Файл: 2. Ультрадыбысты локаторды жмыс істеу принципін тсіндірііз азастанда жасанды серіктерді шыруды маызын баалаыз Сана жйесіне сипаттама берііз.docx

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 28.04.2024

Просмотров: 43

Скачиваний: 0

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
жаңбыр мен қар түрінде жерге оралады, табиғат құбылыстары бір-бірін алмастырады, яғни олар кезектесіп орындалады немесе қайталанады.  Физикалық құбылыстарды және оларды сипаттайтын заңдарды біржүйеге түсіру арқылы физикалық теориялар жасалады. Бізді қоршаған орта: адамдар, жан-жануарлар мен өсімдіктер, Жер мен Ай, Күн мен алыстағы жұлдыздар табиғат деген ұғымды білдіреді. Табиғаттағы сан алуан өзгерістерді табиғат құбылыстары деп атайды. Табиғаттағы құбылыстар бір-бірімен тығыз байланысты. Табиғат құбылыстарын физика, астрономия, география, геология,биология, химия сияқты ғылымдар зерттейді. Әрбір ғылымның табиғатты зерттеу жөнінде өз мақсаты, өз әдістері бар. Мысалы, физика негізінен механикалық, жылу электр, жарық құбылыстарына ерекше мән береді. Осы құбылыстардың бәрі физикалық құбылыстар деп аталады.

Денелердің қозғалысымен байланысты құбылыстар механикалық деп аталады. Бұл жағдайда денелер басқа денелерге қатысты позициясын өзгертеді. мысалы, құстың ұшуы, көліктің қозғалысы, жаңбыр тамшыларының құлауы. Жылу құбылыстары денелерді жылытуға және салқындатуға байланысты,жылу құбылыстарының мысалы-күндіз жылыту және түнде жер бетін салқындату. Дыбыстық құбылыстарға дыбыстың пайда болуымен және таралуымен байланысты құбылыстар жатады. Біз оларды құлақтың дыбыстық толқындармен ауаның тербелісі ретінде қабылдаймыз. Жарық құбылыстары жарық сәулелерінің таралуымен байланысты. Жарық күн, найзағай, электр шамы, жанып тұрған шам және т.б. шығарады. Магниттік құбылыстар - бұл денелерді магнитпен тарту құбылыстары. Мысалы, компас көрсеткі оқулары, магнитпен темір шегелерді тарту. Денелердің электрленуіне байланысты құбылыстар электрлік деп аталады. Олардың арқасында көптеген заманауи тұрмыстық және жарықтандыру құрылғылары (тоңазытқыш, шаңсорғыш, люстра және т.б.) жұмыс істейді. Тіпті ұялы телефонды электр құбылысын пайдаланбай зарядтауға болмайды.


Электрлік құбылыстар табиғатта да кездеседі. Найзағай кезінде найзағайды байқауға болады. Бұл қуатты электр тогының бір түрі. Найзағай тудыратын зарядталған бөлшектер қайдан пайда болады? Найзағай көбінесе жазда немесе көктемнің соңында, жылы ауа жоғары көтерілген кезде болады. Бұлттардағы үйкеліс салдарынан ауа қабаттары мен су тамшылары электрленеді. Найзағай кезінде электрлендірілген бұлттар бір — біріне жақындай алады, сондықтан электрлік құбылыс пайда болады-яғни ол найзағай. Ол қатты дыбыспен бірге жүреді- ол күн күркіреуі. Найзағай кезінде бұлт пен жер арасында найзағай пайда болуы мүмкін. Бұл өте қауіпті, өйткені найзағайдан өрттер мен электр тогының соғуы орын алады.

 3.Жоғары кернеулі токтың қоршаған ортаға әсерін бағалаңызЭнергетика - қоршаған ортаға және адамға жағымсыз әсер ету көздерінің бірі. Электр энергетикасының негізгі объектілерінің қысқаша экологиялық сипаттамасы, олардың негізінде оны дамыту жүзеге асырылуы мүмкін, олардың барлығы қоршаған ортаға қандай да бір теріс әсер ететіндігін көрсетеді. Қоршаған ортаға мүлдем әсер етпейтін заттар жоқ. Энергетика атмосфераға (оттегін тұтыну, газдар, ылғал және бөлшектер шығарындылары), гидросфераға (суды тұтыну, жасанды су қоймаларын құру, ластанған және қыздырылған сулардың, сұйық қалдықтардың төгінділері) және литосфераға (қазба отындарын тұтыну, ландшафттың өзгеруі, улы заттардың шығарындылары) әсер етеді.Сонымен қатар, ешқандай жағдайда электр энергетикасының барлық объектілерін экологиялық тұрғыдан тең деп санауға болмайды. Теріс әсерлердің ең көп саны ЖЭС-ті дамыту мен пайдалануға байланысты.Органикалық отынды жағатын жылу электр станциялары қоршаған ортаның барлық салаларына теріс әсер етеді және табиғатты барлық қарастырылған әсер ету түрлеріне, соның ішінде бірқатар мамандардың бағалауы бойынша, қалыпты пайдалану кезінде АЭС радиациялық шығарындыларының көлемінен асатын түтін газдарының Ұшпа күлі құрамындағы радиоактивті заттардың шығарындыларына ұшыратады. Бастапқы отынның құрамындағы радиоактивті заттар қатты бөлшектермен (күлмен) ЖЭС-тен тыс шығарылады және үлкен аумақта түтін газдарымен шашырайды.ЖЭС-тің теріс әсері олардың жұмысы қоршаған ортаға қосымша теріс әсерлермен: ауа бассейнінің, судың және жердің ластануымен; жер және су ресурстарының жұмсалуымен, жаңартылмайтын отын қорларының (табиғи қазба ресурстарының) сарқылуымен сүйемелденетін отынды (отын базасын) тұрақты өндірумен қамтамасыз етілуі тиіс екендігімен күрделене түседі.Қоршаған ортаға әсерді осындай сапалы бағалау бойынша екінші орында отын базасы бар атом электр станциялары тұр. АЭС-тің қолайсыз әсер ету факторларының ішінде радиациялық қауіп сияқты қауіпті.Ауаны ластаушы заттардың үлкен санының ішінде (200-ден астам) бес негізгі болып табылады, олар елдің әртүрлі аймақтарындағы зиянды заттардың жалпы шығарындыларының 90-95% құрайды. Оларға мыналар жатады: қатты бөлшектер (шаң, күл); күкірт оксидтері; азот оксидтері; көміртегі оксидтері; көмірсутектер. Электр энергетикасында атмосфераны ластайтын негізгі заттарға алғашқы үш зат жатады. Электр энергетикасы шығарындылары атмосфераға стационарлық көздерден түсетін зиянды заттардың жалпы санының 1/3 бөлігіне жетеді.Электр энергиясының әртүрлі көздерінің қоршаған ортаға әсерін салыстыра отырып, бастапқы энергия ресурстарын пайдаланудың әртүрлі жағдайларымен байланысты жердің немесе аймақтың жалпы жылу балансындағы жылудың өсуін ғана ескеру қажет.Осыған байланысты ең таза көздер-бұл жердің жылу балансына әсер етпейтін су электр станциялары. Олар, шын мәнінде, күн энергиясының үнемі жерге түсетін және оның табиғи жылу тепе-теңдігін қалыптастыратын жаңартылатын бөлігін ғана пайдалануға мүмкіндік береді.Су электр станцияларын құру кезінде су ағынының потенциалдық энергиясының едәуір бөлігі электр энергиясына айналады, ол халық шаруашылығында пайдалы жұмсалады. ГЭС-тің пайдалы әсер ету коэффициенті жоғары және 90-95% деңгейінде.Электр энергиясының бірдей мөлшерін өндіруге арналған жылу электр станциясы жанармайда жинақталған жаңартылмайтын энергияны пайдалануды қажет етеді, бұл планетаның жылу тепе-теңдігін бұзады.АЭС-тің жылу балансы одан да нашар. Қазіргі атом электр станцияларының пайдалы энергиясы ядролық реакциялар нәтижесінде бөлінетін энергияның тек 1/3 бөлігін құрайды. Қуаты 1 млн. кВт АЭС энергетикалық блогының жылу қуаты 3 млн.кВт. Тиісінше, АЭС-ті дамыту кезінде жер балансына жылу түсуінің мөлшері артады және АЭС-ті орналастыру ауданының жылу балансына шоғырланған.Жылу электр станциялары мен атом электр станцияларының жылу энергиясының көп мөлшері оны пайдалы пайдалану үшін әлеуетті ресурс болып табылады.


БИЛЕТ №11


1.Термодинамиканың екінші заңын көрсетіңіз

2.Адамның қан қысымын өлшеуге арналған құралдың құрылысы және жұмыс істеу принципіне түсінік беріңіз

3.Трансформатор және оның құрылысы мен жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз

1.Термодинамиканың екінші заңын көрсетіңіз

Термодинамиканың екінші заңы, мүмкін, энтропия немесе термодинамикалық процесте туындаған бұзылу тұжырымдамасымен тығыз байланысты болғандықтан физика саласынан тыс ең танымал. Енгізу туралы мәлімдеме ретінде қайта құрылған, екінші заңда былай делінген:

Кез келген тұйық жүйеде жүйенің бойымыздағы ендігі немесе тұрақты болып қалады. Басқаша айтқанда, жүйе термодинамикалық процестен өткен сайын, жүйе бұрынғыдай дәл сол күйге ешқашан толықтай оралмайды. Бұл уақыттың көрсеткісі үшін қолданылған бір анықтама, өйткені ғаламның энтропиясы термодинамиканың екінші заңына сәйкес уақыт бойынша әрдайым артады.

Кельвин тұжырымдамасы бойынша: ешқашан салқын денеден ыстық денеге жылу берілмейді.

Клаузиус тұжырымдамасы бойынша: Жылу өздігінен ыстық денеден суық денеге беріледі

Отынның ішкі энергиясын механикалық энергияға айналдыратын қозғалтқыштарды жылу қозғалтқыштары деп атаймыз.

Жылу қозғалтқыштарының дұрыс схемасы және жұмыс істеу принциптері:

Қыздырғышта отын жанғанда энергия бөлініп, жұмыстық денеге (газға) беріледі. (Отынның ішкі энергиясы газдың (будың) ішкі энергиясына айналады). Газ ұлғайып, механикалық жұмыс атқарылады. Қозғалтқыш цикльді жұмыс істеу үшін, газды бастапқы жағдайына дейін сығу қажет. Сығылған газдың жұмысын азайту үшін суытқышты қолданады Жылу қозғалтқыштың атқаратын жұмысының, қыздырғыштан алатын жылу мөлшеріне қатынасын жылу қозғалтқыштың пайдалы әсер коэффициенті (ПӘК) дейді.



Жылу қозғалтқыштарының қыздырғыштан алған жылу мөлшерінің біраз бөлігі салқындатқышқа беріледі, сондықтан ПӘК<1, олардың ПӘК–і қыздырғыш пен салқындатқыштың температураларының айырымына тура пропорционал.
2.Адамның қан қысымын өлшеуге арналған құралдың құрылысы және жұмыс істеу принципіне түсінік беріңіз
Қан қысымын өлшеуге арналған құралдардың ішінде тонометрді қарастырып көрсек болады.

Тонометр (Сфигмоманометр) — артериялық қысымды өлшеуге арналған аспап.

Тонометр манжеттен, манжетке ауа жеткізуге арналған құрылғыдан және манометрден тұрады, ол манжеттегі ауа қысымын өлшейді. Сонымен қатар, түріне байланысты тонометр стетоскоппен немесе электронды құрылғымен жабдықталған, оның көмегімен манжеттегі ауа пульсациясы тіркеледі.

Электронды тонометр физика процестеріне негізделген кез келген басқа электрондық құрылғы сияқты жұмыс істейді. Біріншіден, қысымды 30-40 бірлікке көтеру үшін ауа аузына сорғыту керек, содан кейін қан кету функциясын қосыңыз. Декометризация кезінде тонометр бағдарламасы негізгі құрылғының сенсорынан алынған мәліметтерді ауаны шығаратын құбырлар арқылы оқиды. Датчиктің өзінде осы құбырлар арқылы манжеттен өтетін қысымдар мен импульстік толқындарды басып шығарады. Арнайы алгоритмдер құрылғыны қан қысымының мәнін есептеуге мүмкіндік береді, оның құны дисплейде көрсетіледі. Электрондық тонометрдің құрылысы, манжеттерден тұратын және қоректену көзімен, чиппен және дисплейден тұратын корпус теріге (тамырлар мен артериялармен) байланыста болу нәтижесінде деректер оқылады және оларды автоматты түрде өңдейді.

Қысымды тонометрмен дәл өлшеу үшін негізгі ережелер

– Артериялық қан қысымын өлшеуге дейін 60 минут бұрын емделуші шылым шегуден, алкогольді ішімдіктерді немесе кофеинді өнімдерді тұтынудан бас тартуы қажет;

– Қан қысымын тыныш, жайлы жағдайдағы бөлме температурасында  өлшеу керек;

– Қан қысымын өлшеу науқастың отырып және босаңсыған күйінде, 5 минуттан кейін науқас босансығаннан кейін бастау қажет;

– Манжеттер киілетін қолды шынтақ шамамен жүрек деңгейінде болатындай етіп орнату керек;

– Қолды толығымен босаңсыту керек;

– Процедура кезінде сөйлесуге және қозғалуға болмайды;

– Екі өлшем арасында 3-5 минуттық үзілісті ұстап тұру қажет, тамырдағы қысым тонометрдің манжетімен қысылғаннан кейін қалыпқа келуі үшін.

3.Трансформатор және оның құрылысы мен жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз