ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 24.04.2024
Просмотров: 63
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Халықтардың тілдік құрамы
-
Кез келген ұлттың негізгі белгілерінің бірі: тіл -
Дүние жүзіндегі тілдерді топтастырады: 20 тілдік семьяға, 45-тен астам тіл тобына -
Ең көп таралған тілдік семья: үнді-еуропалық тіл семьясы -
Әлем халқының басым бөлігі қандай тіл семьяларының тіл топтарында сөйлейді: үнді еуропалық (40%), қытай-тибет (20%), нигер-кордофан (8%), афроазиялық (7%) -
Дүние жүзіндегі кең таралған тілдерге жатады: қытай тілі, испан тілі, ағылшын тілі, бенгал тілі, хинди тілі, араб тілі, португал тілі, орыс тілі, жапон тілі, неміс тілі -
Халық ең көп сөйлейтін тіл: қытай тілі (1 млрд 223 млн адам) -
БҰҰ-ның жұмыс тілдері, кең тараған 6 тіл: ағылшын, француз, орыс, испан, араб, қытай -
Әлемде ешқандай тілдік семьяға, тілдік топқа жатпайтын оқшау тілдер: жапон, корей тілдері -
Мемлекетте басқа ірі этностар саны басым болған жағдайда қос тілдік орын алады, оны атайды: билингвизмм (Мысалы, Канада – ағылшын, француз) -
Африканың бұрынғы отарлардан қалған мемлекеттік тіл дәрежесіне ие болған тілдері: 21 елінде француз, 19 елінде ағылшын тілі, 5 елінде португал тілі -
Этнолингвистердің айтуынша бүгінгі күні бір-бір адамнан сөйлейтін өкіл ғана қалған: 20 тілде -
Эскимос тіл тобына жататын эяк тілінде сөйлейді: апалы-сіңілі екі адам
Тілдік семьялары
Дүниежүзілік діндер
-
Дін өзінің кең таралуы мен маңызына қарай бөлінеді: әлемдік дін және ұлттық дін -
Дүние жүзі халқы ұстанатын әлемдік 3 дін: Ислам діні, Христиан діні, Буддизм
Христиан діні
-
Христиан діні пайда болды: 2 мың жыл бұрын қазіргі Израиль жерінде -
Христиан дінінің 3 тармағы бар: католик, протестант, православие -
Христиан дінін Ұстанушылардың жартысынан астамы: католиктер -
Католиктер көп таралған: Еуропаның оңтүстігінде, Орталық және Оңтүстік Америкада, Филиппинде -
Католиктік шіркеулердің басшысы: рим папасы -
Дүние жүзі католиктерінің жиналатын жері: Ватикан -
XVІ ғасырда Еуропада Рим папасының басшылығынан бас тартқан – діни ағымның жаңа өкілдері: протестанттар -
Көптеген шіркеулер мен ағымдардан, секталардан тұратын протестантизм таралған аймақтар: Солтүстік Еуропа, Ұлыбритания, Германия және Солтүстік Америка -
Христиандардың 1/10-і: православие тармағының өкілдері -
Бір-біріне тәуелсіз жеке шіркеулерге қарайды және әр шіркеуді өзінің патриархы басқарады: православиялық шіркеулерде -
Православие тармағын ұстанушылар кең таралған: Шығыс және Оңтүстік Еуропа елдерінде Ресейде -
Дүние жүзі бойынша әлемдік діндер ішінде христиан дінін ұстанушылар саны бойынша: біріншілікке ие
Ислам діні
-
Ислам діні пайда болды: 610 жылы Арабия түбегінде -
Ислам дінін ұстанушылар екі тармаққа бөлінеді: суниттер, шииттер -
Ислам дінінің шиит тармағы басым таралған: Иранда, Оңтүстік Ирак пен Солтүстік Йеменде -
Ислам дінінің суннит тармағы таралған: басқа мұсылман елдерінде -
Мұсылмандар үшін қасиетті жер болып саналады: Сауд Арабисындағы Мекке (Мұхаммед пайғамбардың туған жері), Медине (Мұхаммед пайғамбардың жерленген жері) -
Мұсылмандар негізінен шоғырланған: Азияда -
Соңғы уақыттарда мұсылмандардың саны біршама көбейді: Африка және Еуропа елдерінде -
Мұсылмандардың саны жөнінен көзге түсетін елдер: Индонезия (160 млн адам), Пәкістан (126 млн адам), Үндістан (100 млн адам) -
Мұсылман дінін ұстаушылар саны жөнінен алады: 2 орынды
Буддизм
-
Әлемдік діндердің ең ежелгісі: Буддизм -
Буддизмнің негізін қалаған: б.з.д. VІ ғ. Үндістанда тұрған принц Сидхартха Гаутама -
Буддизм таралған аймақтар: Қытай, Жапония, Корея, Шри-Ланка, Тибет, Тайланд, Монғолия, Бутан, Вьетнам, Камбоджа, Лаос, Мьянма -
Буддизм дінінің қауымдастықтары бар: Оңтүстік және Оңтүстік Шығыс Азияның елдерінде
Ұлттық діндер
-
Аса ірі ұлттық діндерге жатады: индуизм, иудаизм, конфуцийлік, синтоизм -
Белгілі бір ұлт өкілдерін қамтитындықтан, таралу ауқымы дүние жүзілік діндерге қарағанда тар: ұлттық діндер -
Индуизм пайда болды: б.з.д. VI ғ. Үнді өзенінің орта ағысында -
Индуизм діні басым: Үндістан, Непал, Шри-Ланка -
Иудаизм пайда болды: б.з.д. VIІ ғ. Қазіргі Палестина жерінде -
Иудаизм дінін ұстанады: тек еврей ұлтының өкілдері -
Иудаизм дінінің қасиетті кітабы: Тора -
Дүние жүзі бойынша еврейлердің саны: 13 млн адам -
Иудаизм діні таралған аймақ: Израиль мемлекеті мен еврейлер қауымдастығы бар жерлер -
Дүние жүзі бойынша еврейлердің жартысына жуығы тұрады: Солтүстік Америкада -
Конфуцийлік пайда болды: б.з.д. VI ғ. Қытай жерінде -
Конфуцийлік діннің негізін қалаған: философ, қоғам қайраткері – Конфуций (Кун-Цзы) -
Конфуцийлік діннен гөрі ұқсайды: философиялық ілімге -
Конфуцизм негізделген: моральдік кодексті, жанұяны құрметтеу және ата-бабалардан қалған мәдени мұраны сақтау -
Синтоизм дінінің негізі қаланды: VI-VIII ғғ. Жапония жерінде -
Жапон тілінен аударғанда «Құдайлар жолы» деген ұғымды білдіреді: синтоизм -
Синтоизм дінінің қалыптасуына әсер етті: буддизм, конфуцийлік, даосизмнің -
Табиғаттың тылсым күшіне және ата-бабаларынан қалған мәдени құндылықтарға және тұрмыс-салтқа байланысты дәсүрлерге мәне беру табыну: Синтоизмнің негізі
Халықтың тығыздығы
-
Дүние жүзі бойынша әр шаршы шақырымға: 49 адамнан келеді -
Әлем бойынша халықтың 61%-ға жуығы тұрады: Азияда -
Әр шаршы шақырымға 100 адамнан артық келетін халық мейлінше тығыз орналасқан аймақтарға жатады: Еуропа, Азияның кейбір аудандары (Унді-Ганг ойпаты, Шығыс Қытай, Жапон аралдары, Ява аралы, т.б.) -
Халық өте сирек қоныстанған аудандарға жатады: Аустралияның шөлдері мен шөлейтті аудандары, Канаданың климаты қатал аудандары, Намибия, Суринам, Ливия елдері, Еуропаның солтүстік бөлігі, Амазонияның батпақты жерлері -
Дүние жүзі бойынша халық өте тығыз орналасқан мемлекет: Бангладеш (1 км2 – 1000-нан аса адам) -
Еуропаның «Ергежейлі елдерінің» ішіндегі ең тығыз қоныстанған мемлекет: Монако (1 км2-16,4 мың адам) -
Халық өте сирек қоныстанған қоныстанған мемлекет: Монғолия (1 км2-1 адам), Аустралия (1 км2-2 адам) -
Әлемде халық өте тығыз қоныстанған 5 аймақ: Шығыс Азия (1,5 млрд адам), Оңтүстік Азия (1 млрд адам), Оңтүстік-Шығыс Азия (500 млн адам), Батыс Еуропа (500 млн адам), Солтүстік Американың Ұлы көлдері мен Атлант мұхиты жағалауы (200 млн адам) -
Тұрғылықты халқы жоқ материк: Антарктида -
Халық территория бойынша біркелкі орналаспаған елдерге жатады: Аустралия, Канада -
Аустралияды халықтың көпшілігі қоныстанған: оңтүстік-шығысында -
Канадада халықтың көпшілігі қоныстанған: АҚШ-пен шекаралас оңтүстік аудандарда -
Құрлықтың табиғат жағдайлары қатал немесеғ адамның өмір сүруіне қолайсыз болып келетін жері: 10%
Халықтың көші-қоны
-
Көші-қонның негізгі 2 түрі: ішкі көші-қон, сыртқы көші-қон -
Көші-қонның негізгі себептері: экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, саяси, ұлттық әскери, діни -
Мемлекет ішінде болатын көші-қон: ішкі көші-қон -
Мемлекеттер арасында болатын көші-қон: сыртқы көші-қон -
Елге басқа мемлекет азаматының келіп, тұрақтап қалуы: Иммиграция -
Адамдардың өзінің тарихи отанынан басқа елге тұрақты тұруға немесе саяси, экономикалық себептерге байланысты ұзақ мерзімге қоныс аударуы: эмиграция -
Қазіргі кезде иммигранттарды қабылдайтын басты аймақтар болып саналады: Еуропа мен Америка -
Еліміздегі көші-қонның негізгі бағыты: ауылдан ірі өнеркәсіпті қалаларға қоныс аудару
Қоныстанудың негізгі түрлері
Қала және ауыл халқа
Кенттену (урбандалу) түсінігі
-
Елді мекендердің негізгі екі түрі: Ауылдар мен қалалар -
Қала аталуға көп әсер ететін белгі: халық саны -
Жапонияда елді-мекеннің қала атануы үшін: халық саны 30 мыңнан асуы керек -
Ресейде елді-мекеннің қала атану үшін халық саны: 12 мыңнан асу керек -
Қытайда елді-мекеннің қала атану үшін халық саны: 100 мыңнан асу керек -
АҚШ-та елді-мекеннің қала атану үшін халық саны: 2,5 мыңнан асу керек -
Кенттену (урбандалу) дегеніміз: қалалардың саны мен қала халқының санының өсуін айтады -
Субурбандалу (рербандалу) дегеніміз: қала халқының әр түрлі себептерге байланысты қала маңындағы елді-мекендерге қоныс аударуы -
Урбандалудың дүние жүзі елдеріне тәне 3 белгісі бар: 1. Қала халқы санының жылдам өсуі, 2. Өндіріс орындарының көпшілігінің қалаларда шоғырлануы, 3. Қала маңындағы елді мекендердің қосылуынан қалалық агломерациялардың түзілуі -
Агломерация дегеніміз: ірі қалалар маңына орта және ұсақ елді мекендердің шоғырлануы -
Дүние жүзіндегі ірі қалалық агломерация: Токио (27,9 млн адам), Мехико (18,1 млн адам), Бомбей (18 млн адам ), Сан-Паулу (17,7 млн адам ), Нью-Йорк ( 16,6 млн адам) -
Қазақстандағы ең ірі агломерация болып саналады: Қарағанды-Теміртау агломерациясы -
Көршілес агломерациялардың бір-бірімен бірігіп, қосылуынан қалалардың орасан шоғыры қалыптасады: мегаполистер -
Урбандалу құбылысының ең жоғарғы сатысы: мегаполистер -
Әлемдегі ірі мегаполистер: Үлкен Мехико, АҚШ-тың «Босваш» (Бостон қаласынан Вашингтонға дейін) 40 млн адамды қамтиды, Жапон мегаполисін (Токайдо) 60 млн адамды қамтиды -
Жер шары халқының қала тұратыны: 49% -
1999 жылғы санақ бойынша Қазақстандағы урбандалу деңгейі: 56% -
2005 жылғы санақ бойынша Қазақстандағы урбандалу деңгейі: 57% -
Ауылдардың 90%-дан астамы: дамушы елдерде -
Ауыл халқының саны мен ауылдардың саны жөнінен 1 орында: Азия аймағы -
Дүние жүзі бойынша ауыл халқанаң үлесі: 51% -
Ауыл халқының саны жөнінен: 1 орында – Қытай (838 млн адам), 2 орында – Үндістан (720 млн адам), 3 орында – Индонезия (127 млн адам)
Дүниежүзілік шаруашылық
-
Әлемдегі әр елдің тарихи ұзақ уақыт аралығында қалыптасып, дамыған ұлттық шаруашылықтарының жиынтығы: Дүниежүзілік шаруашылық -
Дүниежүзілік шаруашылықтың түбегейлі қалыптасқан уақыты: ХІХ ғ. аяғы мен ХХғ. басы -
Еуропа және Солтүстік Америка елдерінде, Жапонияда бірінші өнеркәсіптік төңкеріс болды: ХІХ ғасырда -
Бірінші өнеркәсіптік төңкеріске жатқызуға болады: тас көмір, болат өндірісі, теміржолдардың дамуы -
Дүниежүзілік алғашқы ірі өнеркәсіптік аудандар қалыптасты: Рур (ГФР), Лотарингия (Франция), Пенсильвания (АҚШ), Ланкашир (Ұлыбритания) , т.б. -
Екінші өнеркәсіптік төңкеріс болды: ХІХ ғ. Соңы мен ХХ ғасырдың басында -
Екінші өнеркәсіптік төңкеріске жатқызуға болады: машина жасау, электр энергетикасының дамуы, химия өнеркәсібінің дамуын -
Ең алғашқы СЭС-тар ГФР-дегі Неккар өзенінде, Солтүстік Америкадағы Ниагара өзенінде салынды: ХІХ ғ. соңында -
Адамзат тарихындағы ең алғашқы метро пайдалануға берілді: 1863 жылы Лондон қаласында -
Ең алғашқы каналдар іске қосылды: Суэц каналы 1869 жылы, Панама каналы 1914 жылы
Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі
-
Жекелеген елдердің өнімінің белгілі бір түрін өндіруге және қызмет көрсетудің белгілі бір түріне мамандануын атайды: халықаралық географиялық еңбек бөлінісі -
Жапонияның халықаралық маманданған саласы: автомобиль жасау -
Канаданың халықаралық маманданған саласы: астық шаруашылығы
Ғылыми-техникалық революция
-
Ғылыми-техникалық революция басталды: ХХ ғ. ІІ жартысында -
Ғылыми-техникалық революция (ҒТР) дегеніміз: қысқа уақыт аралығында ғылым мен техниканың даму нәтижесінде қоғамның дамудың жаңа сатысына көтерілуіне себепші болған төңкеріс -
ҒТР-дың ХІХ ғ. жетістігі: бу машиналары -
ХХғ. 50 жылдарындағы ҒТР-дың символы: электронды есептеуші машина, ғарыш кемесі, атом бомбасы, теледидар -
Дамыған елдерде ҒТР-дың қазіргі тармағы дүниеге келді: ХХғ. 80-90 жылдарында -
ҒТР-дың 4 құрамдас бөлігі: техника мен технология, өндіріс, басқару, ғылым -
Ғылыми қызметкерлер мен ғылыми-зерттеу институтының саны жөнінен көзге түстетін елдер: АҚШ, Жапония, ГФР -
Ғылымды көп қажет ететін өнімдерді сыртқа шығарудан басымдылыққа ие елдер: АҚШ, Жапония, Ресей, Болгария, Франция, т.б. -
ҒТР-дың негізгі белгілері: 1. Мамандардың біліктілігіне қойылатын талаптардың жоғарлығы, 2. Өндірістің техникалық базасының түбегейлі өзгеруі
Дүние жүзі елдерін даму деңгейі бойынша топтастыру
-
Әлем елдерін даму деңгейіне қарап топтастырған кезде қолданылады: әр елдің жиынтық өнімі деп аталатын экономикалық көрсеткіш -
Жиынтық өнімінің негізгі 2 түрі бар: Жиынтық ішкі өнім (ЖІӨ), Жиынтық ұлттық өнім (ЖҰӨ) -
Бір жыл ішінде белгілі бір елде өндірілген тауарлардың көлемі және көрсетілген қызметтің жалпы құнын көрсетеді: ЖІӨ (жалпы ішкі өнім) -
Жыл бойына өндірілген тауарлар мен қызмет көрсетудің жалпы құны есептелгенде шетелдік компаниялардың үлесі есепке алынбайды: ЖҰӨ (жиынтық ұлттық өнім) -
ЖІӨ көлемін анықтауда қолданылатын бірлік: АҚШ доллары -
ЖІӨ-нің көлемі жөнінене 1 орында: АҚШ
Экономикалық дамыған елдер тобы
-
1997 жылы Ресейдің қосылуына байланысты «Үлкен сегіздік» елдері: АҚШ, Жапония, ГФР, Франция, Италия, Ұлыбритания, Канада, Ресей -
«Қоныс аударған капитализм» елдері (Ұлыбританияның бұрынғы отары болған елдер): Канада, Аустралия, Израиль, ОАР, Жаңа Зеландия -
Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері: Бельгия, Австрия, Швейцария, Ирландия, Нидерланд, Люксембург