ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 154
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын бала туылған кезден бастау керек. Кішкентай сәбидің қолына массаж жасау арқылы біз алақандағы ми қыртыстарының жұмысын жақсартатын аймақтарды басамыз.
Мүмкіндігі шектеулі балаларға әлеуметтік қызмет көрсету орталығында оқыту — тәрбиелеу жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын молайту, ым-ишара жасау арқылы қатынас жасауға, құлаққа таныс сөздерді күнделікті өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті іс — әрекет кезіндегі тілдік қарым — қатынаста қолдана білуге, жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген.
Ерекше оқытуды қажет ететін балалардың сөздік қорларын дамытуда, қызығушылықтарын арттыруда ойындарды, тапсырма — жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы «ерекше» балалардың ауыз екі сөйлеуі дамып, қарым-қатынас жасау, еркін де сенімді араласу машығын игереді. Таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл- ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.
Ойын түрлері өте көп. Ойындардың бірі – саусақ ойыны. Саусақ ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады. Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғауларының дамуы қол саусақтарының нәзік қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін толық жетілдіру, түзету-тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды. Саусақ ойынын аталмыш орталықта және үй жағдайында әсерлі, көңілді түрде ұйымдастыруға болады
Саусақ жаттығулары: Пассивті: сипау, діріл, уқалау. Активті: дауыстың сүйемелдеуімен (түрлі тақпақпен, көрініспен т.б сүйемелдеу), сүйемелдеусіз.
Пассивті жаттығу – ұсақ моториканы дамытудың алғашқы сатысы. Саусақ жаттығуларын ең төменгі деңгейден бастаған дұрыс. Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшу ұсынылады. Оның деңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады. Қол саусақтарына арналған пассивті жаттығулар жасау кезінде балаға қолайсыз жағдай туғызбауын және тітіркенбеуін қадағалаған жөн. Жаттығулардың мақсатты пайдаланылуы мынадай әдістерді ұсынады: сипау, жаймен уқалау және діріл. Массажды әрекеттер саусақ ұшынан басталып төменгі буынға қарай жалғасады. Массаж жасау кезінде жай лирикалық әуен қоюға да болады. Су-Джок терапиясының құралдарын пайдаланған дұрыс.
Балалардың сөйлеу құзыреттілігін және қимыл әрекеттерін қалыптастыруға төмендегі ұсақ моторика жұмыстары қажет: бетті, қолды бүгу; саусақ ойындары; театр түрлері; дидактикалық ойындар; табиғи заттармен ойындар; шығармашылық жұмыстар; оригами (қағаз бүктеу).
Заттық саусақ жаттығулар:
– түйме тағу мен оны шешу;
– аяқ киім бауын байлау;
– арнайы рамкалардағы бау;
– мозаикалармен ойын;
— құрғақ бассейн;
– конструкторлармен ойын;
– тандап алу жаттығулары (мысалы: фасоль мен бұршақты араластыру).
Ұсақ моториканы дамыту барысында біз мынадай нәтижеге жетеміз:
1. Сөйлеу тілі жетіледі.
2. Қимыл қозғалыс қабілеті артады.
3. Икемділігі арта түседі.
4. Логикалық ойлау қабілеті дамиды.
5. Танымдылық деңгейі артады.
Баланың бойына сенімділік пайда болады, құлшынысы артады. Ойындар арқылы, біздер баламен қарым-қатынасты нығайтып, баланың өз-өзіне деген көзқарасын өзгертіп, ойынға деген ынтасын, белсенділік пен қызығушылық, жалпы танымдылық қабілеттерін дамытамыз.
Саусақ ойындары.
Саусақ ойыны — бұл ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық.
Саусақ ойыны — саусақтардың көмегімен қандай да болмасын ертсгіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып табылады.
Саусақ ойыны арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілеті дамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашылады. Саусақ ойынын ойнай отырып,балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан-жануарларды,құстарды және ағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалыс-қимылына қарап, бала қуанады шаттанады, сөзді айтуға тырысады және өлеңдегі үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есінде сақтайтын болады. Сонымен қатар балалар екі қолын қимылдата отырып, оң, сол, жоғары, төмен т.б. түсініктерді бағдарлай алуды үйренеді.
Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның ішінде саусақ бұлшық етінің қимылдары жеткілікті деңгейде дамымайды.
Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік, қимылдарының дамуымен тығыз банланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін толық жетілдіру, тузету — тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды.
Саусақ ойынын балабақшада және үй жағдайында әсерлі, көңілді түрде ұйымдастыруға болады. Алдымен балаларға саусақ ойыны түсіндіріледі, әр қимылы көрсетіледі.
Мысалы, «Саусақтар сәлемдеседі» ойынын алайық. Мұнда бас бармақ ұшы әр саусақтың ұшымен кезекпен түйіседі. «Адамдар келеді». Оң қолдың сұқ саусағы мен ортаңғы саусақтарын жүгірген тәрізді етіп қимылдатады, Сонымен бірге халық арасында кеңінен тарап жүрген «қуырмаш» ойыны да саусақтардың нәзік қимылын жетілдіруге бағытталған.
Балалар осындай саусақ ойынын ойнай отырып, өлең шумағын қызыға айтады.
Мысалы, «Моншақ».
Қызыл-сары көк моншақ,
Мен жасаймын көп моншақ.
Мұнда қатар екі қолдың бас бармағымен сұқ саусақтарының ұшын түйістіре отырып, моншақ тәрізді бейнелейді, әрі оларлы тізбектеп қатарға тізе бастайды. Қимылмен моншақ пішінін жасайды. Екі қолмен қатар жасай отырып, саусақтарды тізбектейді.
Сонымен катар қол саусақтары қиымылын жетілдіру үшін ұсақ таяқшалардан, жемістістердің дәндерінен, түймелерден әртүрлі бейнелерді тізбектеп жасау балалар үшін оте қызықты әрекет, әрі қол бұлшық етін дамытуға үлкен көмегін тигізеді.
Сонымен саусақ ойындарын жүргізу арқылы балалардың саусақтарының нәзік қимылдары мен бұлшық еттерінін жетілуімен бірге, олардың сөйлеу тілі мен ойлау қабілеттері дамитын болады және кейін жазу шеберлігін ойдағыдай меңгеруіне дайындайды.
Бекіту сұрақтары:
1.Сөйлеу қабілеті бұзылған балаларға ... гимнастика қажет.
А) сөйлеу
В) артикуляциялық
C) физикалық
Д) дыбыс шығару
Е) сөйлеу
2. Артикуляциялық гимнастика алдын алу құралы ретінде барлық балаларға пайдалы
А) Сөйлеуді дамыту
В) әртүрлі сөйлеу бұзылыстары
C) жоғарыда аталғандардың барлығы
Д) сөйлемеу
Е) сөздерді қайталау
3.Артикуляциялық жаттығулар көмектеседі
A) Әжімдердің алдын алу
В) дұрыс емес сөйлеудің пайда болуына жол бермеу
С) сөйлеу аппаратының бұлшықеттерін күшейту, артикуляциялық мүшелердің (тіл, ерін, төменгі жақ т.б.) дұрыс, толыққанды қимылдарын қалыптастыру, дикцияны жақсарту.
Д) Саусақ жаттығуларына
Е) дауыс бұзылыстарына
4. Бала күрделі дыбыстарды айтуды үйрену үшін оның ... күшті және икемді болуы керек, қажетті дыбыстарды ұстау керек. ұзақ уақыт бойы позиция
А) ерін және тіл
В) ерін, жақ және тіл
C) тіл
Д) жақ
Е) ерін
5.Артикуляциялық гимнастика дұрыс, бірақ баяу дыбысты айтуы бар балалар үшін өте пайдалы, олар туралы айтады
A) эхолалия
В) «ауыздағы ботқа».
C) дисфония
Д) афония
Е) тұтықпа
6.Дыбыстардың анық айтылуы бастапқы кезеңде ... үйренуге негіз болады.
А) Сөйлеуді түсіну
В) оқу
C) хат
Д) сөйлем
Е)жаттау
7. Артикуляциялық гимнастика сабақтары барлығына – балаларға да, ересектерге де – мүмкіндік береді.
А) дұрыс сөйлеуге үйрету
В) Сөйлеудің анықтығы
С) өз ойларын әдемі жеткізу
D) жоғарыда аталғандардың барлығы
Е) мәнерлі сөйлеуге
8.Алдымен сіз баланы негізгі ережелермен таныстыруыңыз керек ... артикуляциялық гимнастика кезінде
A) тістер мен еріндер
В) тіл және ерін
C) тіл, ерін, жақ
Д) тіс жақ
Е) ерін
9. Бірінші кезеңде жаттығуларды қанша рет қайталауға болады
A) 3-4
B) 2-3
C) 2-4
Д)6-7
Е)9-10
10. ... барлық жаттығуларды тезірек меңгеруге көмектеседі.
А) арнайы карталар
B) дыбыс профильдері
C) жоғарыда аталғандардың барлығы
Д) пекс карточкалары
Е) дидактикалық ойындар
11. Дамытуға бағытталған тапсырмаларды орындау қажет
A) дауыс
В) тыныс алу
C) Сөйлеуді тыңдау
D) жоғарыда аталғандардың барлығы
Е) дұрыс дем алу
12. Негізгі ерін жаттығулары
A) күлімсіреу және тұмсық
B) қоршау және тостаған
C) күрек пен ине
Д) ат шауып келеді
Е) сылақшы
13. Динамикалық жаттығулар
A) әткеншек
B) дәмді джем мен әткеншек
C) түтікше және дәмді джем
Д) ат шауып келеді
Е) тәтті тосап
14. Артикуляциялық гимнастиканы орындау кезіндегі басты атрибут қандай
А) айна
В) карточкалар
C) дұрыс жарықтандыру
Д) дидактикалық ойын
Е) қол гимнастикасы
15. Бір жаттығуды орындаудың максималды уақыты қанша
A) 2 мин
B) 1 мин
C) 30 сек
Д) 20сек
Е) 15сек
Әдебиеттер:
№ 3 С. 37-40; № 9 С. 70-74, № 12,; № 13, № 14, № 19
Дәріс № 7: Биоэнергопластика және өзіндік массаж.
Сағат саны: 1
Қарастырылатын сұрақтар: Строкинг. Тыныс алу гимнастикасы балалардың денсаулығын беретін мүмкіндіктері. Өзін-өзі массаж жасау әдістері. Массаж және өзін-өзі массаж нысандары.
Дәріс тезисі: Биоэнергопластика - бұл ертегі сюжеті бар шығармашылық ойын түрі. Толыққанды қозғалыстарды қызықты және көңілді түрде дамыту әсіресе кіші студент үшін маңызды. Айтудағы кемшіліктер баланың эмоционалды-психикалық жағдайына ауыртпалық түсіреді, оның құрдастарымен қарым-қатынас жасауына кедергі келтіреді, сондықтан биоэнергопластика-логопед жұмысында денсаулықты сақтаудың таптырмас әдісі.
Балалармен түзету, білім беру және сауықтыру үдерісін ұйымдастыру үшін қолдың өздігінен массажын қолдану маңызды. Қарапайым массаж жаттығуларының әсерінен бұлшықет тонусы қалыпқа келеді, жанасу сезімдері ынталандырылады, сонымен қатар моторлық аймақтардан сөйлеу аймақтарына ми қыртысында өтетін импульстердің әсерінен сөйлеу функциясы тиімдірек дамиды.
Су - джок терапиясы - қолмен өздігінен массаж жасаудың бір түрі. Су Джок - терапия жалпы денеге ғана емес, баланың сөйлеу әрекетіне де жақсы әсер етеді. Белгілі болғандай, сөйлеу мидың көптеген аймақтарының үйлесімді қызметінің нәтижесі болып табылады. Анатомиялық түрде сөйлеу аймағы мотор аймағының жанында орналасады және саусақтардан келетін импульстар әсерінен қалыптасады. Сондықтан оларды уқалау арқылы бала саусақтардың моторикасын, ептілігін және қозғалыстарды үйлестіруді дамытып қана қоймайды, сонымен қатар сөздікті белсендіреді, ырғақ пен жалпы сөйлеу сезімін дамытады. Су - джок терапиясы - шығыс медицинасының соңғы жетістігі. Корей тілінен аударғанда Су - щетка, Джок - аяқ. Су Джок - терапия дененің қорғаныс функцияларын белсендіру үшін биоэнергетикалық нүктелерге әсер етеді және сөйлеу бұзылуын болдырмау үшін ми қыртысының аймақтарына әсер етуге бағытталған.