Айнымалы ток кернеуін түрлендіру үшін қолданылатын аспап трансформатор деп аталады



Трансформатор тұйықталған болат өзекшеден және орам сандары әртүрлі екі немесе бірнеше орамадан тұрады. Трансформатордың бірінші реттік орамасын кернеуі U1 айнымалы ток тізбегіне жалға- ғанда, орама арқылы өзекшеде Ф айнымалы магнит ағынын тудыратын і1 ток өтеді. Бұл магнит ағыны трансформатор орамаларындағы электр қозғаушы күштері болып табылады:

e1 = - N1Ф' және е, = - N2Ф'     (1)

мұндағы N1 — бірінші реттік орамадағы орам саны, N1 - трансформатордың екінші реттік орамасындағы орам саны. Трансформатор орамаларында ЭҚК қатынасы орамдар санымен анықталады:

(2)

Ом заңының негізінде активті кедергісі аз бірінші реттік орамаға түсірілген кернеу теріс таңбамен алынған индукция ЭҚК-сына тең:

u1 + ei1 = 0

Трансформатордың бірінші реттік орамасындағы орамдар санының екінші реттік орамадағы орамдар санына қатынасын тасымалдау коэффициенті деп атайды:

           

БИЛЕТ №12

1.Көздің құрылысын атап өтіңіз

2. Алыстан көргіштік,жақыннан көргіштік туралы және никотиннің көру қабілетіне әсерін түсіндіріңіз

3.Қазақстандағы трансформатор өндірісі мен оның экономикалық маңызын атап өтіңіз

1.Көздің құрылысын атап өтіңіз

Көру мүшесі (орган зрения, organum visus ) көз. Көз (глаз, oculus) көз алмасынан және оны қоршаған қосымша мүшелерден тұрады. Қосымша мүшелерге көздің бұлшық еттері, қабақ, жас бездері кіреді.

Көз алмасы (глазное яблоко, bulbus oculi) шар іспетті, алдынан азғана дөңестенген. Ол үш кабықтан және ішкі ядродан тұрады. Көз алмасының қабықтары:

1. Сыртқы, тығыз ақ қабықша.

2. Ортадағы тамырлы қабықша.

3. Top қабықша

---

Тығыз ақ кабықша көзді механикалық, химиялық зақымданудан, бөгде бөлшектер мен микробтардан сақтайды. Тығыз ақ қабықша екі бөліктен тұрады: 1. алдыңғы дөңес мөлдір қасаң қабық; 2. артқы ақ қабық.

Тамырлы қабық қап тамырына өте бай. Тамырлы қабық үш бөлімнен тұрады: 1. алдыңғы – нұрлы қабықша; 2. ортадағы - кірпікті дене; 3. артқы - меншікті тамырлы қабық.

Нұрлы қабықша (радужная оболочка, iris) ортадағы тесік - көз қарашығын қоршап тұрады. Оның түсі ашық көгілдір түстен, мөлдір қараға дейін болады. Нұрлы қабықшаның алдыңғы беті, көз қарашығына және кірпікті денеге қараған екі шеті бар.

Кірпікті дене (ресничное тело,corpus ciliare) нұрлы қабықшаның жуандаған жері. Ол қарашықтың артында, көз бұршағын қоршап тұрады. Кірпікті дененің ішкі алдыңғы белігінде кірпікті өсінді қатпарлар, ал ішкі артқы бөлігінде кірпікті дене меншікті тамырлы қабыққа өтеді.

Меншікті тамырлы қабық (собственная сосудистая оболочка, choroidea) көздің ортаңғы қабатының көп бөлігі осы қабықтан тұрады. Ол сыртында көздің қасаң қабағына, ішкі бетінде тор қабыққа қараған. Бұл қабық артерия, вена тамырларына бай.

Тор қабықша (сетчатка, retina) құрылысы өтe күрделі. Бұл қабықшада жарық сәулесінің тітіркендіруі әсерінен қозу толқыны пайда болатын жүйке жасушалары бар. Олар көру рецепторлары. 

Көз бұршағы (хрусталик,lens)тікелей қарашықтың артында орналаскан. Оның пішіні дөңес линзаға ұқсайды. Хрусталиктің ортасы қатты, шеті бостау болады.

Шыны тәріздес дене (стекловидное тело, corpus vitreum) мөлдір, таза хрустальдей, көздің ішкі бөлігін толық толтырып тұрады. Көз бұршағы мен шыны тәріздес денеде жүйке талшықтары, қан тамырлары болмайды.

2. Алыстан көргіштік, жақыннан көргіштік туралы және никотиннің көру қабілетіне әсерін түсіндіріңіз

Линзалар деп екі сфералық немесе бір жазық бетпен шектелген мөлдір шыны денелерді айтады.

Жақыннан көргіштік – көздің алыстағы нүктесі шекті қашықтықта орналасады және күш түсірмей қараған кезде (босаңдық кезінде) кескін торламада емес, оның алдында пайда болады. Көздің бұл ақауы жақыннан көргіштік деп аталады. Жақыннан көргіштік (алысты көре алмайтын тағатын линза). Осы ақауды түзету үшін шашыратқыш линзалары (D<0) бар көзілдірік киеміз.

---

Жақыннан және алыстан көргіштік моделдері: (D)

Жақыннан көргіштік және оны көзілдірікпен түзету.

Жақыннан көргіштер алыстағы нәрселерді анық көре алмайды. Жақыннан көргіштер үшін еӊ жақсы көру аралығы 25 см ден кіші.

Алыстан көргіштік – көздің жақындағы нүктесі алыстап кетуіне алып келетін көздің ақауы. Күш түсірмей қараған кезде (босаңдық кезінде) кескін торламада емес, оның сыртында пайда болады. Алыстан көргіштік (жақынды көре алмайтын тағатын линза). Осы ақауды түзету үшін жинағыш линзалары (D>0) бар көзілдірік киеміз.

Алыстан көргіштік және оны көзілдірікпен түзету.

Алыстан көргіштер жақын тұрған нәрселерді дұрыс көрмейді. Алыстан көргіштер үшін еӊ жақсы көру аралығы 25 см ден үлкен.

Никотиннің (темекі шегудің) көру қабілетіне әсері

Көптеген адамдар темекі шегу мен қатерлі ісік арасындағы байланысты біледі, бірақ көптеген адамдар темекінің көзге тигізетін әсерін білмейді. Темекі шегу және темекі шегу көз аурулары мен көру қабілетін жоғалту қаупін арттырады, деп хабарлайды авторлар пресс-релизде. Темекі шегуден көру қабілетінің жоғалу қаупінің жоғарылауы темекінің түтіні көздің бірқатар бұзылыстарын тудыруы және күшейтетіндігімен байланысты. Темекінің түтінінде көзді тітіркендіретін және зақымдайтын улы заттар бар.

Мысалы, қорғасын және мыс сияқты ауыр металдар объективте, көздің мөлдір бөлігі жиналып, катаракта деп аталатын, бұл линза бұлтты болады. Шылым шегу катаракта қаупін екі есеге арттырады. Шылым шегушілер әдеттегіден ертерек катаракта дамуына бейім.

Жасқа байланысты макулярлы деградация (AMD) көру қабілетінің жоғалуының өте кең таралған себебі болып табылады және негізінен қарт адамдарға әсер етеді. Темекі шегушілердің күнделікті іс-әрекеттерді, мысалы, беттерді оқу немесе тану қиын немесе тіпті мүмкін еместігін туғызатын AMD-нің пайда болу қаупі төрт есе жоғары. Темекіні тастау AMD қаупін азайтудың ең жақсы әдісі болып табылады.

Темекі шегу сонымен қатар құрғақ көзге, зардап шеккендерге қолайсыз жағдай туғызады. Көздер күйіп, тітіркенеді және сезімтал болады. Сонымен қатар, темекі шегушілер увеитті кем дегенде екі есе жиі дамытады, бұл жағдай көз алмасының ортаңғы қабаты қабынуға ұшырайды және көздің ауыруы мен көру проблемаларын тудырады. Бұл жағдай глаукома және катаракта сияқты көздің қайталама ауруларына әкелуі мүмкін.

---

3.Қазақстандағы трансформатор өндірісі мен оның экономикалық маңызын атап өтіңізОрталық Азиядағы ең ірі және жалғыз трансформатор зауыты өнім шығара бастады. Өндіріс Шымкентте орналасқан және бүгінде компания жыл соңына дейін 7 млрд. теңгеге жуық сомаға тапсырыс алды.

Шымкент қаласында орналасқан трансформатор зауыты – Орталық Азиядағы ең ірі кәсіпорындардың бірі. Зауыт Қазақстан Республикасы индустриялық-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама аясында іске қосылған. Бұл күнде электротехникалық компанияның құрамында электроэнергетика, электромашина құрылысы және құрылыс саласын жүргізетін 30-дан аса кәсіпорындар мен зауыттары бар.

Кәсіпорын кернеуі 110 кВ-дан 500 кВ-ға дейінгі автотрансформаторлар және күшті май трансформаторлар, сонымен қатар реакторлар өнімін шығарады.  Зауыттың жобалық қуаттылығы жылына 12 мың МВА-дан жоғары және 120 трансформатор шығаруға қауқарлы.

Сондай-ақ, кәсіпорын отандық құрылыс материалдарын пайдаланады, тек зауыт ішіндегі арнайы қондырғылар ғана Украина және т.б. елдерден келеді. Қазіргі уақытта кәсіпорын өндірілген өнімдерін ішкі нарыққа ғана емес, Ресейге, Өзбекстанға, Тәжікстанға, Түркіменстанға, Қырғызстанға, Иранға, Ауғанстанға экспортталады.

 

БИЛЕТ №13

1. Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері туралы баяндаңыз

2. Фотометрия және жарықтандыру техникасының қолдану аясын бөліп көрсетіңіз

3.Қазақстанда күн энергиясын пайдаланудың жолдарын атап өтіңіз

1. 
   Табиғатты зерттеудің ғылыми әдістері туралы баяндаңыз
   

Табиғаттағы болып жатқан өзгерістерді физикалық құбылыс деп атайды. Оның бірнеше түрі болады: механикалық, электрлік, магниттік, оптикалық, жылулық, атомдық және т.б. Мысалы, механикалық – сөредегі кітаптың құлауы, арбаның алдыға жылжуы, электрлік – найзағайдың жарқылы, телефондардың қуат алуы, т.с.с. Табиғатта болып жатқан құбылыстарды зерттейтін ғылымдарды жаратылыстану ғылымдары деп атайды.

---

Физика табиғат туралы ғылым ретінде физикалық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін зерттейді. Өзіне тән пішімі мен көлемі бар денелер физикалық денелер деп аталады. Мысалы, қалам – өзіне тән пішін мен көлемге ие.

2. 
   Фотометрия және жарықтандыру техникасының қолдану аясын бөліп көрсетіңіз
   

Жарықтандыру құрылғылары (ЖҚ) - бұл кеңістіктегі жарық көздерінің жарық ағынын қажетті түрде қайта бөлетін қондырғылар. Жалпы қабылданған классификацияға сәйкес барлық ЖҚ үш классқа бөлінеді:

1) шамдар (светильник) : Жарық шамдары - бұл жарық көздерінің жарық ағыны ішкі денелік бұрыштарда таралатын қондырғы. Әдетте, шамдар жұмыс беттерін немесе заттарды олардан едәуір жақын қашықтықта жарықтандырады (шамдардың 20 өлшемінен аспауы керек).

2) Прожекторларға: Прожекторлар әдетте жарық көздерінің жарық ағынын денелік бұрыштарда шоғырландырады және жарық көзінің өлшемдерінен едәуір асатын қашықтықта орналасқан объектілерді жарықтандырады (20 есе және одан да көп).

3) Проекторлар: Проекторларда жарықтандырудың қажетті деңгейлері мен біркелкілігін ғана емес, сонымен қатар масштабтың өзгеруімен кескіндерді бір жерден екінші жерге өте айқын жеткізуді қамтамасыз ететін күрделі оптикалы Кинотеатрлардан басқа проекторлар көпшілік алдында сөйлеу кезінде әр түрлі иллюстрациялар көрсету үшін, статикалық немесе динамикалық жарық эффектілерін жасау үшін қолданылады (эстрадалық концерттерді, сахна безендірудегі өте кең таралған құбылыс).

3.Қазақстанда күн энергиясын пайдаланудың жолдарын атап өтіңіз

Елімізде қазіргі таңда «күн» өнімін сататын компания жұмыс істеп жатыр. 2012 жылғы желтоқсан айынан бері қызметін жалғастырып келе жатқан «Astana Solar» ЖШС фотоэлектрлі модульдердің зауыты күн энергиясын пайдалану құрылғыларын жасайтын бірден-бір монополиялық компания. Ал күн электр стансасы – экологиялық тұрғыда таза, дыбыссыз, қауіпсіз әрі пайдалануға ыңғайлы, оның үстіне өз құнын 100 пайыз ақтайтын тиімді қондырғы. Жұмыс істеу мерзімі шамамен 30 жыл. Осы 30 жыл ішінде жасалуына небәрі 1 кг күн кремнийі жұмсалған элемент Жылу электр стансасында мұнайдың 100 тоннасынан немесе Атом электр стансасында 1 кг байытылған ураннан өндірілетін соншалықты электр қуатын бере алады.
БИЛЕТ №14

1.Деформация және оның түрлеріне түсінік беріңіз

2.Жылулық сәулелену және оның сипаттамаларын топтастырыңыз

3.Қазақстанда электр энергиясының өндірудің жолдарын көрсетіңіз

---

Смотрите также файлы

• ПРАКТИЧЕСКОЕ ЗАДАНИЕ 4 по учебному курсу Теории и технологии начального языкового образования 1.docx

• Блім Мтінді есептер.docx

• Дрыс блшек Брыс блшек.docx

• Наиболее предсказуемым и контролируемым художественным материалом является.docx

• пути повышения результативности противодействия коррупции.docx