ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.02.2024
Просмотров: 358
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
.
4. Ғылым және өнер
Өнер адамзат өмірқамының ең ертедегі формаларының бірі болып табылады. Алайда бүгінде өмірдің дәстүрлі түсінігі қайта қарастыруды қажет етеді. Өйткені өнер еңбектің, моральдың, діннің қызмет етуін қамтамасыз ететін әрекет түрлерінен жоғары тұрады. Сондықтан да, ең алдымен, өнердің нені білдіретінін ұғынып алу қажет. Профессор Б.Ғ. Нұржанов өз еңбегінде өнер терминінің қазіргі тілде екі мағынада-кең және тар мағыналарында қолданылатынын айтады. Өзінің кең мағынасында өнер адамның барша шығырмашылық жасампаз әрекетін білдіреді және бұл мағынада өндіріс те, тіпті дін де өнер формалары ғана болып табылады. Әсіресе осы мағынасында ол ежелгі грек тілінде көбірек қолданылады: орыстың «искусство» деген терминінен аударылатын «poiesis» сөзі ежелгі гректерде «білім», «туынды », «сана» ұғымдарын да білдіреді. Адам әрекетімен байланысты және осы әрекетінің өнімі болып табылатын барлық нәрселер «poiesisia»- адамзат саласына жатқызылады және ол адамзат жаратпаған табиғи салаға – « physis’y» қарсы қойылады. Өзінің тар мағынасында өнер әр түрлі формалардағы көркем шығармашылық нәтижелері , үдерістері (бейнелеу өнері, музыка, поэзия және т.б ) болып табылады. Дәл осы мағынасы қазіргі әлемде негізгі болып табылады және біз де оны осы мәнде қарастыра отырып, философия мен өнер арасындағы ұштастықтар мен айырмашылықтарды көрсетемін.
Бір жағынан алып қарасақ, философия статусы жеке ғылымдарға қарағанда кеңірек, яғни ауқымды, сондықтан Батыс елдерінде философияны тіпті өнер саласына ,жатқызатыны мәлім. А.Шопенгауер: «Философия ғылымының кемшіліктері – оның ғылым жолымен дамуында, ал шынында философия көркемөнердің бір түрі ғана», деген пікір айтқан болатын.
Егер біз философияны көркемөнер саласымен салыстыратын болсақ, онда біз олардың бір-бірімен біршама көп ұұсас жақтарын ашуымызға болады. Менің ойымша философияға қанша тұлға атсалысса, соншалықты философияның түрлері бар. Өнер саласындағы туындылар да бір-бірін қайталамайды, ол жерде өнерпаздың дүниеге деген тұлғалық, сезімдік қарым-қатынасы өзгеше болып көрәнәп тұрады. Шынайы философиялық шығармалар көркемөнердегі ұлы туындылар сияқты, адамның жүрегінде, ой өрісінде өшпес із қалдырады,оның жан дүниесін ұлылық, құлаштап жетпес биіктік, әсемдік, гармониялық сезім билейді.
Филослфияны өнерге жақындататын келесі мәселе – Дүниенің біртұтастығын көрсету, ішке және сыртқа қарай шексіз Дүниенің суретін жасау – философия саласындағы ең қиын істің бірі. Өйткені Дүние жөніндегі ғылыми деректер әр уақытта өзінше шектелген. Олай болса, тек қана ғылыми жолмен шексіз Дүниені шектелген білім арқылы біртұтас ретінде суреттеу мүмкін емес.Ал, бірақ адамның жүрегінде Дүниені толығынан түсіну ұмтылысы ешұашанда бітпес іңкәр болып қала береді де, әртүрлі Дүние суретін тудырады. Ол үшін философ өзінің Дүниесуретін ғылыми деректер деректер жетіспеген жағдайда қиял арұылы толыұтырады, сезім толқындарымен бояйды. Олай болса, философия өзін тудырған мифологиядан толығынан бөліне алмайды. Философия мен көркемөнердің бір-біріне жақындығын, бір-біріне өтіп жатқанын айқын көрсететін нәрсе – тарихтағы ұлы тұлғалардың шығармалары. Оған Платонның «Диалогтарын», нақыл сөздерін, Ницшенің афоризмдерін, Камюдің эсселерін жатқызуға болады, өйткені олардың философиялық мазмұны көркем сөзбен берілген. Ал Абайдың өлеңдері мен Әуезовтың романдарында Достаевский, Толстой сияқты орыстың ғұлама жазушыларының шығармаларында терең философиялық сыр жатыр.
5. Қазіргі білім берудегі және тұлғаны қалыптастырудағы ғылымның рөлі.
Адамзат өзінің даму тарихы барысында қоршаған әлемді танып-білудің және игерудің бірнеше тәсілдерін меңгерді. Сондай тәсілдердің біріне сөзсіз ғылымды жатқызуға болады. Ғылым - қоғамның рухани мәдениетінің қурамдас бөлігі болып табылады. Адамзат дамуының белгілі бір кезеңінде ғылым дами келе, қоғамдық сананың дербес формасына айналады. Себебі, қоғамдағы сан-салалы мәселелер көп жағдайда ғылымның араласуымен шешіледі.
Адам өміріндегі ғылымның орны мен рөлін түсіну осы уақытқа дейін аяқталмаған күрделі процесс. Бұл процесс қиыншылықтар мен қайшылықтардың, талас-тартыстың, күмәнді сұрақтардың, көптеген жаңа мәселелердің пайда болуымен ерекшеленеді. XX ғасырдың 20-шы жылдарында ғана ғылымның мәні мен ерекшеліктерін, оның даму және қолдану механизмдерін қарастыратын, сонымен қатар, ғылымның білім жүйесі, әрі ерекше әлеуметтік институт ретінде даму заңдылықтарын зерттеуге бағытталған «ғылымтану» атты жаңа пән пайда болды.
Ғылым – адамзат қызметінің бір түрі. Оның негізгі міндеті – әлем туралы білімді дамыту және оны жүйелеу. Яғни ғылыми білім – жүйеленген білім.
Білім мен ғылым көптеген еңбектердің зерттеу нысаны болып табылады
әр уақытта белгілі ғалымдар. Мысалы, педагогикалық және ғылыми білім
Ежелгі Греция Сократтың, Аристотельдің, Платонның және көптеген шығармаларында ұсынылғанбасқалар. Оқыту мен тәрбиелеу теориялары мәселесі басты назарда болады
Ф.Вольтер, Гельвеций, Дж.Ж. сияқты көрнекті ойшылдар Руссо, Д.Локк,
Дж.Коменский, К.Ушинский, А.Макаренко. Өз кезегінде құрылтайшылар
заманауи ғылымды қауіпсіз түрде Р.Декарт, Ф.Бэкон деп атауға болады. Ғылым туралы сұрақА.Пуанкаре сияқты көрнекті ойшылдардың назарында,
М.Хайдеггер, К.Поппер, К.Ясперс және т.б.
Заманауи жоғары білім беру жүйесінде математикамен тікелей байланыста болатын жаратылыстану пәндері: физика, химия, биология ерекше орын алады. Сол пәндер жетекшіолар үшін негіз болғандықтан, бүгінгі ғылымның қалыптасуы
медициналық, ауылшаруашылық, ғарыш, машина жасау және басқа салаларда эксперименттік зерттеулер жүргізу. Білім ғылыми гипотезаның қалыптасуына негіз болады, сонымен қатар идеялар тудыратын мамандарды дайындайды
,
кейінірек олар эксперименттің, тәжірибенің және ғылыми жаңалықтардың негізіне айналады.Қазіргі ғылым туралы айта отырып, оның қайшылықтардан тоқылғанын көруге
болады
6.Механизм түсінігіндегі интернализм және экстернализм мәселесі.
Зерттеуші ғалымдар ғылымның даму кезеңдері туралы əр түрлі пікірлер айтады. Олардың бір тобы ғылым көне заманда қалыптасты десе, енді бір ғалымдар ғылым қоғамның ерекше саласы ретінде Жаңа Дəуірде пайда болды деп тұжырымдайды. Біздің пікірімізше, ғылымның даму кезеңдері туралы мейлінше дұрыс пікірді ұсынған қазіргі заманғы Ресей ғалымы В.В.Ильин. Ол ғылымның дамуын классикалық, классикалық емес жəне неоклассикалық емес деп жіктейді. Бұл жіктеуді ғылымның классикалыққа Дейінгі кезеңімен толықтырған дүрыс секілді деп ойлаймыз. Себебі, классикалық ғылым кезеңіне дейін ғылым ұзақ уақытқа созылған нағыз ғылымға дейінгі қалыптасу кезеңінен өтті.Ғылымның генезисі, қоғамдағы қызметі және дамуының қозғаушы күштері
мәселесі бойынша интерналистік, экстерналистік және позитивистік
концепциялар болып бөлінеді.Интернализм ғылымның пайда болуы мен дамуына философиялық ой тікелей әсер етті деп есептейді және қоғамның әлеуметтік - экономикалық, саяси құрылымы мен сол қоғамның ғылымының арасында ешқандай байланыс болуы мүмкін емес деген пікірді ұстанып, ғылымның ішкі факторларын абсолютке айналдырады. Экстернализм бұл концепцияға қарсы. Оның өкілдерінің пікірі бойынша, ғылымға сыртқы факторлардың әсері мықты.Позитивизм ; ғылым нақты, тәжірибеден өткен, дәлеледенген фактілерге сүйене отырып дами алады, абстрактылық ойлау мен метафизикалық түсініктер ғылым үшін пайдасыз.
7.Ғылымның қазіргі философиясы жалпы заңдылықтарды зерттеу ретінде оның тарихи дамуы мен өзгеруінің ғылыми танымы әлеуметтік-мәдени контексте.
Көп мəнді "ғылым" ұғымының мазмұнын анықтау үшін оны құратын мəнді белгілерін ашып көрсету қажет. Ғылым дегеніміз ең алдымен білім, білімдер жиынтығы. Екіншіден, ол білімдерді тұжырымдауға, "өндіруге" бағытталған іс-əрекет, яғни дүниедегі заттар мен құбылыстарды танып білу қызметі. Қазіргі заманғы ғылым сонымен бірге қоғамдық сананың бір формасы, түрліше ғылыми мекемелер жүйесін қамтитын əлеуметтік институттар, маман кадрлар даярлау жүйесі жəне, XX ғысырдың екінші жартысынан бастап, қоғамның тікелей өндіргіш күші деп түсініледі.Ғылым негізінен кең әлеуметтік-мәдени тұрғыда және оның тарихи дамуында қарастырылады. Ғылымның қазіргі даму кезеңінде туындайтын негізгі идеялық-әдістемелік мәселелерін әлеуметтік-мәдени контексте талдауға бағытталған. Заманауи техногендік өркениеттің дағдарыс проблемаларына және әлемнің ғылыми көрінісінің өзгеруіндегі жаһандық тенденцияларға, ғалымдар басшылыққа алатын ғылыми рационалдылық түрлеріне, құндылық жүйелеріне ерекше назар аударылады. Ғылыми білімді негіздеудің, дамытудың жалпы заңдылықтарын зерттей отырып, ғылым философиясы қоғам тарихының түрлі кезеңдерінде объективтік ақиқат білімдерге қол жеткізудің рационалдық əдістері мен нормаларын табады. Бұл жерде ғылым тарихшыларының көмегіне сүйене отырып, ғылым дамуының жаңа бағыттарын анықтай алады. Ғылым социологтарының зерттеулері ғылыми білім өндірудің қазіргі нақты əлеуметтік-қоғамдық жағдайлары мен мүмкіндіктерін анықтауға жағдай жасайды.
8. Постмодернистік дискурс жаңа жанр ретінде: Р.Рорти. Постмодерндік философия Рортидің діни-ғалымдық көзқарас деп атайтын сынын оның негізгі ұстанымдары мен олардың ішкі логикасын текстологиялық тұрғыдан талдауға негіздейді. Декарттық-платондық дәстүр тілдік құбылыс ретінде қарастырылады (немесе Рортидің терминологиясында «тілдік ойынның» нәтижесі). Неопрагматизм, деконструктивизм, Деррида грамматологиясы және постмодернизмнің басқа салалары модернистік философияны қайта құруға қатысты көптеген позициялар бойынша тоғысады. Бұл ережелердің жалпылығы Хайдеггердің трансценденталды метафизика мен гносеологияның интеллектуалды бастауларын түсінуінен басталады. Классикалық баяндауды қайта қарауды Хайдеггер «оны ауыстыру үшін» жаңа нәрсе жасау мағынасында емес, осы баяндаудың рөлін қайта қарау және олардың дамуының тек тарихи алғышарттарына тәуелді оның ережелерінің абсолютті салыстырмалылығын растау түрінде жүзеге асырады. «Құндылықтарды қайта бағалау» жөніндегі бұл жұмысты Витгенштейн лингвистикалық сын деңгейіне ауыстырды, содан кейін постмодернистер сөз қолдану контексттері мен тілдік ойындардың ерекшеліктерін талдау түрінде жалғастырды.
9. Техника философиясы.
Техника философиясы – бүгінгі әлемдегі техника феноменінің философиялық методологиялық және дүниетанымдық мәселелерін арнайы зерттейтін бағыт. Оның негізгі мақсаты – техниканы, оның дамуын біртұтас құбылыс ретінде қарастыра отырып, техникалық іс-әрекеттің мәнін ашу, техникалық мәдениетпен, саясатпен, адам іс-әрекетінің басқа да түрлерімен байланысын анықтау. Техника философиясының көрнекті зерттеушісі неміс ғалымы Ф.Рапп оның мынадай негізгі бағыттарын көрсетеді. 1) Техника тарихын және оның мәдениетпен қарым-қатынасын зерттеу; 2) Қазіргі техника мен еңбектің жалпы сипатының социологиясын сараптау; 3) еңбек етудің, әлеуметтік, саяси белсенділіктің экзистенциялық мәселелерін зерттеу; 4) эпистемология тұрғысынан органикалық әлем мен техникалық әлемнің бөлінуін қарастыру; 5) Басқару мәселелері және техника мен бүкіл адамзат құндылықтардың өзара қарым-қатынасын зерттеу. Техника адам өмірін жеңілдету және кеңейту, дамыту қажеттілігінен пайда болды. Техника болмысы туралы білім XІX ғасырда қалыптасты. Техника философиясының “техника-болмыс” қатынасын арнайы зерттейтін бөлімі техника онтологиясы деп, ал “техника-адам” қатынастарын зерттейтін бөлімі техника антропологиясы деп аталады. Техникалық білімнің негізі ерекшелігі – оның объектісі табиғи емес, жасанды сипатта болады. Техника қоғам өмірінде кеңінен қолданыс табады. Бір адам техникалық құрылымның жобасын сызады, екіншісі оны өндірудің технологиясын жасайды, үшіншісі оны өндіреді. ал төртіншісі онымен тікелей жұмыс жасайды.
4. Ғылым және өнер
Өнер адамзат өмірқамының ең ертедегі формаларының бірі болып табылады. Алайда бүгінде өмірдің дәстүрлі түсінігі қайта қарастыруды қажет етеді. Өйткені өнер еңбектің, моральдың, діннің қызмет етуін қамтамасыз ететін әрекет түрлерінен жоғары тұрады. Сондықтан да, ең алдымен, өнердің нені білдіретінін ұғынып алу қажет. Профессор Б.Ғ. Нұржанов өз еңбегінде өнер терминінің қазіргі тілде екі мағынада-кең және тар мағыналарында қолданылатынын айтады. Өзінің кең мағынасында өнер адамның барша шығырмашылық жасампаз әрекетін білдіреді және бұл мағынада өндіріс те, тіпті дін де өнер формалары ғана болып табылады. Әсіресе осы мағынасында ол ежелгі грек тілінде көбірек қолданылады: орыстың «искусство» деген терминінен аударылатын «poiesis» сөзі ежелгі гректерде «білім», «туынды », «сана» ұғымдарын да білдіреді. Адам әрекетімен байланысты және осы әрекетінің өнімі болып табылатын барлық нәрселер «poiesisia»- адамзат саласына жатқызылады және ол адамзат жаратпаған табиғи салаға – « physis’y» қарсы қойылады. Өзінің тар мағынасында өнер әр түрлі формалардағы көркем шығармашылық нәтижелері , үдерістері (бейнелеу өнері, музыка, поэзия және т.б ) болып табылады. Дәл осы мағынасы қазіргі әлемде негізгі болып табылады және біз де оны осы мәнде қарастыра отырып, философия мен өнер арасындағы ұштастықтар мен айырмашылықтарды көрсетемін.
Бір жағынан алып қарасақ, философия статусы жеке ғылымдарға қарағанда кеңірек, яғни ауқымды, сондықтан Батыс елдерінде философияны тіпті өнер саласына ,жатқызатыны мәлім. А.Шопенгауер: «Философия ғылымының кемшіліктері – оның ғылым жолымен дамуында, ал шынында философия көркемөнердің бір түрі ғана», деген пікір айтқан болатын.
Егер біз философияны көркемөнер саласымен салыстыратын болсақ, онда біз олардың бір-бірімен біршама көп ұұсас жақтарын ашуымызға болады. Менің ойымша философияға қанша тұлға атсалысса, соншалықты философияның түрлері бар. Өнер саласындағы туындылар да бір-бірін қайталамайды, ол жерде өнерпаздың дүниеге деген тұлғалық, сезімдік қарым-қатынасы өзгеше болып көрәнәп тұрады. Шынайы философиялық шығармалар көркемөнердегі ұлы туындылар сияқты, адамның жүрегінде, ой өрісінде өшпес із қалдырады,оның жан дүниесін ұлылық, құлаштап жетпес биіктік, әсемдік, гармониялық сезім билейді.
Филослфияны өнерге жақындататын келесі мәселе – Дүниенің біртұтастығын көрсету, ішке және сыртқа қарай шексіз Дүниенің суретін жасау – философия саласындағы ең қиын істің бірі. Өйткені Дүние жөніндегі ғылыми деректер әр уақытта өзінше шектелген. Олай болса, тек қана ғылыми жолмен шексіз Дүниені шектелген білім арқылы біртұтас ретінде суреттеу мүмкін емес.Ал, бірақ адамның жүрегінде Дүниені толығынан түсіну ұмтылысы ешұашанда бітпес іңкәр болып қала береді де, әртүрлі Дүние суретін тудырады. Ол үшін философ өзінің Дүниесуретін ғылыми деректер деректер жетіспеген жағдайда қиял арұылы толыұтырады, сезім толқындарымен бояйды. Олай болса, философия өзін тудырған мифологиядан толығынан бөліне алмайды. Философия мен көркемөнердің бір-біріне жақындығын, бір-біріне өтіп жатқанын айқын көрсететін нәрсе – тарихтағы ұлы тұлғалардың шығармалары. Оған Платонның «Диалогтарын», нақыл сөздерін, Ницшенің афоризмдерін, Камюдің эсселерін жатқызуға болады, өйткені олардың философиялық мазмұны көркем сөзбен берілген. Ал Абайдың өлеңдері мен Әуезовтың романдарында Достаевский, Толстой сияқты орыстың ғұлама жазушыларының шығармаларында терең философиялық сыр жатыр.
5. Қазіргі білім берудегі және тұлғаны қалыптастырудағы ғылымның рөлі.
Адамзат өзінің даму тарихы барысында қоршаған әлемді танып-білудің және игерудің бірнеше тәсілдерін меңгерді. Сондай тәсілдердің біріне сөзсіз ғылымды жатқызуға болады. Ғылым - қоғамның рухани мәдениетінің қурамдас бөлігі болып табылады. Адамзат дамуының белгілі бір кезеңінде ғылым дами келе, қоғамдық сананың дербес формасына айналады. Себебі, қоғамдағы сан-салалы мәселелер көп жағдайда ғылымның араласуымен шешіледі.
Адам өміріндегі ғылымның орны мен рөлін түсіну осы уақытқа дейін аяқталмаған күрделі процесс. Бұл процесс қиыншылықтар мен қайшылықтардың, талас-тартыстың, күмәнді сұрақтардың, көптеген жаңа мәселелердің пайда болуымен ерекшеленеді. XX ғасырдың 20-шы жылдарында ғана ғылымның мәні мен ерекшеліктерін, оның даму және қолдану механизмдерін қарастыратын, сонымен қатар, ғылымның білім жүйесі, әрі ерекше әлеуметтік институт ретінде даму заңдылықтарын зерттеуге бағытталған «ғылымтану» атты жаңа пән пайда болды.
Ғылым – адамзат қызметінің бір түрі. Оның негізгі міндеті – әлем туралы білімді дамыту және оны жүйелеу. Яғни ғылыми білім – жүйеленген білім.
Білім мен ғылым көптеген еңбектердің зерттеу нысаны болып табылады
әр уақытта белгілі ғалымдар. Мысалы, педагогикалық және ғылыми білім
Ежелгі Греция Сократтың, Аристотельдің, Платонның және көптеген шығармаларында ұсынылғанбасқалар. Оқыту мен тәрбиелеу теориялары мәселесі басты назарда болады
Ф.Вольтер, Гельвеций, Дж.Ж. сияқты көрнекті ойшылдар Руссо, Д.Локк,
Дж.Коменский, К.Ушинский, А.Макаренко. Өз кезегінде құрылтайшылар
заманауи ғылымды қауіпсіз түрде Р.Декарт, Ф.Бэкон деп атауға болады. Ғылым туралы сұрақА.Пуанкаре сияқты көрнекті ойшылдардың назарында,
М.Хайдеггер, К.Поппер, К.Ясперс және т.б.
Заманауи жоғары білім беру жүйесінде математикамен тікелей байланыста болатын жаратылыстану пәндері: физика, химия, биология ерекше орын алады. Сол пәндер жетекшіолар үшін негіз болғандықтан, бүгінгі ғылымның қалыптасуы
медициналық, ауылшаруашылық, ғарыш, машина жасау және басқа салаларда эксперименттік зерттеулер жүргізу. Білім ғылыми гипотезаның қалыптасуына негіз болады, сонымен қатар идеялар тудыратын мамандарды дайындайды
,
кейінірек олар эксперименттің, тәжірибенің және ғылыми жаңалықтардың негізіне айналады.Қазіргі ғылым туралы айта отырып, оның қайшылықтардан тоқылғанын көруге
болады
6.Механизм түсінігіндегі интернализм және экстернализм мәселесі.
Зерттеуші ғалымдар ғылымның даму кезеңдері туралы əр түрлі пікірлер айтады. Олардың бір тобы ғылым көне заманда қалыптасты десе, енді бір ғалымдар ғылым қоғамның ерекше саласы ретінде Жаңа Дəуірде пайда болды деп тұжырымдайды. Біздің пікірімізше, ғылымның даму кезеңдері туралы мейлінше дұрыс пікірді ұсынған қазіргі заманғы Ресей ғалымы В.В.Ильин. Ол ғылымның дамуын классикалық, классикалық емес жəне неоклассикалық емес деп жіктейді. Бұл жіктеуді ғылымның классикалыққа Дейінгі кезеңімен толықтырған дүрыс секілді деп ойлаймыз. Себебі, классикалық ғылым кезеңіне дейін ғылым ұзақ уақытқа созылған нағыз ғылымға дейінгі қалыптасу кезеңінен өтті.Ғылымның генезисі, қоғамдағы қызметі және дамуының қозғаушы күштері
мәселесі бойынша интерналистік, экстерналистік және позитивистік
концепциялар болып бөлінеді.Интернализм ғылымның пайда болуы мен дамуына философиялық ой тікелей әсер етті деп есептейді және қоғамның әлеуметтік - экономикалық, саяси құрылымы мен сол қоғамның ғылымының арасында ешқандай байланыс болуы мүмкін емес деген пікірді ұстанып, ғылымның ішкі факторларын абсолютке айналдырады. Экстернализм бұл концепцияға қарсы. Оның өкілдерінің пікірі бойынша, ғылымға сыртқы факторлардың әсері мықты.Позитивизм ; ғылым нақты, тәжірибеден өткен, дәлеледенген фактілерге сүйене отырып дами алады, абстрактылық ойлау мен метафизикалық түсініктер ғылым үшін пайдасыз.
7.Ғылымның қазіргі философиясы жалпы заңдылықтарды зерттеу ретінде оның тарихи дамуы мен өзгеруінің ғылыми танымы әлеуметтік-мәдени контексте.
Көп мəнді "ғылым" ұғымының мазмұнын анықтау үшін оны құратын мəнді белгілерін ашып көрсету қажет. Ғылым дегеніміз ең алдымен білім, білімдер жиынтығы. Екіншіден, ол білімдерді тұжырымдауға, "өндіруге" бағытталған іс-əрекет, яғни дүниедегі заттар мен құбылыстарды танып білу қызметі. Қазіргі заманғы ғылым сонымен бірге қоғамдық сананың бір формасы, түрліше ғылыми мекемелер жүйесін қамтитын əлеуметтік институттар, маман кадрлар даярлау жүйесі жəне, XX ғысырдың екінші жартысынан бастап, қоғамның тікелей өндіргіш күші деп түсініледі.Ғылым негізінен кең әлеуметтік-мәдени тұрғыда және оның тарихи дамуында қарастырылады. Ғылымның қазіргі даму кезеңінде туындайтын негізгі идеялық-әдістемелік мәселелерін әлеуметтік-мәдени контексте талдауға бағытталған. Заманауи техногендік өркениеттің дағдарыс проблемаларына және әлемнің ғылыми көрінісінің өзгеруіндегі жаһандық тенденцияларға, ғалымдар басшылыққа алатын ғылыми рационалдылық түрлеріне, құндылық жүйелеріне ерекше назар аударылады. Ғылыми білімді негіздеудің, дамытудың жалпы заңдылықтарын зерттей отырып, ғылым философиясы қоғам тарихының түрлі кезеңдерінде объективтік ақиқат білімдерге қол жеткізудің рационалдық əдістері мен нормаларын табады. Бұл жерде ғылым тарихшыларының көмегіне сүйене отырып, ғылым дамуының жаңа бағыттарын анықтай алады. Ғылым социологтарының зерттеулері ғылыми білім өндірудің қазіргі нақты əлеуметтік-қоғамдық жағдайлары мен мүмкіндіктерін анықтауға жағдай жасайды.
8. Постмодернистік дискурс жаңа жанр ретінде: Р.Рорти. Постмодерндік философия Рортидің діни-ғалымдық көзқарас деп атайтын сынын оның негізгі ұстанымдары мен олардың ішкі логикасын текстологиялық тұрғыдан талдауға негіздейді. Декарттық-платондық дәстүр тілдік құбылыс ретінде қарастырылады (немесе Рортидің терминологиясында «тілдік ойынның» нәтижесі). Неопрагматизм, деконструктивизм, Деррида грамматологиясы және постмодернизмнің басқа салалары модернистік философияны қайта құруға қатысты көптеген позициялар бойынша тоғысады. Бұл ережелердің жалпылығы Хайдеггердің трансценденталды метафизика мен гносеологияның интеллектуалды бастауларын түсінуінен басталады. Классикалық баяндауды қайта қарауды Хайдеггер «оны ауыстыру үшін» жаңа нәрсе жасау мағынасында емес, осы баяндаудың рөлін қайта қарау және олардың дамуының тек тарихи алғышарттарына тәуелді оның ережелерінің абсолютті салыстырмалылығын растау түрінде жүзеге асырады. «Құндылықтарды қайта бағалау» жөніндегі бұл жұмысты Витгенштейн лингвистикалық сын деңгейіне ауыстырды, содан кейін постмодернистер сөз қолдану контексттері мен тілдік ойындардың ерекшеліктерін талдау түрінде жалғастырды.
9. Техника философиясы.
Техника философиясы – бүгінгі әлемдегі техника феноменінің философиялық методологиялық және дүниетанымдық мәселелерін арнайы зерттейтін бағыт. Оның негізгі мақсаты – техниканы, оның дамуын біртұтас құбылыс ретінде қарастыра отырып, техникалық іс-әрекеттің мәнін ашу, техникалық мәдениетпен, саясатпен, адам іс-әрекетінің басқа да түрлерімен байланысын анықтау. Техника философиясының көрнекті зерттеушісі неміс ғалымы Ф.Рапп оның мынадай негізгі бағыттарын көрсетеді. 1) Техника тарихын және оның мәдениетпен қарым-қатынасын зерттеу; 2) Қазіргі техника мен еңбектің жалпы сипатының социологиясын сараптау; 3) еңбек етудің, әлеуметтік, саяси белсенділіктің экзистенциялық мәселелерін зерттеу; 4) эпистемология тұрғысынан органикалық әлем мен техникалық әлемнің бөлінуін қарастыру; 5) Басқару мәселелері және техника мен бүкіл адамзат құндылықтардың өзара қарым-қатынасын зерттеу. Техника адам өмірін жеңілдету және кеңейту, дамыту қажеттілігінен пайда болды. Техника болмысы туралы білім XІX ғасырда қалыптасты. Техника философиясының “техника-болмыс” қатынасын арнайы зерттейтін бөлімі техника онтологиясы деп, ал “техника-адам” қатынастарын зерттейтін бөлімі техника антропологиясы деп аталады. Техникалық білімнің негізі ерекшелігі – оның объектісі табиғи емес, жасанды сипатта болады. Техника қоғам өмірінде кеңінен қолданыс табады. Бір адам техникалық құрылымның жобасын сызады, екіншісі оны өндірудің технологиясын жасайды, үшіншісі оны өндіреді. ал төртіншісі онымен тікелей жұмыс жасайды.