Ю. Якубовский екеуі қосылып жазған «Алтын Орда» шығармасы осы күнге дейін маңызын жойған жоқ.
Пётр Андре́евич Зайончко́вский (1904-1983, ) - Орыс, кеңес тарихшысы, деректанушы, археограф және библиограф. 1937 жылы Москва тарих, философияжәне әдебиет институтын бітірген.1940 жылы кандидаттық, 1950 жылы докторлық диссертация қорғаған.
1944-1952 В. И. Ленин атындағы кітапхананың қолжазба бөлімінің меңгерушісі, 1940 жылдан Москва облыстық педагогикалық институтында, 1948 жылдан Москва мемлекеттік университетінде оқытушылық қызметте, ал 1951-1983 жылдары тарих факультетінің профессоры. Өзінің ғылыми мектебін қалыптастырды. Оның басшылығымен 12 докторлық және 50 кандидаттық диссертация қорғалды.
Америка тарихнамасындағы орыс тарихы туралы мектептің дамуына үлкен үлес қосты. АҚШ-тың орыс тарихын зерттеп жүрген ірі тарихшылары Теренс Эммонс, Альфред Рибер, Даниэл Филд, Ричард Уортман сияқты ғалымдар тәлімгерлік дайындаудан өткен. 1860-70 жылдардағы Ресейдегі реформалар тарихы бойынша 8 монографияның авторы.
Аты аталған ғалымдардың ішінде тарих методологиясының дамуына айтарлықтай үлес қосқан Иван Дмитриевич Ковальченко (1923 – 1995). Кеңес тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы, профессор. Екінші дүние соғысына қатынасқан, майдандағы ерлігі үшін Кеңес одағының батыры атағына ұсынылған. Бірақ оның құжаттары белгісіз себептермен Москваға жетпей қалған. 1952 жылы Москва мемлекеттік университетін бітірген. 1955 жылы кандидаттық, 1966 жылы докторлық диссертацияларын қорғаған. 1969-1988жылдары «История СССР» журналының бас редакторы болып қызмет істеген. Одан кейінгі өмірі Москва университетімен тығыз байланысты. «Тарихнама және деректану» кафедрасын ашып өмірінің соңына дейін меңгеруші қызметін атқарды.
Тарих ғылымындағы «клиометрия мектебінің» негізін қалаушы. КСРО ҒА тарих институты жанындағы математикалық әдістерді тарихи зерттеулерде пайдалану коммисиясының негізін қалап, соған басшылық жасады. 1978-1990 жылдары Халықаралық эканомикалық тарих Ассоциасының атқару комитетінің мүшесі, 1982 жылдан тең төрағасы, 1982 жылдан Халықаралық квантитативті тарих комиссиясының тең төрағасы, 1972 жылы КСРО ҒА корреспондент-мүшесі, 1987 жылдан сол академияның толық мүшесі болып сайланды.
Томск университетінде Борис Георгиевич Могильницкий (1929-2014) тарихшылардың Сбірдегі мектебінің негізі қалады. Өзі де сол Томск мемлекеттік университетін 1951 жылы бітірген. 1967 жылы докторлық диссертациясын қорғайды. 1955 жылы оқытушы ретінде университетке қайта оралады. 1962 жылдан доцент, профессор, Көне дәуір және орта ғасырлар тарих кафедрасының меңгерушісі, 1969-1981 жылдар арасында тарих-филология факультетінің деканы қызметтерін атқарады. Орыс медиевистикасының тарихнамасымен айналысты. 60-жылдардың аяғында ағылшын-американ, неміс тарихнамасының идеялық-теориалық мәселерін зерттеді. Методология саласында тарихи танымның категориялары мен принциптерінің табиғатын зерттеумен айналысты. Осы тақырыптағы монография авторы
А.С. Ахиезердің «Россия. Критика исторического опыта
» монографиясындағы Ресейдің өткенін историософиялық тұрғыдан тұжырымдалды. А.Я. Гуревичтің адамзат қоғамын тарихи антропологиялық тұрғыда зерттеуі Ресей тарихының көптеген проблемаларына жаңа көзқарастың қалыптасуына өз әсерін тигізді. Көп томдық «История человечества» кітабында ғалымдардың Ресей тарихын жаңаша пайымдауға талпыныс жасағандығының көрінісі еді. Ғылыми зерттеулерде тарихи процесті айқындаудың көп нұсқалылығы орын алды. Аймақтық тарихты зерттеуде айтарлықтай бетбұрыс жасалды. Өлкетану, жаңа зерттеу проблемалары, тарихтағы жеке тұлғаның ролі сияқты тақырыптар зерттеу объктісіне айналды. Тарихшылар зерттеудің негізгі объктісі адам екендігіне көз жеткізді.
Бақылау сұрақтары
1. Соғыстан кейінгі жылдары Кеңес қоғамында қандай идеологиялық өзгерістер болды?
2. Бұл өзгерістер тарих ғылымының дамуына қалай әсер етті?
3. Тарихшы–кадрлар дайындау мәселесі қалай шешілді?
4. Осы кезеңдегі кеңес тарихнамасының белді өкілдерін ата?
Тарихнамалық деректер:
Греков Б.Д.Киевская Русь. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1944. – 347 с.
Греков Б.Д.Культура Киевской Руси. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1944. – 75 с.
Греков Б.Д. Золотая Орда и ее падение. – М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1950. – 478 с. (Совместно с А. А. Якубовским.)
Греков Б.Д. Крестьяне на Руси с древнейших времен до XVII века. – М.-Л., 1952–1954.
Зайончко́вский П.А. Военные реформы 1860–1870 гг. в России, М., 1952;. Проведение в жизнь крестьянской реформы 1861 г., М., 1958;Кирилло-Мефодиевское общество (1846–1847), М., 1959;. Кризис самодержавия на рубеже 1870–1880-х гг., М., 1964;Отмена крепостного права в России, 3 изд., М., 1968;. Российское самодержавие в конце XIX столетия, М., 1970;
Ковальченко И. Д. Методы исторического исследования. М.: Наука, 1987. (2-е изд. 2003).
Могильницкий Б.Г. "Введение в методологию истории". М., 1989.
Могильницкий Б.Г. "История исторической мысли XX века" (Вып.1. Томск, 2001г., Вып.2. Томск, 2003г., Вып.3. 2008г.).
Носовский Г. В., Фоменко А. Т.Новая хронология и концепция древней истории Руси, Англии и Рима. (Факты. Статистика. Гипотезы). Том 1–2»,– М.: МГУ, 1995)
XIV. ХХ ҒАСЫРДЫҢ ЕКІНШІ ЖАРТСЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ТАРИХ ҒЫЛЫМЫ
Соғыстан кейінгі жылдардағы қазақ тарихнамасында көтерілген мәселелер Орталықтың ғылым жөніндегі шешімдеріне сәйкес еді. Қазақ тарихшыларының алдына қойылған талаптар капитализмді аттап өткен шет аймақтарда социализм құру тәжрибесін зерттеу болатын. Сондықтан тарихшылар алдында осы тәжрибені терең зерттеп, көпшілік арасында пәрменді насихаттау қажеттілігі тұрды.
40–50 жылдардағы қазақ тарихнамасы.
Ермұхан Бекмаханұлы Бекмаханов (1915–1966) – қазақ кеңес тарихшысы, тарих ғылымдарының докторы (1946 жылы), профессор, Қазақ КСР ғылым академиясының корреспондент мүшесі (1962 жыл).
1933 жылы Семейдегі жұмысшылар факультетін бітірді. Тамбов педагогикалық институтының тарих факультетіне түсіп, ол жабылған соң Воронеж педагогикалық институның ауыстырылады. 1937 жылы Воронеж қаласындағы педагогикалық институтын бітіргеннен кейін Қазақ КСР халық ағарту комиссариатының жанындағы ғылыми зерттеу институтында еңбек еткен. Отан соғысы жылдарында Республиканың халық ағарту комиссариатының басқарма бастығы қызыметін атқарды. Сонымен қатар Алматының жоғарғы оқу орындарында ұстаздық қызмет атқарған.
1946–1947 жылдарда Қазақ КСР Ғылым академиясында жаңадан құрылған Тарих, археология және этнография институтыдиректорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары, 1947 жылдан бастап, өмірінің соңына дейін Қазақ мемлекеттік университетінде өзі ұйымдастырған Қазақстан тарихы кафедрасын басқарды.
Е.Бекмаханов талантты тарихшы. Қазақтан шыққан алғашқы тарих ғылымдарының докторы. Оның негізгі шығармасы 1947 жылы Алматыда орыс тілінде жарық көрген "XIX ғасырдың 20–40 жылдарындағы Қазақстан" атты монографиясы. Осы тақырыпта 1946 жылы Мәскеуде тарих мамандығы бойынша докторлық диссертация қорғаған. Өкініштісі сол тұста ғалымның концепциясы сынға ұшырады. Пікірталас академиялық форматтан идеологиялыққа ұласты. 1951 жылы «