Файл: 2. Operatsiyon eskizlardan foydalanib 10tokarlik, qora ishlov berishda Zagotovka ornatilsin. Cheti 70 mm olchamga kesilsin. D62mm ni bir necha otishda yonilsin va 58 mm li olchamga rioya qilinsin.docx

Mustaqil ta’limni tashkil etishda muayyan fanning xususiyatlarini xisobga olgan xolda kuyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi va joriy nazorat sifatida baxolanadi:

1) Mavzular bo’yicha konspekt (referat, taqdimot) tayyorlash. Nazariy materialni puxta o’zlashtirishga yordam berauvchi bunday usul o’quv materialiga diqqatni ko’proq jalb etishga yordam beradi. Talaba konspekti turli nazorat ishlariga tayyorgarlik ishlarini osonlashtiradi, vaqtni tejaydi;

2) O’qitish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari bilan ishlash. Olgan bilimlarini o’zlashtirishlari, turli nazorat ishlariga tayyorgarlik ko’rishlari uchun tavsiya etilgan elektron manbalar, innovatsion dars loyihasi namunalari, o’z – o’zini nazorat uchun test topshiriqlari v.b;

3) Fan bo’yicha qo’shimcha adabiyotlar bilan ishlash. Mustaqil o’rganish uchun berilgan mavzular bo’yicha talabalar tavsiya etilgan asgosiy adabiyotlardan tashqari qo’shimcha o’quv, ilmiy adabiyotlardan foydalanadilar. Bunda rus va xorijiy tillardagi adabiyotlardan foydalanish rag’batlantiriladi;

4) INTERNET tarmog’idan foydalanish. Fan mavzularini o’zlashtirish, kurs ishi, bitiruv malakaviy ishlarini yozishda mavzu bo’yicha INTERNET manbalarini topish, ular bilan ishlash nazorat turlarining barchasida qo’shimcha reyting ballari bilan rag’batlantiriladi;

5) Mavzuga oid masalalar,keys – stadilar va o’quv loyihalarini ishlab chiqish va ishtirok etish;

6) Amaliyot turlariga asosan material yig’ish, amaliyotdagi mavjud muammolarning yechimini topish, xisobotlar tayyorlash;

7) Ilmiy seminar va anjumanlarga tezis va maqolalar tayyorlash va ishtirok etish;

8) Mavjud laboratoriya ishlarini takomillashtirish, masofaviy (distantsion) ta’lim asosida mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha metodik ko’rsatmalar tayyorlash va x.k.

Yangi bilimlrni mustaqil o’rganish, kerakli ma’lumotlarni izlash va ularni topish yo’llarini aniqlash, Internet tarmoqlaridan foydalanib ma’lumotlar to’plash va ilmiy izlanishlar olib borish, ilmiy to’g’arak doiraasida yoki mustaqil ravishda ilmiy manbalardan foydalanib ilmiy maqola(tezis) va maruzalar tayyorlash kabilar talabalarning darsda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning mustaqil fikrlash va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi. Vazifalarini tekshirish va baxolash amaliy mashg’ulot olib boruvchi o’qituvchi tomonidan, konspektlarni va mavzuni o’zlashtirishni ma’ruza darslarini olib boruvchi o’qituqchi tomonidan xar darsda amalga oshiriladi.

Mustaqil ishni tashkil etish bo’yicha uslubiy ko’rsatma va tavsiyalar, keys- stadi, vaziyatli masalalar to’plami ishlab chiqiladi. Ma’ruza mavzulari bo’yicha amaliy topshiriq, keys – stadilar yechish uslubi va mustaqil ishlash uchun vazifalar belgilanadi.

Talaba mustaqil ishni tayyorlashda muayyan fanning xususiyatlarini xisobga olgan xolda kuyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi:

-Darslik va o’quv qo’llanma bo’yicha fanlar boblari va mavzularini o’rganish;

-Tarqatma materiallar bo’yicha ma’ruzalar qismini o’zlashtirish;

-Avtomatlashtirilgan o’rgatuvchi va nazorat qiluvchi tizimlar bilan ishlash;

-Maxsus adabiyotlar bo’yicha fanlar bo’limlari yoki mavzulari ustida ishlash;

-Yangi texnikalarni, apparaturalarni, jarayonlar va texnologiyalarni o’rganish;

-Talabaning o’quv ilmiy – tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog’liq bo’lgan fanlar bo’limlari va mavzularni chuqur o’rganish;

-Faol va muammoli o’qitish uslubidan foydalaniladigan o’quv mashg’ulotlari;

-Masofaviy (distantsion) ta’lim.

VII. Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish me’zonlari.

“Andijon mashinasozlik institutida Fanlar b‘yicha talabalar bilimini nazorat qilish va baxolash O‘zbеkiston rеspublikasi prеzidеntini 2018 – yil 5-iyundagi PQ-3775 son oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan kеng qamrovli isloxatlatda faol ishtirokini ta'minlash bo‘yicha qo‘shimcha chora–tadbirlar to‘g‘risidagi qaroriga hamda O‘zbеkiston rеspublikasi adliya vazirligida 2018-yil 26- sеntyabrda 3069-son bilan ro‘yxatdan o‘tkazilgan 2018-yil 9-avgust 19-2018-son O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirining buyruiga muofiq ishlab chiqilgan “Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholash tizimi to‘risidagi nizom” asosida olib boriladi.

---

Baholash usullari	Ekspress testlar, yozma ishlar, og‘zaki so‘rov, prezentatsiyalar.
Baholash mezonlari	5 “A'lo” baho -Talaba mustaqil xulosa va qaror qabul qilish. -Ijodiy fikrlay oladi. -Mustaqil mushoxada yuritadi. -Olgan bilimlarini amalda qo‘llay oladi. -Fanning (mavzuning) mohiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib bеradi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega dеb topilganda. 4 “Yaxshi”baho -Talaba mustaqil mushoxada yuritadi. -Olgan bilimlarini amalda qo‘llay oladi. -Fanning (mavzuning) moxiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib bеradi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega dеb topilganda. 3 “qoniqarli”baho -Talaba olgan bilimlarini amalda qo‘llay oladi. -Fanning (mavzuning) moxiyatini tushunadi, biladi, ifodalay oladi, aytib bеradi hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega dеb topilganda. 2 “qoniqarsiz” baho Talaba fan dasturing o‘zlashtirmagan, fanning (mavzuning) moxiyatini tushunmaydi, Hamda fan (mavzu) bo‘yicha tasavvurga ega emas dеb topilganda.
	Reyting baholash turlari	Maks. ball	O‘tkazish vaqti
	Oraliq nazorat (ma’ruzachi o‘qituvchisi tomonidan qabul qilinadi). Oraliq nazorat 2 bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqich, 10 ball-talaba yakka tartibda topshiriqlar oladi va himoya qiladi. Ikkinchi bosqich, 10 ball-talabalar kichik guruhlarga bo‘linadi (har bir guruhda talabalar soni 5-7 tagacha bo‘lishi mumkin), har bir guruhga alohida topshiriqlar beriladi va himoya qabul qilinadi. Topshiriqlar 2-3-haftalar oralig‘ida talabalarga biriktiriladi. Guruhning faolligi, berilgan topshiriqni nazariy va amaliy jihatdan yoritilishi, xulosalarning mantiqiy bog‘liqligi, kreativ mulohazalarning mavjudligi, huquqiy-normativ hujjatlarni bilishi va boshqa talablarga mosligi hisobga olinadi. Himoya kafedra mudiri tomonidan tasdiqlangan grafik asosida dars mashg‘ulotlaridan so‘ng tashkil etiladi	5	16-hafta
	Yakuniy nazorat Yakuniy nazorat turini o‘tkazish va mazkur nazorat turi bo‘yicha talabaning bilimini baholash o‘quv mashg‘ulotlarini olib bormagan profеssor-o‘qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida bеlgilangan bo‘lib, 5 baholik “Yozma ish” variantlari asosida o‘tkaziladi. Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida ko‘p variantli usulda o‘tkaziladi. Har bir variant 5 ta savoldan iborat. Nazariy savollar fan b o‘yicha tayanch so‘z va iboralar asosida tuzilgan bo‘lib, fanning barcha mavzularini o‘z ichiga qamrab olgan bo‘ladi	5	18-19 hafta
	Test	5

XШ. O’quv uslubiy va axbarot ta’minoti

Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Mirboboev V.A. Konstruktsion materiallar texnologiyasi. Darslik.-Toshkent: “O’zbekiston”, 2004 г.
   
2. 
   Иноземцев Г.Г “Проектирование металлорежуших инструментов” Учеб. пособ. для ВУЗов – М.: Машиностроение, 1984 г.стр.272
   
3. 
   Сахаров Г.Н. и др. Металлорежушие инструменты. Учеб. для ВУЗов. – М.: Машиностроение, 1989 г.стр.328
   
4. 
   Прогрессивные режущие инструменты и режимы резания металлов. Справочник под. общ. Ред. В.И. Баранчикова, М.Машиностроение, 1968 г.стр.440
   
5. 
   Ансеров М.А. Проектирование технологической оснастки в машиностроительного М.А. Ансеров производства – М.:, “Высшая школа”, 1975 г. стр. 512
   
6. 
   Технология машиностроения, Справочник том 1,2. под редакцией Н.Г. Мельникова. МГТУ, Издательства Машиностроения. М., 2001.
   
7. 
   Х.Л. Болотин., Ф.П. Костромин. Станочные приспособления. Учебник. М.:, Машиностроение, 1973 г.
   
8. 
   Корсаков В.С. Основы конструирование приспособлений. Учебник. М., Машиностроение, 1983 г. стр. 277
   
9. 
   Справочник инструментальщика. Под.общ. Ред. И.А. Ординарцева. – Л. Машиностроение, 1987 г. стр. 846
   
10. 
    Яшерицин П.И., Фельдштейн Е.Э., Корниевич М.А. Теория резания Учебник. М., Машиностроение, 2007 г. стр. 512
    
11. 
    Андреев Г.Н., Новиков В.Ю., Схиртладзе А.Г. Проектирование технологической оснастки машиностроительного производства–М.:, “Высшая школа”, 1999-2000 г. стр. 418
    
12. 
    Фельдштейн Е.Э., Корниевич М.А. Металлорежущие инструменты справочник конструктора Минск новое знание, 2009 г.-1039 стр.
    

---

Qo`shimcha adabiyotlar:

1. 
   Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutqi. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016.-56 b.
   
2. 
   Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimidagi ma’ruza 2016 yil 7 dekabrь. - T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016.-48 b.
   
3. 
   Mirziyoyev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimimz bilan birga quramiz. - T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017.-488 b.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar strategiyasi to’g’risida. T.: 2017 yil 7 fevralь, PF-4947-sonli Farmoni.
   
5. 
   Семеченко И.И., Матюшин В.М., Сахаров Г.Н. Проектирование металлорежущих инструментов. Машиностроение, 1992
   
6. 
   Фллипов Г.В., Режущий инструмент. Л. Машиностроение, 1991 г. стр. 392
   
7. 
   Шегольников И.Н. и др. «Режущий инструмент» Лаб Практикум. М. Л. Машиностроение, 1991 г. стр. 237
   
8. 
   Справочник технолога – Машиностроителя в 2-х.т. Т.2. Под ред. Касиловой А.Г., Мещерякова Р.К. – М. Машиностроение, 1992 г стр. 496
   
9. 
   Металлобрабатывающий и твердосплавный инструмент. Справочник В.С. Самойлов, Эхамнс Э.Ф. и др. – М.Машиностроение, 1991 г.стр.368
   
10. 
    Абразивная и алмазная обработка материалов. Справочник под ред. Резникова А.Н.1994
    
11. 
    Проектирование и расчет металлорежущего инструмента на ЭВМ. Под. ред. О.В. Таратынова и др. – М. Высшая школа, 1992-423 с.
    
12. 
    Протяжки для обработки отверстий Д.К. Маргулис, М.М. Тверской и. др. М.:Машиностроение, 1992 г.стр.232
    
13. 
    П.Р.Родин «Металлорежушие инструменты» Учеб.для ВУЗов – киев: Вишая школа 1995 г. стр.432
    
14. 
    Справочник конструктора инструментальщика. Под.общ.Ред. Баранчикова В.И..- М. Машиностроение, 1994 г.стр.560
    
15. 
    Справочник инструментальщика. Ординацев И.А. и др.–Л. Машиностроение. Ленинг. 1992 г.стр.846
    

Elektron resurslar:

---

Қалинлиги 40 ммгача бўлган листланган металлопрокатни плазмали кесиш

Танавор материалига ўзига ҳос элемент зарралар ёрдамида локал таъсир қиладиган технология – металлопрокатни плазмали кесишни амалга оширади. Танаворларга ишлов беришнинг бу технологияси ФИКнинг юқори кўрсаткичлари билан ажралиб туради. Бундан ташқари, таърифланган технология максимал аниқ ва сифатли кесим олишга имконият яратади.

Шу билан бирга, плазмали кесиш техникаси қуйидаги ҳусусиятларга эга:

• 
  Кесимнинг минимал кенглиги;
  
• 
  Ортиқча қиздирилиш, кесим четларида турли хил эриб қолиш ва оқишларнинг йўқлиги;
  
• 
  Кесилаётган материалнинг арзимас қисми – фақат кесим атрофида – қиздирилиши. Шунинг учун металлопрокатнинг иссиқлик деформацияси деярли йўқ.
  

Шу билан бирга, плазмали кесиш нисбатан арзон ва самарали кесиш методи ҳисобланади.

Металлопрокатни плазмали кесишда ускуналарнинг қўлланилиши

Плазмали кесиш пўлат листни муайян жойда ўзига ҳос элемент зарралари оқими ёрдамида кесишни назарда тутади. Ишлаш жараёнида танавор ва ускуна соплоси орасида қисилган электр ёйи юзага келади. Соплонинг резервуарида намликни яхши шимиб оладиган махсус материал жойлашган. Айтилган материал суюқликни бевосита қиздирувчи элементга етказилишини таъминлайди. Шунинг учун плазмотрон ичида манфий заряд пайдо бўлади. Шу билан бирга, кесилаётган материал мусбат зарядли анод вазифасини бажаради.

Ускуна соплосидан дарҳол ионланадиган газ берилади. Шу газсимон модданинг зарядланган зарралари металлни кесувчи плазма оқимига айланади. Зарралар оқимининг ҳарорати 5 000-30 000 градусни ташкил этади.

Металлопрокат электр ёйи тарқатадиган иссиқлик таъсирида эрийди. Бу жараёнда газнинг ҳар хил турлари ишлатилиши мумкин:

• 
  Актив газсимон моддалар;
  
• 
  Ноактив газсимон субстанциялар.
  

Қора металлопрокатга ишлов беришди актив газсимон моддалар ишлатилади. Уларнинг сарасига кислород киради.

Технологиянинг афзалликлари

Плазмали кесиш ишловнинг юқори аниқлиги кўзда тутади. Плазманинг таъсири натижасида кесимнинг четлари деформация

---

, турли оқим ва бошқа нуқсонларсиз бўлади. Бундан ташқари, бу технология қуйидаги афзалликлари билан ажралиб туради:

• 
  Кесиш сифати танавор юзасида краска, мослама ёки занг борлигига боғлиқ эмас;
  
• 
  Кесилаётган металлопрокатни олдиндан қиздириш зарурати йўқ;
  
• 
  Кесиш жараёнида кесим қалинлиги максимал даражада ингичка бўлади;
  
• 
  Технология исталган шаклдаги деталь яратиш имкониятини беради;
  
• 
  Кесилаётган детальларда иссиқлик деформациялари юзага келмайди, чунки юқори ҳарорат кесилаётган материалнинг 1-2 ммдан ичкари қисмига ўтмайди;
  
• 
  Плазмали кесиш анча қалин металл листларини бурчак остида кесиш имкониятини беради;
  
• 
  Кесим зонасидаги металл плазмали кесишда жуда тез совийди, бу эса буюртмаларни бажариш муддатларини қисқартиради. Бундан ташқари металлни бевосита кесишдан кейин пайвандлаш мумкин.
  

Шу билан бирга кўриб чиқилаётган техология юқори экологик хавфсизлиги билан ажралиб туради. Уни қўллаш жараёнида атмосферага минимал даражада зарарли моддалар чиқарилади.

Ya.A.Komenskiyning pedagogik nazariyasi.

Ya.A.Komenskiyning pedagogik nazariyasi.

 Yan Amos Komenskiy (1592-1670) o’zining pedagogik nazariyasida tarbiyaning tabiatga uyg’un bo’lishi to’g’risidagi tushunchani ilgari suradi. «Buyuk didaktika» asarida yozishicha, o’qitish tabiiylikka bo’ysunishi, o’qitish tabiat talabiga bo’ysunishi kerak. Bolaning aqliy va jismoniy o’sish jarayoni tabiatdagi o’sish jarayoniga o’xshagan bo’ladi. Masalan, bog’bon daraxtlarni parvarish qiladi, uning o’sish xususiyatlarini hisobga oladi. Xuddi shunday o’qituvchi ham bolani tarbiyalash bilan undagi xususiyatlarni hisobga oladi. Bog’bon o’sish qonuniyatini hisobga olar ekan, o’qituvchi tarbiyalash qonuniyatiga bo’ysunadi. O’qitish jarayoni tabiatga o’xshab sekinlik bilan amalga oshadi. Tabiiylik printsipida kishini tabiatning bir bo’lagi deb qarashi, (xudo tomonidan bunyod etilmagan) tabiat qonunlari uning o’sishiga ta’sir etadi deyishi o’z davrida ilg’or qarashdir. Lekin tabiat qonunini kishining o’sishiga olib kelishi noto’g’ridir. Kishi ijtimoiy borliq bo’lib, ijtimoiy qonun ta’sirida o’sadi. Lekin buni Komenskiy tushunmaydi.

Komenskiy tarbiyachi boladagi iste’dodni o’stirishi kerak. Agar bola pedagogik ta’sirsiz yashasa, bu iste’dod tasodifan o’sadi. Kishi dunyoga kelganda kishiga xos iste’dodga ega bo’ladi. Xuddi olmadagi urug’ga o’xshab ba’zida ko’proq, ba’zida kamroq bo’ladi.

Komenskiy yashagan davrda hammani o’qishga tortish kerak emas, qobiliyatli kishigina o’qishi kerak, degan g’oya mavjud edi. Komenskiy esa o’qishga hammaning tortilishini, hamma umumta’lim olishi kerakligini uqtiradi. Umumta’lim to’g’risida gapirganda ayollarni ham hisobga oladi. Bu davrda xotin-qizlar uchun o’qish juda katta muammo edi, shunga qaramay, u bu masalani ilgari suradi.

Komenskiy ta’limotining yana bir qimmatli tomoni o’quvchilar bilim olish tushunchasiga ega. Oynani qanchalik chang bosgan bo’lsa ham, baribir kishi o’z aksini ko’rishi mumkin, albatta, toza oyna kishi aksini toza ko’rsatadi. 

---