Файл: 2. Ультрадыбысты локаторды жмыс істеу принципін тсіндірііз азастанда жасанды серіктерді шыруды маызын баалаыз Сана жйесіне сипаттама берііз.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 28.04.2024
Просмотров: 49
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
аттас полюстер тебіледі; әр аттас полюстер тартылады.Магнит өрісі сызықтарының қасиеттері:әрқашан тұйықталған;үзіліссіз;қиылыспайды;өріс көп жерде қалыңырақ болады. Магнит өрісі – құйынды өріс, демек магнит өрісі сызықтарының басы мен аяғы болмайды, тек тұйықталған болады. Магнит өрісінің пайда болу шарттары: қозғалыстағы зарядтардың болуы. Қозғалыстағы электр зарядтары тудырады;қозғалатын электр зарядтарына әсер етеді. Тогы бар өткізгіштердің өзара әсерлесуі магниттік деп аталады.Тогы бар өткізгіштердің бір-біріне әсер ету күштері ‒ магниттік күштер деп аталады. Магниттік тілше өткізгіш айналасында бағдарланады. Тогы бар өткізгіштің айналасында магнит өрісі болады. Пайда болуының бірнеше жолдары бар, мысалы: тиісті затты магниттеу арқылы, электр тогын өткізгіш сым арқылы өткізу. Бірақ магнетизмнің материядағы пайда болуы оны зарядтардың қозғалуымен байланыстыру керек екенін есте сақтау арқылы түсіндіріледі. Магнит өрісі тоғы бар рамкаға айналмалы әсер ететіндіктен, оны магнит өрісінің бағытын анықтау үшін қолданады. Магнит өрісінің магнит стрелканы бағдарлайтын әсері өрістің бағыты болатынын көрсетеді. Магнит өрісінің бағыты рамкаға түсірілген оң нормальмен бағытталады және магнит стрелкасының солтүстік полюске әсер ететін күшімен сипатталады. Магнит өрісіндегі тогы бар рамкаға қос күш әсер етеді. Айналмалы күш моменті осы нүктедегі өрістің және рамканың қасиеттеріне тәуелді болып келесі формуламен анықталады. M=
B
-тогы бар рамканың магнит моментінің векторы
B- магнит индукциясының векторы
Тогы бар орамның магниттік моменті. I-тогы бар, S-ауданы жазық контур үшін магнит моментінің векторы =ISn, - бағыты оң нормальдың бағытымен сәйкес. Егер магнит өрісіндегі берілген нүктедегі әртүрлі магнит моменті бар рамканы орналастырсақ, онда оларға әртүрлі айналмалы моменттер әсерін тигізеді. 
–максималды айналмалы момент)
Қатынасы тұрақты болып қалады, ол магнит индукциясы деп аталады: B
Магнит өрісін магнит индукциясының сызықтары арқылы бейнелейді. Магнит индукция сызығы дегеніміз- жанамасы әрбір нүктеде магнит индукцияы векторының B бағытымен сәйкес келетін қисық. Магнит индукциясының бағыты оң бұранда ережесімен анықталады.
Оң бұранда ережесі. (немесе бұрғы ережесі). Бұранданың ілгерлемелі қозғалысы ток бағытымен келетін болса, онда бұранданың тұтқасының айналу бағыты өткізгіштің айналасында болатын магнит өрісінің күш сызықтарының бағытымен дәл келеді. Магнит индукциясының сызықтары тұйық және тоғы бар өткізгішті қамтып тұрады. Соленоидты оң қолдың алақанымен алса және төрт саусақты орамдағы тоқтың бағытымен орналастырса, онда бос қалған бас бармақ соленоид ішіндегі магнит өрісі сызықтарының бағытын көрсетеді. Магнит ағыны Ф [Вб]- Кеңістіктің берілген ауданына перпендикуляр тесіп өтетін магнит индукция сызықтарының санына тең скаляр физикалық шама. Магнит ағыны Ф [Вб] – ауданы S раманы перпендикуляр бағытта тесіп өтетін магнит индукция векторының проекциясы мен сол ауданның көбейтіндісімен анықталады. Ф= BScosα , B ‒ векторының модулі,
S ‒ раманың ауданы,
α ‒ вектормен рамаға жүргізілген нормаль арасындағы бұрыш
2. Фотосуретке түсірумен фотосуретті үлкейту туралы баяндаңызФотосурет жарыққа сезімтал қабаттарға проекцияланған кескіндерді бекіту тәсілі ретінде көптеген заттардың жарыққа сезімталдығын ашу негізінде пайда болды.
Фотосурет пайда болғанға дейін жүздеген жылдар бұрын (б.з. д. IV ғасырда) күн сәулесі қараңғы бөлмеге кішкене тесік арқылы еніп, жазықтықта оның сыртындағы заттардың Жарық үлгісін қалдыратыны байқалды. Бұл жағдайда заттардың пропорциялары мен түстері дәл сақталады. Бірақ заттың табиғатымен салыстырғанда мөлшері азаяды. Нысандар төңкеріліп бейнеленген.Фотосурет фотосезімтал материалдардан объектілердің суреттерін - фотосуреттерін алу әдістерін немесе оптикалық және басқа сәулеленуді тіркеу әдістерін зерттейді және қолданады. Фотосуреттің негізінде сәулеленудің әсерінен (мысалы: оптикалық, рентгендік) және кейінгі химиялық-фотографиялық өңдеуден фотохимиялық реакциялар пайда болатын жарыққа сезімтал қабатта арнайы материалдарды қолдану жатыр. Әдетте фотографиялық материалдар белгілі бір оптикалық құрылғымен бірге қолданылады: фотографиялық аппарат, фотографиялық үлкейткіш және т. б. P., фотосезімтал қабатта оптикалық кескін жасайды.
Фотосуреттер бұл берік жасаудың өнері, қолданылуы және тәжірибесі кескіндер немесе электронды түрде жарықты жазу арқылы сурет сенсоры, немесе сияқты жарыққа сезімтал материал арқылы химиялық фотопленка. Ол ғылымның көптеген салаларында, өндіріс саласында қолданылады (мысалы, фотолитография), және бизнес, сондай-ақ оны өнер, кино және видео өндірісі, рекреациялық мақсаттар, хобби және бұқаралық коммуникация үшін тікелей пайдалану.
Үлкейту, масштабтау коэффициенті деп те аталады, бұл сіздің қаншалықты дәл назар аударғаныңызды сипаттайтын камера объективінің қасиеті. Атап айтқанда, үлкейту-бұл камера сенсорына проекциялау кезінде объектінің өлшемі мен оның нақты әлемдегі өлшемі арасындағы байланыс. Үлкейту әдетте 1:2 сияқты қатынас ретінде жазылады. Сіз макро суретке түсіріп жатырсыз делік, ал сіз суретке түсіріп жатқан нысан камераның сенсорында 1 дюймдік проекцияға ие. Егер нақты әлемдегі бірдей нысанның диаметрі 2 дюйм болса, сіздің үлкейтуіңіз 1:2 құрайды. Үлкейтуді ондық форматта да жазуға болады. Мысалы, 1:2 үлкейтуді 0,5 x үлкейту ретінде жазуға болады, осылайша үлкейту әдетте объективтің сипаттамалар тізімінде көрсетіледі - 0,3 x, 0,14 x, 0,22 x және т. б.Ерекше жағдай - бұл нақты әлемдегі объектінің өлшемі оның камера сенсорындағы проекциясымен бірдей болған кезде. Бұл 1: 1 үлкейту, сонымен қатар 1x немесе "нақты өлшем" үлкейту деп аталады. Бұл макро түсірілім стандарты болып саналады және ең жақын фокустық макро линзалардың көпшілігінде 1:1 үлкейту болады.Неғұрлым жақынырақ назар аударсаңыз, үлкейтуіңіз соғұрлым үлкен болады. Макро линзалар әдетте шамамен 1:1 үлкейтеді, бірақ кейбіреулері тек 1:2 үлкейту кезінде жұмыс істей алады. Кейбір арнайы макро линзалар 1:1 үлкейтуден асып кетуі мүмкін. Макро энтузиастар арасында танымал таңдау-Canon MP-e 65mm f/2.8, 5:1 дейін үлкейту мүмкіндігі бар! Алайда, бұл линза тек макрофотографияны түсіре алады және объективтен алыс ештеңеге назар аудара алмайды; ол 1:1-ден 5: 1-ге дейін ұлғайту диапазонымен шектеледі. Көптеген макро линзалар сізге фокустау қашықтығы сияқты ақпарат терезесінде ағымдағы үлкейту туралы хабарлайды.Үлкейту екі негізгі контексте маңызды: объективті сатып алу және өріс тереңдігін анықтау. Енді сіз белгілі бір объектив сіздің қажеттіліктеріңізге жеткілікті жақын фокустау мүмкіндіктерін ұсынатынын оңай анықтай аласыз. Мысалы, сіз суретке түсіру үшін сізге 1:1 макро линза қажет екенін түсінуіңіз мүмкін, ал өзін макро деп жарнамалайтын, бірақ тек 1:2 линза жеткіліксіз болады.Үлкейту мәні маңызды болатын тағы бір контекст - өрістің тереңдігін анықтау. Сізде қандай линза болса да, өріс тереңдігі үлкен үлкейту кезінде өте аз болады және 1:1 және одан жоғары үлкейту кезінде күрт төмендейді. Себебі фокусты үлкейту және жақындату кезінде өріс тереңдігі төмендейді.Сондай-ақ, белгілі бір үлкейтулермен қалай жұмыс істеу керектігін алдын-ала білу жақсы, мысалы, осы кішкентай диафрагмаға байланысты 1:1 жарқылын пайдалану немесе өрістің тереңдігін қайтару үшін 4:1 немесе 5:1 сияқты экстремалды үлкейтулерге қол жеткізсеңіз, фокустың қосындысын пайдалану.
3.Ядролық реактордың жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз
Ядролық реакция кезiнде бөлiнетiн энергияны пайдалана алу үшiн тiзбектi реакцияны басқара алатындай болуымыз қажет. Мұндай басқарылатын тiзбектi реакцияны ядролық реакторлар немесе атомдық қазандықтар деп аталатын қондырғыда жүзеге асырады. Бірінші ЯР 1942 жылы АҚШ – та, екіншісі 1945 жылы Канадада, КСРО – да бір жылдан кейін құрылды. Атом станцияларының негізі болып табылады. Электр энергиясын өндіруден басқа, оны сақтайды және тұтынушыға береді, электр энергиясына қажетті параметрлерді береді. Ядролық реактор-өзін-өзі қамтамасыз ететін ядролық реакцияны ұйымдастыруға және басқаруға арналған техникалық күрделі құрылғы.Реактордың негiзгi элементтерi: ядролық отын, нейтрондарды шағылдырғыш және баяулатқыш, реакторда бөлiнетiн жылуды тасымалдағыш, тiзбектi реакцияның жылдамдығын реттегiш. Ядролық реактордың құрылғысы мен жұмыс істеу принципі өзін-өзі қамтамасыз ететін ядролық реакцияны инициализациялауға және басқаруға негізделген. Ол зерттеу құралы, радиоактивті изотоптар өндірісі және атом электр станциялары үшін энергия көзі ретінде қолданылады.Атом реакторының жұмыс принципі тізбекті ядролық реакцияны - ауыр элементтердің ядроларының бөлінуін сақтау болып табылады. Агрегаттың белсенді аймағындағы радиоактивті химиялық элементтердің қарапайымға айналуына байланысты жылдам нейтрондардың массасы шығарылады.
Реактордың жұмыс принципін бірнеше сөйлеммен сипаттауға болады:Уран-235 ыдырайды, нәтижесінде жылу энергиясының көп мөлшері бөлінеді. Бұл энергия суды қайнатады, ал пайда болған бу турбинаны қысыммен айналдырады. Турбина өз кезегінде электр энергиясын өндіретін электр генераторын айналдырады.
Уран-235-уранның изотоптарының бірі. Изотоп-бұл қарапайым атомнан атомдық массасымен ерекшеленетін кез-келген зат атомының бір түрі. Атап айтқанда, уран-235 қарапайым ураннан ерекшеленеді, өйткені мұндай изотоптың ядросында үш нейтрон аз болады.Нейтрондардың жетіспеушілігінен ядро аз тұрақтылыққа ие болады және егер нейтрон үдетіліп, оған кесілсе, екі бөлікке бөлінеді. Бұл реакция кезінде тағы бірнеше нейтрон ұшып кетеді. Бұл нейтрондар уран-235-тің басқа ядросына түсіп, оны ыдыратуы мүмкін, содан кейін нейтрон сол жерден ұшып кетеді және т.б. Мұндай процесс тізбекті ядролық реакция деп аталады.
Қазір көптеген елдерде әртүрлі ядролық реакторлар бар. Олар практикалық мақсаттарда, ғылыми-зерттеу жұмыстарында қолданылумен қатар, атом электростанцияларының (АЭС) да негізі болып табылады.Ядролық реактордың негізгі бөлігін белсенді аумақ (активті зона) құрайды. Белсенді аумақ жылу шығарғыш элементтер (ЖШЭ) деп аталатын ядролық отынмен толтырылған таяқшалардан , оларды айнала қоршап тұрған графит тежегіштерден тұрады. ЖШЭ-лерді айнала жылу тасығыш сұйықтар ағып өтетін түтіктер орналасқан. Жылу тасығыш қызметін су немесе сұйық металл, мысалы, натрий атқарады.
Нейтрондардың сыртқы ортаға ұшып шығуын азайту үшін белсенді аумақты нейтрон қайтарғышпен (2) қаптайды. Сыртқы ортаны аса қауіпті сәулелерден қорғау үшін нейтрон қайтарғыштың сыртын калың болат сауытпен және биологиялық бетон қорғанмен қоршайды.Тізбекті реакцияны қопарылысқа жеткізбей басқарып отыру үшін белсенді аумаққа дер кезінде енгізуге болатын басқарушы және апаттық (авариялық) таяқшалар да реактордың негізгі құрамдас бөлігі болады. Бұл таяқшалар нейтрондарды жұтып алатын заттардан жасалады.
ЖШЭ таяқшаларындағы ауыр элементтердің (уранның, плутонийдің, т. с. с.) ядролары бөлінгенде пайда болатын бөлшектер зор кинетикалық энергияға ие болады. Сондай-ақ, ядродан босаған энергияның біраз бөлігі ү-кванттардың электромагниттік энергиясына айналады. Бұл бөлшектер белсенді аумақта өзара және басқа да материалдармен бейберекет соқтығысуы салдарынан бірте-бірте тежеледі. Сөйтіп, олардың кинетикалық энергиясы мен сәулелік энергиясы жылу энергиясына айналады.
Белсенді аумақтағы артық жылу мөлшері жылу тасығыштарға беріліп, оларды буландырады. Жоғары қысымдағы бу электр энергиясын өндіретін бу турбиналары мен генераторларға беріледі.
Осылайша реакторларда бөлінген атом ядросының ішкі энергиясы туынды бөлшектердің кинетикалық және электромагниттік энергиясына, ал ол энергия жылу энергиясына, жылу энергиясы электр энергиясына айналады
БИЛЕТ №23
B -тогы бар рамканың магнит моментінің векторыB- магнит индукциясының векторы
Тогы бар орамның магниттік моменті. I-тогы бар, S-ауданы жазық контур үшін магнит моментінің векторы
=ISn, - бағыты оң нормальдың бағытымен сәйкес. Егер магнит өрісіндегі берілген нүктедегі әртүрлі магнит моменті бар рамканы орналастырсақ, онда оларға әртүрлі айналмалы моменттер әсерін тигізеді. –максималды айналмалы момент)Қатынасы тұрақты болып қалады, ол магнит индукциясы деп аталады: B
Магнит өрісін магнит индукциясының сызықтары арқылы бейнелейді. Магнит индукция сызығы дегеніміз- жанамасы әрбір нүктеде магнит индукцияы векторының B бағытымен сәйкес келетін қисық. Магнит индукциясының бағыты оң бұранда ережесімен анықталады.
Оң бұранда ережесі. (немесе бұрғы ережесі). Бұранданың ілгерлемелі қозғалысы ток бағытымен келетін болса, онда бұранданың тұтқасының айналу бағыты өткізгіштің айналасында болатын магнит өрісінің күш сызықтарының бағытымен дәл келеді. Магнит индукциясының сызықтары тұйық және тоғы бар өткізгішті қамтып тұрады. Соленоидты оң қолдың алақанымен алса және төрт саусақты орамдағы тоқтың бағытымен орналастырса, онда бос қалған бас бармақ соленоид ішіндегі магнит өрісі сызықтарының бағытын көрсетеді. Магнит ағыны Ф [Вб]- Кеңістіктің берілген ауданына перпендикуляр тесіп өтетін магнит индукция сызықтарының санына тең скаляр физикалық шама. Магнит ағыны Ф [Вб] – ауданы S раманы перпендикуляр бағытта тесіп өтетін магнит индукция векторының проекциясы мен сол ауданның көбейтіндісімен анықталады. Ф= BScosα , B ‒ векторының модулі,
S ‒ раманың ауданы,
α ‒ вектормен рамаға жүргізілген нормаль арасындағы бұрыш
2. Фотосуретке түсірумен фотосуретті үлкейту туралы баяндаңызФотосурет жарыққа сезімтал қабаттарға проекцияланған кескіндерді бекіту тәсілі ретінде көптеген заттардың жарыққа сезімталдығын ашу негізінде пайда болды.
Фотосурет пайда болғанға дейін жүздеген жылдар бұрын (б.з. д. IV ғасырда) күн сәулесі қараңғы бөлмеге кішкене тесік арқылы еніп, жазықтықта оның сыртындағы заттардың Жарық үлгісін қалдыратыны байқалды. Бұл жағдайда заттардың пропорциялары мен түстері дәл сақталады. Бірақ заттың табиғатымен салыстырғанда мөлшері азаяды. Нысандар төңкеріліп бейнеленген.Фотосурет фотосезімтал материалдардан объектілердің суреттерін - фотосуреттерін алу әдістерін немесе оптикалық және басқа сәулеленуді тіркеу әдістерін зерттейді және қолданады. Фотосуреттің негізінде сәулеленудің әсерінен (мысалы: оптикалық, рентгендік) және кейінгі химиялық-фотографиялық өңдеуден фотохимиялық реакциялар пайда болатын жарыққа сезімтал қабатта арнайы материалдарды қолдану жатыр. Әдетте фотографиялық материалдар белгілі бір оптикалық құрылғымен бірге қолданылады: фотографиялық аппарат, фотографиялық үлкейткіш және т. б. P., фотосезімтал қабатта оптикалық кескін жасайды.
Фотосуреттер бұл берік жасаудың өнері, қолданылуы және тәжірибесі кескіндер немесе электронды түрде жарықты жазу арқылы сурет сенсоры, немесе сияқты жарыққа сезімтал материал арқылы химиялық фотопленка. Ол ғылымның көптеген салаларында, өндіріс саласында қолданылады (мысалы, фотолитография), және бизнес, сондай-ақ оны өнер, кино және видео өндірісі, рекреациялық мақсаттар, хобби және бұқаралық коммуникация үшін тікелей пайдалану.
Үлкейту, масштабтау коэффициенті деп те аталады, бұл сіздің қаншалықты дәл назар аударғаныңызды сипаттайтын камера объективінің қасиеті. Атап айтқанда, үлкейту-бұл камера сенсорына проекциялау кезінде объектінің өлшемі мен оның нақты әлемдегі өлшемі арасындағы байланыс. Үлкейту әдетте 1:2 сияқты қатынас ретінде жазылады. Сіз макро суретке түсіріп жатырсыз делік, ал сіз суретке түсіріп жатқан нысан камераның сенсорында 1 дюймдік проекцияға ие. Егер нақты әлемдегі бірдей нысанның диаметрі 2 дюйм болса, сіздің үлкейтуіңіз 1:2 құрайды. Үлкейтуді ондық форматта да жазуға болады. Мысалы, 1:2 үлкейтуді 0,5 x үлкейту ретінде жазуға болады, осылайша үлкейту әдетте объективтің сипаттамалар тізімінде көрсетіледі - 0,3 x, 0,14 x, 0,22 x және т. б.Ерекше жағдай - бұл нақты әлемдегі объектінің өлшемі оның камера сенсорындағы проекциясымен бірдей болған кезде. Бұл 1: 1 үлкейту, сонымен қатар 1x немесе "нақты өлшем" үлкейту деп аталады. Бұл макро түсірілім стандарты болып саналады және ең жақын фокустық макро линзалардың көпшілігінде 1:1 үлкейту болады.Неғұрлым жақынырақ назар аударсаңыз, үлкейтуіңіз соғұрлым үлкен болады. Макро линзалар әдетте шамамен 1:1 үлкейтеді, бірақ кейбіреулері тек 1:2 үлкейту кезінде жұмыс істей алады. Кейбір арнайы макро линзалар 1:1 үлкейтуден асып кетуі мүмкін. Макро энтузиастар арасында танымал таңдау-Canon MP-e 65mm f/2.8, 5:1 дейін үлкейту мүмкіндігі бар! Алайда, бұл линза тек макрофотографияны түсіре алады және объективтен алыс ештеңеге назар аудара алмайды; ол 1:1-ден 5: 1-ге дейін ұлғайту диапазонымен шектеледі. Көптеген макро линзалар сізге фокустау қашықтығы сияқты ақпарат терезесінде ағымдағы үлкейту туралы хабарлайды.Үлкейту екі негізгі контексте маңызды: объективті сатып алу және өріс тереңдігін анықтау. Енді сіз белгілі бір объектив сіздің қажеттіліктеріңізге жеткілікті жақын фокустау мүмкіндіктерін ұсынатынын оңай анықтай аласыз. Мысалы, сіз суретке түсіру үшін сізге 1:1 макро линза қажет екенін түсінуіңіз мүмкін, ал өзін макро деп жарнамалайтын, бірақ тек 1:2 линза жеткіліксіз болады.Үлкейту мәні маңызды болатын тағы бір контекст - өрістің тереңдігін анықтау. Сізде қандай линза болса да, өріс тереңдігі үлкен үлкейту кезінде өте аз болады және 1:1 және одан жоғары үлкейту кезінде күрт төмендейді. Себебі фокусты үлкейту және жақындату кезінде өріс тереңдігі төмендейді.Сондай-ақ, белгілі бір үлкейтулермен қалай жұмыс істеу керектігін алдын-ала білу жақсы, мысалы, осы кішкентай диафрагмаға байланысты 1:1 жарқылын пайдалану немесе өрістің тереңдігін қайтару үшін 4:1 немесе 5:1 сияқты экстремалды үлкейтулерге қол жеткізсеңіз, фокустың қосындысын пайдалану.
3.Ядролық реактордың жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз
Ядролық реакция кезiнде бөлiнетiн энергияны пайдалана алу үшiн тiзбектi реакцияны басқара алатындай болуымыз қажет. Мұндай басқарылатын тiзбектi реакцияны ядролық реакторлар немесе атомдық қазандықтар деп аталатын қондырғыда жүзеге асырады. Бірінші ЯР 1942 жылы АҚШ – та, екіншісі 1945 жылы Канадада, КСРО – да бір жылдан кейін құрылды. Атом станцияларының негізі болып табылады. Электр энергиясын өндіруден басқа, оны сақтайды және тұтынушыға береді, электр энергиясына қажетті параметрлерді береді. Ядролық реактор-өзін-өзі қамтамасыз ететін ядролық реакцияны ұйымдастыруға және басқаруға арналған техникалық күрделі құрылғы.Реактордың негiзгi элементтерi: ядролық отын, нейтрондарды шағылдырғыш және баяулатқыш, реакторда бөлiнетiн жылуды тасымалдағыш, тiзбектi реакцияның жылдамдығын реттегiш. Ядролық реактордың құрылғысы мен жұмыс істеу принципі өзін-өзі қамтамасыз ететін ядролық реакцияны инициализациялауға және басқаруға негізделген. Ол зерттеу құралы, радиоактивті изотоптар өндірісі және атом электр станциялары үшін энергия көзі ретінде қолданылады.Атом реакторының жұмыс принципі тізбекті ядролық реакцияны - ауыр элементтердің ядроларының бөлінуін сақтау болып табылады. Агрегаттың белсенді аймағындағы радиоактивті химиялық элементтердің қарапайымға айналуына байланысты жылдам нейтрондардың массасы шығарылады.
Реактордың жұмыс принципін бірнеше сөйлеммен сипаттауға болады:Уран-235 ыдырайды, нәтижесінде жылу энергиясының көп мөлшері бөлінеді. Бұл энергия суды қайнатады, ал пайда болған бу турбинаны қысыммен айналдырады. Турбина өз кезегінде электр энергиясын өндіретін электр генераторын айналдырады.
Уран-235-уранның изотоптарының бірі. Изотоп-бұл қарапайым атомнан атомдық массасымен ерекшеленетін кез-келген зат атомының бір түрі. Атап айтқанда, уран-235 қарапайым ураннан ерекшеленеді, өйткені мұндай изотоптың ядросында үш нейтрон аз болады.Нейтрондардың жетіспеушілігінен ядро аз тұрақтылыққа ие болады және егер нейтрон үдетіліп, оған кесілсе, екі бөлікке бөлінеді. Бұл реакция кезінде тағы бірнеше нейтрон ұшып кетеді. Бұл нейтрондар уран-235-тің басқа ядросына түсіп, оны ыдыратуы мүмкін, содан кейін нейтрон сол жерден ұшып кетеді және т.б. Мұндай процесс тізбекті ядролық реакция деп аталады.
Қазір көптеген елдерде әртүрлі ядролық реакторлар бар. Олар практикалық мақсаттарда, ғылыми-зерттеу жұмыстарында қолданылумен қатар, атом электростанцияларының (АЭС) да негізі болып табылады.Ядролық реактордың негізгі бөлігін белсенді аумақ (активті зона) құрайды. Белсенді аумақ жылу шығарғыш элементтер (ЖШЭ) деп аталатын ядролық отынмен толтырылған таяқшалардан , оларды айнала қоршап тұрған графит тежегіштерден тұрады. ЖШЭ-лерді айнала жылу тасығыш сұйықтар ағып өтетін түтіктер орналасқан. Жылу тасығыш қызметін су немесе сұйық металл, мысалы, натрий атқарады.
Нейтрондардың сыртқы ортаға ұшып шығуын азайту үшін белсенді аумақты нейтрон қайтарғышпен (2) қаптайды. Сыртқы ортаны аса қауіпті сәулелерден қорғау үшін нейтрон қайтарғыштың сыртын калың болат сауытпен және биологиялық бетон қорғанмен қоршайды.Тізбекті реакцияны қопарылысқа жеткізбей басқарып отыру үшін белсенді аумаққа дер кезінде енгізуге болатын басқарушы және апаттық (авариялық) таяқшалар да реактордың негізгі құрамдас бөлігі болады. Бұл таяқшалар нейтрондарды жұтып алатын заттардан жасалады.
ЖШЭ таяқшаларындағы ауыр элементтердің (уранның, плутонийдің, т. с. с.) ядролары бөлінгенде пайда болатын бөлшектер зор кинетикалық энергияға ие болады. Сондай-ақ, ядродан босаған энергияның біраз бөлігі ү-кванттардың электромагниттік энергиясына айналады. Бұл бөлшектер белсенді аумақта өзара және басқа да материалдармен бейберекет соқтығысуы салдарынан бірте-бірте тежеледі. Сөйтіп, олардың кинетикалық энергиясы мен сәулелік энергиясы жылу энергиясына айналады.
Белсенді аумақтағы артық жылу мөлшері жылу тасығыштарға беріліп, оларды буландырады. Жоғары қысымдағы бу электр энергиясын өндіретін бу турбиналары мен генераторларға беріледі.
Осылайша реакторларда бөлінген атом ядросының ішкі энергиясы туынды бөлшектердің кинетикалық және электромагниттік энергиясына, ал ол энергия жылу энергиясына, жылу энергиясы электр энергиясына айналады
БИЛЕТ №23
