Добавлен: 26.04.2024
Просмотров: 180
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
2-ТАРАУ. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ МЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
-
2.1. Зерттеу әдістері
Қойылған міндеттерді шешу үшін келесі негізгі зерттеу әдістері қолданылды:
- ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау және зерттеу;
- педагогикалық бақылаулар;
- сауалнама жүргізу;
- дене дайындығын педагогикалық бақылау тестілері;
- педагогикалық эксперимент;
- математикалық статистика әдістері.
Ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау
Зерттеудің бірінші міндетін шешу мақсатында ғылыми-әдістемелік әдебиеттердің деректеріне теориялық талдау және жинақтау жүргізілді және жасөспірімдердің спорттық дайындығы проблемасы бойынша отандық және шетелдік авторлардың заманауи түсініктерімен таныстық.
Спорт, дене шынықтыру, физиология, психология салаларындағы жарияланымдарға талдау жүргізілді. Спорттың алуан түрімен айналысатын спортшылардың оқу-жаттығу процесін басқару мәселелеріне, дене дайындығын арттыру құралдарына, балалар спорт мектептерінің қызметінің ерекшеліктеріне арналған жұмыстарға назар аударылды.
Әдеби дереккөздерді талдау модельдік сипаттамаларды пайдалана отырып, 13-15 жастағы гір көтеруші спортшылардың дене дайындығын арттыру процесінің жеткіліксіз әзірленгеніне қатысты мәселелер ауқымын анықтауға мүмкіндік берді.
Зерттелетін материалдарға: мерзімдік, ғылыми-әдістемелік әдебиеттер, монографиялар, оқу-әдістемелік құралдар, бағдарламалар мен нормативтік құжаттар кірді.
Педагогикалық бақылаулар
Әр түрлі бағыттағы физикалық жүктемелердің құрылымы мен мөлшерлеуін, гір көтеруші спортшылардың сабақтарын ұйымдастыру және дайындау формалары әдістерін анықтау мақсатында "Шыңғырлау" спорт клубының оқу топтарына қабылданған 13-15 жас аралығындағы гір көтеруші спортшыларға сабақ кезінде педагогикалық бақылаулар жүргізілді. Жаттығуларды орындау әдістемесі бағаланды, жаттығу процесінің мазмұны, жаттығу тапсырмаларын орындау әдістері, жүктемелерді даралау жолдары зерттелді.
Бапкерлердің 100% спортшылармен жаттығу процесінде жеке ықпалды қолданады. Әр сабақта бапкерлердің 85% міндетті түрде жалпы дене шынықтыру жаттығуларын қолданады, бұл жаттығу сессиясы уақытының 40% құрайды. Ең көп көңіл аяқ бұлшықетінің топтарына (штанганы иыққа қойып отырып тұру, иыққа штанга қойып жартылай отырған күйде секіру, биікке секіру және т.б.) және арқаға (штангамен тұрып иілу, гиперэкстензия, жатып тірелу, бітімге тарту және т.б.) бөлінеді. Спорттық жаттығулар процесінде негізінен реттелетін демалыс үзілістері бар интервал әдісі қолданылады.
Дене дайындығына педагогикалық бақылау сынағы
Балалар мен жасөспірімдер спорт мектептеріне арналған «Гір көтеру спорты» оқу бағдарламасының материалын және оқу-әдістемелік әдебиеттерді басшылыққа ала отырып жас спортшылардың дене дайындығының кешенді диагностикасы гір көтеру бойынша жетекші бапкерлер ұсынымдарын ескере отырып және дисперсияны талдау жұмыстары негізінде, біз гір көтерумен айналысатын спортшылардың жетекші қимыл-қозғалыс қасиеттерінің даму көрсеткіштерін көрсететін 10 қимыл-қозғалыс тестін (сипаттамасын) таңдадық.
Шапшаңдықты анықтау үшін «30 м жүгіру» тестісі қолданылды. Ең қысқа мерзімде 30 метр қашықтықты еңсеру. Тестті орындау төмен стартта жүргізіледі. Жасөспірімге екі талпыныс беріледі, олардағы ең жақсы көрсеткіш есептеледі.
Төзімділік «1000 м жүгіру» тестісі арқылы анықталды. Ең аз уақыт аралығында 1000 метр қашықтықты еңсеру. Тест жоғары стартта жүзеге асырылады. Сыналушыға бір әрекет беріледі.
Жылдамдық-күш қасиеттері үш тест арқылы анықталды: «Бір орыннан ұзындыққа секіру», «толтырылған допты итеру» және «допты екі қолмен төменнен алға лақтыру».
«Бір орыннан ұзындыққа секіру». Тесттен өтетін адамға үш талпыныс беріледі, ең жақсы секіру көрсеткіші есептеледі.
«Толтырылған допты итеру». Бұл тест бір қолмен допты мойынға қысу арқылы орындалады. Сыналушыға үш мүмкіндік беріледі, олардың ең жақсысы есептеледі.
«Допты екі қолмен төменнен алға лақтыру». Лақтыру қолды жоғары көтеріп, бастапқы қалыптан орындалады. Сыналуыш допты аяқтарының арасына түсіріп, алға еңкейеді. Белсенді, жылдам қозғалып арқаны түзете отырып, допты мүмкіндігінше алға лақтырады. Үш әрекеттен кейінгі ең жақсы нәтиже есепке алынады.
Күш төзімділігі мен күші келесі тесттер арқылы анықталды: «биік белтемірге асыла тартылу», «тіреле жатқан қалыпта қолды бүгіп-жазу», «гірді кеудеге көтеру», «білек динамометриясы».
«Биік белтемірге асыла тартылу». Жоғарыдан асылып тартылады. Иек белтемір деңгейінен асатындай етіп үздіксіз жоғары қарай тартылады. Қайталау саны тіркеледі.
«Тіреле жатқан қалыпта қолды бүгіп-жазу». Тіреле жатқан бастапқы қалыптан, сыналушы бастапқы қалыптағы көтеріліп түсу үшін платформаға тигенше қолын бүгеді. Орындалған қайталаулар саны жазылады.
«Гірді кеудеге көтеру». Б.қ. гірлердің алдында тұрып, сыналушы екі аяқтың ортасында тұрған гірді тұтқасынан ұстап оларды жұлқи кеудесіне көтереді. Содан кейін оларды лақтырады. Аяқ арасынан гірді серпи қайтадан кеудеге көтереді. Бұл ретте жаттығу кезінде тұғырға салмақ салуға тыйым салынады. Жаттығуды орындау уақыты 5 минут.
«Білек динамометриясы». Сыналушы қолына динамометрді алып, мүмкіндігінше қысады. Бұл жағдайда қол түзетіліп, бір жағына бағытталады. Бір мүмкіндік беріледі.
Иілгіштік «алға иілу» тестісі арқылы анықталды. Бастапқы қалыпта артқа қарай отырған күйден алға қарай еңкейеді.
Қалыптылық бойынша нәтижелердің бөлінуін алдын ала анықтай отырып, біз 13-15 жастағы гір көтерушілердің дене дайындығына нормативті талаптарды есептедік, оның нәтижелері 1-кестеде көрсетілген.
1-кесте 13-15 жастағы гір көтеруші спортшылардың дене дайындығы көрсеткіштеріне қойылатын нормативтік талаптар
| № | Бақылау тесті | Жасы | Бағалау градациясы | ||||||
| Өте төмен | Төмен | Отадан төмен | Орташа норма | Ортадан жоғары | Жоғары | Өте жоғары | |||
| 1 | Жүгіру 30 м (сек) | 13 | >5,35 | 5,35 | 5,15 | 5,05-4,85 | 4,75 | 4,55 | <4,55 |
| 14 | >5,24 | 5,24 | 4,97 | 4,84-4,56 | 4,43 | 4,16 | <4,16 | ||
| 15 | >5,4 | 5,4 | 5,0 | 4,8-4,4 | 4,2 | 3,8 | <3,8 | ||
| 2 | Гірді кеудеге көтеру (саны) | 13 | <32 | 32 | 37 | 40-45 | 47 | 52 | >52 |
| 14 | <40 | 40 | 45 | 47-53 | 55 | 60 | >60 | ||
| 15 | <51 | 51 | 61 | 67-75 | 80 | 90 | >90 | ||
| 3 | Толтырылған допты итеру (м) | 13 | <7,69 | 7,69 | 8,11 | 8,31-8,74 | 8,95 | 9,37 | >9,37 |
| 14 | <8,6 | 8,6 | 9,0 | 9,2-9,6 | 9,8 | 10,4 | >10,4 | ||
| 15 | <9,34 | 9,34 | 9,72 | 9,91-10,29 | 10,48 | 10,86 | >10,86 | ||
| 4 | Гірді кеудеге көтеру (саны) | 13 | <29 | 29 | 32 | 34-37 | 39 | 42 | >42 |
| 14 | <25 | 25 | 31 | 34-40 | 43 | 49 | >49 | ||
| 15 | <24 | 24 | 31 | 34-41 | 44 | 51 | >51 | ||
| 5 | Допты екі қолмен төменнен алға лақтыру (м)) | 13 | <157 | 157 | 176 | 186-205 | 214 | 233 | >233 |
| 14 | <164 | 164 | 180 | 189-205 | 214 | 230 | >230 | ||
| 15 | <172 | 172 | 195 | 206-229 | 241 | 264 | >264 | ||
| 6 | Допты екі қолмен төменнен алға лақтыру (м) | 13 | <7,28 | 7,28 | 7,58 | 7,73-8,03 | 8,18 | 8,48 | >8,48 |
| 14 | <5,6 | 5,6 | 6,8 | 7,4-8,6 | 9,2 | 10,4 | >10,4 | ||
| 15 | <9,86 | 9,86 | 10,23 | 10,42-10,78 | 10,97 | 11,34 | >11,34 | ||
| 7 | Биік белтемірге асыла тартылу (саны) | 13 | <5 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | >9 |
| 14 | <7 | 7 | 9 | 10-12 | 13 | 16 | >16 | ||
| 15 | <5 | 5 | 8 | 10-14 | 16 | 19 | >19 | ||
| 8 | Жүгіру 1000 м (сек) | 13 | >283 | 283 | 269,6 | 262,9-249,5 | 242,8 | 229,4 | <229,4 |
| 14 | >271,4 | 271,4 | 261,2 | 256,7-245,7 | 241,1 | 231 | <231 | ||
| 15 | >290,1 | 290,1 | 269,3 | 258,9-238,1 | 227,7 | 206,9 | <206,9 | ||
| 9 | Алға еңкеюлер (см) | 13 | <-5 | -5 | -1 | 2-6 | 9 | 13 | >13 |
| 14 | <-5 | -5 | -1 | 2-6 | 9 | 13 | >13 | ||
| 15 | <-11 | -11 | -2 | 2-10 | 14 | 23 | >23 | ||
| 10 | Білек динамометриясы (кг) | 13 | <16,2 | 16,2 | 18,0 | 19,1-21,0 | 22,0 | 23,8 | >23,8 |
| 14 | <21,1 | 21,1 | 23,6 | 24,8-27,2 | 28,5 | 30,9 | >30,9 | ||
| 15 | <27,2 | 27,2 | 29,6 | 30,8-33,2 | 34,4 | 36,8 | >36,8 | ||
