ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.02.2024
Просмотров: 352
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Махизмнің негізгі теориялық ұстанымдарын ХХ ғасырдың басында Мах пен Авенариус (Швейцария) бір уақытта және тәуелсіз түрде ұсынды. Олар студенттердің жұмыстарында, сондай-ақ К.Пирсонның (Ұлыбритания) және П. Дюамның (Франция) еңбектерінде одан әрі дамыды. Алайда, махизмнің кең таралуы (жалпы эмпириокритицизм) Махтың қызметімен байланысты. Оның әсері Махтың еңбектері классикалық физика дағдарысына тікелей реакция ретінде пайда болғандығымен түсіндіріледі. Мах бұл дағдарысты түсіндіруге және одан шығу бағдарламасын ұсынуға наразылық білдірді.
Эмпириокритицизм (грек. ἐμπειρία-тәжірибе мен сын," тәжірибеге сын "немесе" тәжірибе тұрғысынан сын"; сонымен қатар "екінші позитивизм" деп те аталады) — философиялық бағыт, оның негізін қалаушы Рихард Авенариус: Авенариустың білім теориясының бастапқы нүктесі ойлау немесе тақырып емес, зат немесе объект емес, бірақ оны адамдар тікелей танитын таза тәжірибе.
Тәжірибе арқылы жеке адам алған тікелей деректер, эмпириокритицизм бүкіл адамзат мойындамайтын нәрсе ретінде қабылданады, әлем туралы "табиғи" ұғымды құрайды және келесі постулатта көрінеді: "әрбір адам бастапқыда өзіне қатысты болады.қоршаған орта, әртүрлі құрамдас бөліктері бар және қоршаған ортаға қандай да бір тәуелділікте айтылған". Тек осы постулатқа сүйене отырып, эмпириокритицизм осы адам, орта және басқа адамдар (және олардың "мәлімдемелері") арасындағы әдіснамалық қатынасты зерттейді.
Ресейде эмпириокритицизм идеялары қызу пікірталас тақырыбына айналды. В. И. Ленин оған белсенді қатысты және оның "Материализм және эмпириокритицизм" кітабы Қазан төңкерісінен кейін марксистік философияның канондық үлгісіне айналды, КСРО - да осы философиялық ағым туралы біржақты идеяның таралуына әкелді.
42. Вена үйірмесі және оның қызметі Логикалық позиитвизмнің идеялық және ұйымдық ұйытқысы болған бірлестік. Вена үйірмесіндегі индукциялық ғалымдар философиясы кафедрасының жанынан 1922 жылы Шлик ұйымдастырған семинардың негізінде өсіп шықты. Вена
үйірмесі: Карнап (1926ж. бастап), Ф. Вайсман, Г. Файгль, О.Нейрат, Г.Ган, В.Крафт, Ф.Кауфан, Гедель және басқалар, кейін Франк, Э.Кайла, А.Бламберг, И.Иергенсон, Айер т.б. енді. Вена үйірмесі махизм идеяларының тікелей мұрагері болды. Оған қатысушылар Витгенштейннің де бірқатар идеяларын – білімге логикалық талдау жасау концепциясын, логика мен математиканың талдампаздық сипаты туралы ілімді, дәстүрлі философия «метафизиканың» ғылыми мағынасынан айырылған деп сынауды қабылдады.Махистік түсініктегі позитивизмнің білімге логикалық талдау жасау идеялары мен синтезін жүзеге асыра келіп, Вена үйірмесіне қатысушылар логикалық позитивизмнің негізгі қағидаларын мейлінше толық, айқын формада тұжырымдады. 1929 жылы Карнап, Ган және Нейрат "Ғылыми дүниетаным.Вена үйірмесі" деген манифест жариялады. Осы кезде Веналық үйірме ұйымдық жағынан бірдола қалыптасып, непозитивизтік басқа
да топтармен халықаралық байланыстар (Веналық үйірменің Берлиндегі Рейхенбах- Вена, Дуислав тобымен жасасқан шарттарын қоспағанда) орнатты (Неопозитвизм). 1930 жылдан бастап Веналық үйірме Рейхенбах тобымен бірлесіп "Erkenninis" ("Таным").журналын шығарды. 30 жылдары Вена үйірмесіне қатысушылар логикалық идеализм идеяларын белсенді түрде талдап жасады. 30-жылдың аяғында Веналық үйірме өзінің өмір сүруін тоқтатады. Вена үйірменің тікелей мұрагері логикалық эипиризм (Карнап, Фейгль т.б.) болды.
43. Р.Карнап, оның логикалық эмпиризмі
Рудольф Карнап (1891 -1970)- американ философы, логикі, неоопозитивистердің Вена үйірмесінің қайраткері, ғылым философы.
Логикалық эмпиризм — логикалық позитивизмнің 1930 жылдары кеңінен таралған атауы. Бұл бағытты ұстанушылар 20 ғасырдың 50-жылдары логикалық позитивизмнің бірқатар түпкілікті принциптерінен — верификационизмнен, ғылымның теория тілінің бақылау тіліне ауысуы тұжырымдамасынан, т.б. бас тартуға мәжбүр болды. 1960 жылдары постпозитивизмнің ықпалымен жеке бағыт ретінде жойылды.
44. Э. Гуссерль феноменологиясының негізгін салушы
Эдмунд Гуссерль (нем. Edmund Husserl, 1859 - 1938) - неміс философы, идеалисті, феноменологияның негізін қалаушысы. Оның пікірінше философия сана құбылыстары туралы ғылым. Интенционалдық (бір затқа бағытталғандығы) ұғымы арқылы субъект және объект арасындағы байланысты шешуге талпынды.
Феноменология – алғашқы түйсіну нәтижесін, сана танымын пайымдап ашудың тәжірибесі, батыс философиясына ерекше ықпал еткен субъективтік идеалистік бағыт.
Қазіргі философиялық ойдың жетекші бағыттарының бірі ретіндегі Феноменология ұғымы 20 ғасырда қалыптасты. Феноменологиялық философияның негізін салушылардың бірі Эдмунд Гусерль (1859 – 1938) болды. Гусерль өзінің шығармашылық эволюциясында Декарттың, Лейбництің, Юмнің, Канттың, т.б. ықпалында болды. Феноменология бағытын одан әрі дамытқандар Л.Ландгребе, Э.Финк, т.б. Феноменологияның негізгі ұғымы “интенционалдық деп аталады”. Бұл ұғым сананың объектіге қатынасын көрсетеді. Феноменологиялық ұғым бойынша “объект болмаса, субъекті те болмайды”. Феноменологиялық тәсілдің негізгі талаптары:
-
субъективтік тәжірибеден тыс тұратын, яғни санадан тыс тұратын объективтік шындық туралы пікірден бас тарту; -
танымдық субъектіні (белгілі бір жанды) сезімі бар психофизиол. нәрсе емес, сананың “таза” нәтижесі деп түсіндіру.
Оны Феноменология “транцендеталдық редукция” деп атайды. Бұл бағытты қолдаушылар философияны ғылым ретінде тек қана эйдетика деп аталатын “таза мағыналарды” зерттейді, ал оның реалды шындыққа қатынасы жоқ деп білді. Феноменология идеялары экзистенционализмге (Хайдегер, Сартр), герменевтикаға (Гадамер, Шелер), т.б. батыс философиясындағы ағымдардың қалыптасуына ықпал етті. Феноменология бағытының теор. орталық болып саналатын орындар: Гусерльдің Лувен католиктік ун-тінің архиві (
Бельгия); халықаралық феноменол. қоғам және оның “Феноменологиялық зерттеулер” атты журналы (Буффало, Нью-Йорк, АҚШ)
45.К.Поппердің эволюциялық эпистемология идеясы және фальсификация принципі
Эволюциялық эпистемологиясы - бұл гносеологияның бір бөлімі болып табылатын және білімнің өсуін биологиялық эволюцияның өнімі ретінде қарастыратын білім теориясы. Эволюциялық гносеология адамның білім эволюциясы, жануарлар мен өсімдіктер әлеміндегі табиғи эволюция сияқты, біртіндеп жақсарған теорияларға бағытталған қозғалыстың нәтижесі болып табылады деген тұжырымға негізделген. Бұл эволюцияны, К.Поппердің пікірінше, келесі диаграмма түрінде ұсынуға болады:
P1 → TT → EE → P2.
Мәселе (P1) оны болжамды теориялармен шешуге тырысады (TT). Бұл теориялар қателіктерді жоюдың маңызды кезеңінен өтеді. Табылған қателер жаңа P2 мәселелерін тудырады. Ескі мен жаңа проблеманың арақашықтығы көбінесе өте үлкен: бұл қол жеткізілген прогресті көрсетеді
Фальсификацияның нәтижесі және концентрацияланған өрнектері - Поппердің ғылыми білімді дамыту схемасы. Жоғарыда атап өткеніміздей, фальсификация Поппердің бізде шындық критерийі жоқ және біз тек өтірікті анықтап, оқшаулай аламыз деген терең философиялық сенімі арқылы пайда болды. Әрине, бұл сенімділіктен туындайды: 1) ғылыми білімді әлем туралы болжамдардың жиынтығы ретінде түсіну - шындықты анықтау мүмкін емес, бірақ олардың жалғандығын анықтауға болатын болжамдар; 2) демаркациялық критерий - бұл бұрмалануға болатын ғылыми білім; 3) ғылым әдісі - сынақ және қателік. Ғылыми теориялар негізсіз болжамдар ретінде қарастырылады, біз олардың қателігін анықтау үшін тексеруге тырысамыз. Жалған теорияны ешқандай із қалдырмайтын, пайдасыз сынақ ретінде алып тастайды. Оны алмастыратын теорияның онымен байланысы жоқ, керісінше, жаңа теория ескі теориядан мейлінше өзгеше болуы керек. Ғылымда ешқандай даму жоқ, тек өзгеріс танылады: сіз бүгін үйден пальто киіп шықтыңыз, бірақ сыртта ыстық; ертең көйлекпен шығасың, бірақ жаңбыр жауады; ертеңгі күні сіз қолшатырмен қаруланғансыз, бірақ аспанда бұлт жоқ және сіз киіміңізді ауа-райына бейімдей алмайсыз. Егер сіз бір күні сәттілікке жетсеңіз де, бәрібір, дейді Поппер, сіз мұны түсінбей, наразы болып қала бересіз. Бұл жалпы түрде Поппердің фальсификация әдіснамасы.