ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 152
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Физика құралдары және олардың өлшеу обьектілері
| № | Құрал атауы | Нені өлшейді |
| 1 | Ареометр | Сұйықтықтардың тығыздықтарын |
| 2 | Лактометр | Сүттің майлылығын |
| 3 | Спиртометр | Спирттің сапасын |
| 4 | Торричелли түтігі | Атмосфералық қысымды |
| 5 | Барометр – анероид (альтиметрлер) | Атмосфералық қысымды; Биіктік өлшеуіштер |
| 6 | Манометрлер | Атмосфералық қысымнан артық немесе кем қысымды өлшейді |
| 7 | Тонометр | Қан қысымын өлшейді |
| 8 | Динамометр | Күшті өлшейді |
| 9 | Акселерометр | Үдеуді өлшейді |
| 10 | Спидометр | Жылдамдықты өлшейді |
| 11 | Психрометр | Ауаның ылғалдылығын өлшейді |
| 12 | Ламбрехтың конденсациялық гигрометрі | Шық нүктесін |
| 13 | Амперметр | Ток күшін |
| 14 | Вольтметр | Электр кернеуін |
| 15 | Ваттметр | Ток қуатын |
| 16 | Электр есептегіш (счетчик) | Ток жұмысын өлшейді |
| 17 | Масс– спектрограф | Бөлшектің массасын анықтайды |
| 18 | Электроскоп | Денелердің зарядталғандығын әйгілейді |
| 19 | Электрометр | Дене зарядын өлшейді |
| 20 | Мензурка | Сұйықтықтың көлемін |
Физикалық атауларға ондық тіркемелер
| № | Атауы | Шартты белгісі | Көбейткіші |
| 1 | Экса | Э | 1018 |
| 2 | Пета | П | 1015 |
| 3 | Тера | Т | 1012 |
| 4 | Гига | Г | 109 |
| 5 | Мега | М | 106 |
| 6 | Кило | к | 103 |
| 7 | Гекта | г | 102 |
| 8 | Дека | да | 101 |
| 9 | Деци | д | 10-1 |
| 10 | Санти | с | 10-2 |
| 11 | Милли | м | 10-3 |
| 12 | Микро | мк | 10-6 |
| 13 | Нано | н | 10-9 |
| 14 | Пико | п | 10-12 |
| 15 | Фемто | ф | 10-15 |
| 16 | Атто | а | 10-18 |
Халықаралық бірліктер жүйесінен тыс кейбір шамалар
-
1 жыл=
-
1 Å=10-10м; (Å–ангстрем) -
1
атм.= 101.3кПа 1мм. сын. бағ. =133.3Па
760 мм. сын. бағ. (атм.–атмосфера)
-
1эВ=
; (эВ–электрон-вольт) -
1 м.а.б.= 
; (м.а.б.– массаның атомдық бірлігі)
931.5МэВ
Электромагниттік сәуле
шығару шкаласы
| Толқын диапазонының аталуы | Толқын ұзындығы м | Жиіліктер диапазоны Гц | |
| Жиілігі төмен тербелістер |  |  | |
| Радиотолқындар | 105–10-3 |  | |
| Инфрақызыл сәуле шығару |  |  | |
| Көрінетін сәуле шығару |  |  | |
| спектрдің түсі | толқын ұзындығы нм | жиілігі Тгц | 1мм-дегі толқындар саны |
| қызыл | 760-620 | 395-483 | 1316-1610 |
| қызылсары | 620-590 | 483-508 | 1610-1695 |
| сары | 590-560 | 508-536 | 1695-1786 |
| жасыл | 560-500 | 536-600 | 1786-2000 |
| көгілдір | 500-480 | 600-625 | 2000-2083 |
| көк | 480-450 | 625-666 | 2083-2222 |
| күлгін | 450-380 | 666-789 | 2222-2632 |
| Ультракүлгін сәуле шығару |  |  | |
| Рентген сәулелерін шығару |  |  | |
| Гамма – сәуле шығару | 10-11 және төмен |  және жоғары | |
Физикадағы ашылған жаңалықтар
| Жылы | Ашылған жаңалықтар | Жаңалықты ашқан |
| Б.э.д. V-IV ғ | Зат көзге көрінбейтін ұсақ бөлшектерден тұрады деген ілімнің енгізілуі | Демокрит |
| Б.э.д. ІІIғ | Иінтірек теориясы ашылуы | Архимед |
| Кері ығыстырушы күш | ||
| «Ауырлық центрі», «Күш моменті» ұғымдарының енгізілуі | ||
| Жарықтың түзу сызық бойымен таралатындығы және жарықтың шағылу заңының ашылуы | Эвклид | |
| 1038 жылдары шамасында | Әр түрлі заттардың тығыздықтарының анықталуы | А. Бируни |
| ХVI ғ | Үдеу, бұрыштық жылдамдық, бірқалыпты үдемелі қозғалыс ұғымдарының енгізілуі | Г. Галилей |
| 1597 | Термометр ашылуы | Г. Галилей |
| 1621 | Эксперимент негізінде жарықтың шағылу заңының ашылуы | В. Снеллиус |
| 1632 | Инерция заңының ашылуы | Г. Галлилей |
| 1634 | Дыбыстың ауадағы жылдамдығының анықталуы | М. Мерсенн |
| 1638 | Денелердің еркін түсуі, еркін түсу заңдарының ашылуы | Г. Галлилей |
| 1643 | Атмосфералық қысымның анықталуы | Э. Торичелли |
| 1653 | Гидростатиканың негізгі заңының ашылуы | Б. Паскаль |
| 1657 | Маятникті сағаттың жасалауы | Х. Гюйгенс |
| 1660 | Қатты денелер үшін серпімділік заңының (Гук заңы) ашылуы | Р. Гук |
| 1665 | Жарықтың дифракция құбылысының ашылуы | Ф. Гримальди |
| 1666 | Жарық дисперсиясының ашылуы | И. Ньютон |
| 1676 | Жарық жылдамдығының (астрономиялық тәсіл) анықталуы | О. Рёмер |
| 1678 | Жарықтың поляризациясының ашылуы | Х. Гюйгенс |
| 1687 | Ньютонның үш заңы жазылған еңбек жарық көрді | И. Ньютон |
| 1738 | Гидродинамиканың негізгі заңының ашылуы | Д. Бернулли |
| 1746 | Алғашқы конденсатордың (Лейден ыдысы) ашылуы | П. Мушенбрук |
| 1785 | Электростатиканың негізгі заңының (Кулон заңы) ашылуы | Ш. Кулон |
| 1798 | Бүкіләлемдік тартылыс тұрақтысының мәні анықталды | Г. Кавендиш |
| 1799 | Вольта элементінің ашылуы | А. Вольта |
| 1800 | Инфрақызыл сәуленің ашылуы | В. Гершель |
| 1801 | Жарық интерференциясының ашылуы | Т. Юнг |
| 1801 | Ультракүлгін сәуленің ашылуы | И. Риттер |
| 1801 | Дальтон заңының ашылуы | Д. Дальтон |
| 1820 | Электр тогының магниттік әсерінің анықталуы | Х. Эрстед |
| 1821 | Жарықтың көлденең толқын екендігінің анықталуы | О. Френель |
| 1827 | Броундық қозғалыстың ашылуы | Р. Броун |
| 1827 | Судағы дыбыс жылдамдығының анықталуы | Ж. Штурн; Ж. Колладон |
| 1827 | Тізбек бөлігі үшін Ом заңының ашылуы | Г. Ом |
| 1831 | Электромагниттік индукция құбылысының ашылуы | М. Фарадей |
| 1832 | Өздік индукция құбылысының ашылуы | Д. Генри |
| 1833 | Индукциялық токтың бағытын анықтайтын ережесінің ашылуы | Э. Х. Ленц |
| 1834 | Күй теңдеуінің ашылуы | Б. Клапейрон |
| 1841-1842 | Токтың жылулық әсерінің ашылуы | Д. Джоуль Э. Х. Ленц |
| 1842-1842 | Энергияның айналу және сақталу заңының ашылуы | Ю. Майер Д. Джоуль Г. Гельмольц |
| 1843 | Электролиз заңының ашылуы | М. Фарадей |
| 1848 | Абсолюттік температура және абсолюттік шкала ұғымдарының енгізілуі | У. Томсон |
| 1853 | Томсон формуласының енгізілуі | У. Томсон |
| 1859 | Спектрлік анализдің ашылуы | Г. Кирхгоф Р. Бунзен |
| 1860 | Кризистік температураның анықталуы | Д.И. Менделеев |
| 1860-1865 | Электромагниттік өріс теориясының негізделуі | Д. Максвелл |
| 1865 | Жарықтың электромагниттік табиғаты туралы идеясының ұсынылуы | Д. Максвелл |
| 1869 | Периодтық жүйенің ашылуы | Д.И. Менделеев |
| 1872 | Газдардың негізгі кинетикалық теңдеуінің енгізілуі | Л. Больцман |
| 1873 | Ферромагниттердің магниттік қасиетінің зерттелуі | А. Г. Столетов |
| 1883 | Термоэлектрондық эмиссия құбылысының ашылуы | Т. Эдисон |
| 1888 | Фотоэффект заңының ашылуы | А. Г. Столетов |
| 1895 | Рентген сәулесінің ашылуы | В. Рентген |
| 1896 | Табиғи радиоактивтіліктің ашылуы | А.А. Беккерель |
| 1897 | Электронның ашылуы | Д. Томсон |
| 1899 | Жарық қысымының анықталуы | П.Н. Лебедев |
| 1899 | Уранның сәулелену нәтижесінде α, β– сәулелерінің анықталуы | Э. Резерфорд |
| 1900 | Жарық энергияны порция түрінде шығаратындығы туралы болжамның жасалуы | М. Планк |
| 1902-1903 | Радиоактивтік ыдырау заңының ашылуы | Ф. Содди Э. Резерфорд |
| 1903 | Ракетаның ұшу теориясының жасалуы | К. Э. Циолковский |
| 1905 | Арнайы салыстырмалылық теория, жарық кванты туралы болжам, фотоэффект үшін теңдеу, масса мен энергияны байланыстыратын заңның ашылуы | А. Эйнштейн |
| 1908 | Зарядталған бөлшектерді тіркейтін құралдың ашылуы | Г. Гейгер Э. Резерфорд |
| 1911 | Электр зарядының дискреттілігі туралы алғашқы дәлелдемелер (маймен жасалған эксперимент) | Р. Милликен |
| 1911 | Атом ядросы болатындығы және атомның ядролық моделінің жасалуы | Э. Резерфорд |
| 1911 | Асқын өткізгіштіктің ашылуы | Г. Камерлинг – Оннес |
| 1920-1930 | Молекулалар жылдамдығының өлшенуі | О. Штерн |
| 1930 | Нейтрино туралы алғашқы болжамның жасалуы | В. Паули |
| 1930 | Позитрон туралы алғашқы болжамның жасалуы (1932ж) | П. Дирак |
| 1932 | Нейтронның ашылуы | Д. Чедвик |
| 1934 | Жасанды радиоактивтіліктің ашылуы | Ф. Жолио- Кюри; И. Жолио- Кюри |
| 1938 | Уран ядросының бөлінуінің дәлелденуі | О. Ган; Ф. Штрассман |
| 1956 | Антинейтриноның ашылуы | К. Коуэн т.б. |
| 1964 | Кварк гипотезасының ұсынылуы | М. Гелл-Ман т.б. |
Құрметті оқушылар!
Физиканы меңгеруде есеп шығарудың тікелей көмегі бар. Физикалық есепті шығара білу өз-өзінен келе қоймайды, өздігінен шығару барысында машықтанып қана қоймай, оны бекіте түсу керек. Бұл жерде оның спортшының күнделікті өмірімен ұқсастығы бар. Спортшы қайсыбір жаттығуды қалай орындау керектігін біліп қана қоймайды, өзінің мақсатқа талпынушылығының, табандылығының арқасында осы жаттығуды дағдылы түрде орындауға дейін барады. Сен мұғалімнің немесе жолдасыңның есепті қалай шығаратынын тек қана сырттай бақылап отыратын болсаң, онда есеп шығаруға үйрене алмайсың. Есепті оңайынан бастап, біртіндеп күрделендіріп, оқушы өзі шығаруы керек. Төмендегі кеңесті ұғып алсаңдар, онда есеп шығаруды үйренесіңдер.
Есеп шығару алгоритмі
-
Есепті шығаруға кіріспес бұрын, оның шартын оқып шығып, қандай физикалық құбылысқа негізделіп берілгенін, қандай шамалар белгілі, одан нені табу керек екенін түсініп алу керек. -
Есептің шартын түсінуге суреттер, сызбалар, схемалар көмектеседі. Сондықтан есептің шартына ой жүгіртіп, оның мазмұнын график түрінде кескіндеуге тырысу керек. -
Шамаларды халықаралық бірліктер жүйесіне түрлендіру керек. -
Шартын түсініп, нені табу керек екенін ұққаннан кейін, белгіліден белгісізге қарай өте отырып, логикалық пайымдау тізбегін құру керек. -
Осындай пайымдау тізбегін құрып алғаннан кейін кері қарай белгіліден белгісізге қарай өте отырып, ізделініп отырғанды есептеп шығару керек. -
Есепті шығарып болғаннан кейін шыққан нәтиженің дұрыстығы жайлы ойлап көріңдер. Кейде қарапайым арифметикалық қатеге келтіруі мүмкін. -
Жуық шамалармен орындалатын амалдар ережесін есте сақтаңдар, жауаптың дәлдігі берілген сандардың дәлдігінен аспау керек. -
Есептің шығару нәтижесінде ізденіліп отырған шаманың сан мәні табылған болса, онда оны міндетті түрде өлшем бірлігі атауымен қоса жазу керек. Жауабының дұрыс я бұрыс екенін бағалап көр. -
Есептің шешуін іздестіру – күрделі іс. Есеп шығарудың жолын бірден таба қою мүмкін емес. Мұндай жағдайда өз ойларыңнын өрбуін тілшелер, белгілер және қысқаша түсініктемелермен жазып отырған жөн.
Ескерту: Әрине, бұлар тек жалпы кеңестер, оларды есте сақтай отырып, әр есепті шешуді шығармашылық тұрғыдан қараған жөн.
