ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.02.2024
Просмотров: 371
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
, бірақізденістерінжалғастыраберді.
28.К.Ясперстіңғылымиортасы.
Неміс экзистенциалист философы, психиатр Карл Ясперс (1883-1969) Гейдельберг университетінің психология профессоры болған. 1937 жылыолсаясисебептерменқызметіненбосатылды. Соғыстанкейінол Базель университетіндесабақберді. Оныңнегізгіеңбектерініңішінде «Философия» (1932), «Истоки и цель истории» (1949), «Великие философы» (1957), монография «Куда движется ФРГ» (1969), «Современная техника» (русское издание — 1989).Біздінегізіненоныңсоңғыжұмысықызықтырады. Ондаалғашреттехнофософиятұрғысынан Фихте, Гегель жәнеШеллингтіңеңбектері христиан дінініңпайдаболуыменбасталғаносьтікуақыттынегіздеугеарналған. Ясперс өзініңтехникасытуралытүсінігінбылайшанақтылайды: Оныңпікірінше, бұлекіерекшелікпенсипатталады: біржағынан, ақыл, екіншіжағынан — билік. Техника ақыл-ойдыңбелсенділігінесүйенеді, өйткенібұлжалпырационализацияныңбөлігі. Бірақсоныменбіргебұлтабиғаттытабиғаттыңөзінеқарсықолданаотырып, шеберлік, қабілетінжасайды. Дәл осы мағынадабілім-бұлкүш, депесептейді. Техниканыңнегізгімәні - адамдытабиғатбилігіненбосату. Техника принципі-адамныңмақсатынжүзегеасыруүшінтабиғаткүштерінайла-шарғыжасау. Ясперс техниканыңекінегізгітүрін — энергия өндіретінтехниканыжәнеөнімөндіретінтехниканы, сондай-ақғылыми-техникалықбілімніңдамуынаәсерететінүшфактордыажыратады:
1)Өздерініңжасандыәлемінқұратынжәне оны оданәрідамытудыңалғышарттарыболыптабылатынжаратылыстануғылымдары.
2)Қолданыстағыөнертабыстардыжетілдіругеықпалететінөнертабысрухы.
3)Ғылымижәнеөндірістікқызметтірационализациялаудыарттыруғабағытталғанеңбектіұйымдастыру.
29. Мак – Люэнніңақпараттықөркениетконцепциясы.
Канадалықмәдениеттанушы Герберт Маршалл Маклюэн (1911-1986) өзжұмысынқазіргіақпараттыққоғамдағымәдениеттің бар-жоғынзерттеуге, бұқаралықақпаратқұралдарының (БАҚ) жұмысістеуінжәнеолардың сана формаларынұйымдастыруғаәсерінзерттеугеарнады. Өткенғасырдың 60-жылдарында, ақпараттыққоғамтеориясыендідамибастағанкезде, ғалымадамзаттарихындағыдәуірлердіңөзгеруібайланысқұралдарыныңөзгеруінебайланыстыдептұжырымдады. Оныңайтуынша, коммуникацияныңбасымқұралдарына (тіл, жолдар, баспа, теледидаржәнет.б.) байланыстымәденитұрғыданбір-біріненайтарлықтайерекшеленетінтөртдәуірдібөлугеболады. Бұл-1) жазылуғадейінгімәдениет; 2) фонетикалықжазудыңмыңжылдығы (оро-акустикалықмәдениетдепаталады); 3)басыпшығаруөнертабысыменпайдаболғанГутенберггалактикасы; 4) Маркони галактикасы, яғниқазіргізаманғыэлектрондыөркениет.М. Маклюэнніңайтуынша, әрдәуірдіңөзіндікерекшеліктері бар. Варваризмніңархаикалықдәуіріадамдардыәлеуметтік, ұжымдықмәдениеттіңберікбайланыстарыменбайланыстыратынауызшабайланысқұралдарыменсипатталады. Адам мұндабарлықоқиғалардыңтікелейқатысушысыболыптабыладыжәнебұлоныңқоғамменбөлінбейтінбірлігінқамтамасызетеді. Жазудыңпайдаболуыадамды "көрнекі" әлемгежылжытады. Білім мен тәжірибежазбашанемесебасқавизуалдыәдістерменберіледі. Адамдарбір-біріненжәнеқоғамнаналыстайды. XV ғасырдаойлаптабылғанбаспамашинасыныңбасталуы. Гутенбергақпараттықжарылыстакөрінеді, нәтижесінде индивидуализм мен ұлтшылдықтыңкүшеюінеәкеледі. Бұғантілдің, білімнің, шығармашылыққызметтіңжәнет.б. ұлттық-мемлекеттік дизайны ықпалетеді.
30.И.Лакотостың ғылыми – зерттеубағдарламасыныңконцепциясы.
ҒылымныңдамуытуралыИ.Лакатосұсынған концепция Т.Кунныңпозициясынажақын. «Ғылыми – зерттеубағдарламаныңметодологиясы» концепциясы. Фальсификацияныңүштипі. Лакатостыңойыншағылым мен зерттеулербағдарламаларыныңсайысы, яғниөзарабəсекесіболуытиіс. Дəл осы идеясынəзікметодологиялықфальсификационизімменсипатталады, бұл Поппер концепциясыныңнегізіағымымендамыған. ЛакатосПоппердіңғылымфилософиясыныңөткірбұрыштарынжұмсартуғатырысты. Ол Поппер көқарасыңүшкезеңгебөлді: 1- догматикалық (натуралистік) фальсификационизм, 2 - наивный (қияли) фальсификационизм, 3 - методологиялықфальсификационизм. Соңғыкезең 50 жылдарданбасталадыжəненормативтіконцепцияныңөсузерттемесіменжəнебілімніңдамуынжан- жақтысыншылнегізіменбайланысты. Ғылымныңбіріншітүрі процесс сияқты, құрылымдарменбелгіленген. Методологиялықфальсификационизмдіжұмсартуүшін И. Лакатосзерттеубағдарламаконцепциясынұсынды. И. Лакатосназарынтеорияғаемес, зерттеубағдарламаларғакөңілбөлді. Ғылыми-зерттеубағдарламасығылымныңқұрылымды-динамикалықмоделініңбірлігіболыптабылады. Сонымен, Лакатостыңойынша, ғылым-зерттеу бағдарламаларыныңбəсекелесуі сияқты болады. Мұндайкөзқарасты эпистемология мен ғылымның историография арасындағыбайланыстыжəнеғылымиэволюциялықізденістердебіріншіорынғакойылады.
31.Синергетика ұғымыжәнеоныңидеалары
Қазіргіғылымизерттеулердіңжаңабағыты синергетика – оны құраушылардыңтабиғиқасиеттерінеқарамастан, кезкелгенкүрделіжүйелердіңөзін-өзіұйымдастыруы мен эволюциялықдамуынқарастырады.
Синергетиканыңпәнаралық, салааралықмаңызызор. Синергетиканыңсалааралықмаңызыоныңбелгілібірпәндерауқымынаншығып, мета-деңгейдежүзегеасуыменсипатталса, пәнаралықмаңызыбірпәнніңғылымизерттеуәдістерініңекіншібірсаладақолданылуыментүсіндіріледі. Біріншімәселегеқазіргікездежиіайтылыпжатқан, мұғалім мен оқушыныңқұзырлылығынарттырудыжатқызуғаболады.
Синергетиканыңнегізгіфункцияларыныңбірі – оныңсинтетикалық (жинақтаушылық) мәні. Оныңбастысы – ғылымныңгуманитарлықжәнежаратылыстанушылықбағыттарынқосуғабастайтындығы.
Бірақолтабиғатжәнеадамимәдениетарасынбайланыстыруменшектелмейді, оныңжаңажинақтаушылық (синтездеуші) қырларымынадай:
- дүниетанымныңбатыстық (талдаушылық) жәнешығыстық (синтездік) түрлерінбіріктіру.
- Ғылымныңқатаңнегіздері мен оныңқолданбалыбағыттарынкіріктіру.
- Ғылымныңнормативтікжәнедискриптивтікқырларын, яғниақпараттыңбүтіндігі мен оныңадамбелсенділігіүшінқұндылығынбіріктіру.
- Күрделілік пен хаос туралығылым мен мәдениет пен өнертуралыкөзқарастардықосу.
Синергетиканыңнегізгіфункцияларыныңтағыбірі – оныңәдіснамалықжәнеэвристикалыққызметі, яғнизерттеустратегиясыретіндеқарастырылуы. Синергетика жаңағылымипроблемалардышешугебағытталғандықтан, зерттеу-ізденісқызметініңнегізгіәдісінеайналады. Егеркүрделіжүйелердіңжалпызаңдылықтарыайқындалса, оныңқұрылымдалуы мен дамуытуралыболжамдаржасауғаболады. Демекматематикалықәдістердіпайдаланумүмкіндігіжоқжердесинергетиканысапалықнегізретіндеқолдануғаболады.
Білім беру мен біліктілікарттыружүйесіндегі синергетика үшжақтықарастырылады: 1)синергетика білім беру саласыүшін; 2)білімберудегі синергетика; 3)білім беру синергетикасы.
32. Ғылыми білімнің өсу моделі (позитивизм , непозитивизм).
Ғылым философиясы ХІХ ғ. – ХХ ғ. Бірінші позитивизм: Огюст Конт, Джон Стюарт Милль, Герберт Спенсер. Огюст Конт (1798-1857 жж.) өзінің «Жағымды философия курсы» атты шығармасында қазіргі ғылым философиясының қалыптасуына ықпал ететін аса күрделі идеяларды ұсынған. Позитивизм сонша кең танылды, оның негізінде ғылым философиясы өзгеше философиялық пəн ретінде дамиды. Осыған үлес қосқан ағылшын философы-позитивист, «Логика жүйесі» атты əдіс мəселесіне арналған шығарманың авторы Дж. Стюарт Милль :
- табиғаттанудағы индуктивті əдістер;
- əлеуметтік ғылымдардағы гипотетикалық-дедуктивтік əдістер;
- позитивизмнің негізгі принциптері неопозитивизмде сақталған;
- методологиялық монизм, немесе ғылыми зерттеу аймақтарының айырмашылығына қарамай ғылыми əдістердің ортақтығы туралы идея;
- нақты табиғаттану ғылымдары, əсіресе физика, методологиялық стандарттың үлгісі (сциентизм);
- метафизика - ескірген ойлау типі болған соң, одан «жағымды ғылымды» тазарту қажет;
- ғылыми түсініктемелер - ол нақты дара фактілерді жалпы заңдарға келтіру.
ХІХ ғ. аяғында позитивизмнің екінші түрі пайда болды, оны махизм немесе эмпириокритицизм деп атайды (Эрнст Мах, Рихард Авенариус, Пьер Дюгем, Анри Пуанкаре) конвенциализмнің қалаушысы. Оның негізгі себебі - физикадағы метологиялық дағдарыс.
«Екінші позитивизм» махизм мен эмпириокритицизмді біріктіреді. Махизмнің негізін салушысы австриялық физик, философ Эрнст Мах, ал эмпириокритицизмді салған - швейцарлық философ Рихард Авенариус. Атаулары ұқсас болғандықтан оларды махизм немесе эмпириокритицизм деп атайды. Махизм нақты түрде материализм көзқарасын жоққа шығарып, Берклидің субъективтік идеализмін жақтайды. Махтың ұсынған ғылыми танымдағы принцип - «ойлау экономиясы» деп 13 аталады. Осындай қағиданы Авенариус «үнемді күш жұмсау» деп ұсынған.
Неопозитивизм - ол позитивизмнің қазіргі түрі болып табылады. Еуропада ХХ ғ. 20-шы ж. қалыптасты. Неопозитивизмде позитивизмнің алғашқы принциптерін қолдайды (философияны терістеу). Неопозитивизм өзінің дамуында бірнеше кезеңнен өтті. Логикалық позитивизм - оның тарихи алғашқы түрі (басқа түрлері осының модификациясы). Логикалық позитивизмнің негіздері екі танымал философ, логиктардың шығармаларында қалыптасқан: ағылшын философ, математик, логик Бертран Рассел мен австриялық философ, логик Людвиг Витгеншейннің «Логикалық-философиялық трактаты» (1921 ж.). Неопозитивизмнің келесі кезеңі логиктерден, математиктерден, əлеуметтанушылардан тұратын Вена ұжымының (1923 ж.) қызметімен байланысты. Оның меңгерушісі Мориц Шлик (австриялық философ, физик), өкілдері Р. Карнап, Г. Рейхенбах, А. Айер, Львов-Варшава мектебі
33. Ғылым этосы.
Ғылыми танымның өзгешелігінің көрсеткіші, ғылыммен айналысу
қызметтің тəсілдері мен əдістерін меңгеру, құндылық бағыттары мен мақсаттықұстанымдарды ұғынуды міндет етеді. Осы бағыттар ғылыми ізденістерге
стимуляция жасайды, жаңа объектілерді практикалық эффектке
қарамай
зерттейді. Ендеше ғылым өзінің негізгі қызметін атқара алмайды - жаңа жəне дəлелденген білімге жету.
Ғылымның екі негізгі ұстанымдары осы ізденіске əкеледі: ақиқаттың
өзіндік құндылығы жəне жаңалық құндылығы.
Ғылымның құңдылық ұстанымдары оның этосының негізін құрастырады,
оны əр ғалым меңгеріп, жəне олардың шығармашылығы новаторлықтың жəне адамзат ұрпақтарына ақиқатқа жұмыс атқарудың үлгісі болып табылады. Ғылыми этостың тағы бір маңызды қағидасы бар - өз зерттеулерінің нəтижесін жариялағанда ғылыми шындық қажетті. Мүмкін ғалым қателеседі,
бірақ ешқашанда өз жаңалығына лайық нəтижелерді енгізбеу керек, яғни, ол
плагиатпен айналыспау керек.
Ғылым этосы келесі мəселелерді қамтиды:
1. Ғылымэтикасыпрофессионалдықэтиканыңтүріретінде.
2. Ғылымэтосыныңқалыптасу факторлары.
3. Р. Мертонның «ғылымныңнормативтікэтосы» аттытұжырымдамасы.
4. Ғылымиіс-əрекеттеэтикалықнормалар жəне контр-нормалар.
5. Ғылымэтосынбұзудабілімсапасыныңтөмендеуі.
34. Ғылымдағы өркениет ұғымы.
«Өркениет» сөзі лат тілінен шыққан. «Қалалық, мемлекеттік, азаматтық» дегенді білдіретін «азаматтық». Қазіргі өркениетте ғылым ерекше рөл атқарады. Батыс пен Шығыстың дамыған елдерінде өмірдің жаңа сапасына жетелеген 20-ғасырдағы технологиялық прогресс ғылыми жетістіктерді қолдануға негізделген. Ғылым өндіріс саласында төңкеріс жасап қана қоймай, сонымен бірге адам қызметінің көптеген басқа салаларына әсер етеді, олардың құралдары мен әдістерін қалпына келтіре отырып, оларды реттей бастайды. Қазіргі өркениеттің болашағы мәселелерін ғылымның қазіргі даму тенденциялары мен оның келешегін талдаудан тыс талқылау мүмкін емес. Қазіргі қоғамда ғылымға қарсы қозғалыстар болғанымен, жалпы алғанда, ғылым өркениет пен мәдениеттің жоғары құндылықтарының бірі ретінде қабылданады. Техногендік өркениет - бұл адамзат тарихының өте кеш өнімі. Ұзақ уақыт бойы бұл оқиға дәстүрлі қоғамдардың өзара әрекеті ретінде жүрді. Тек XV-XVII ғасырларда. еуропалық аймақта техногендік қоғамдардың пайда болуымен, олардың кейіннен бүкіл әлемге таралуымен және олардың дәстүрлі қоғамдарының әсерінен өзгеруімен байланысты дамудың ерекше түрі қалыптасты. Дәстүрлі қоғамда әлеуметтік өзгерістердің баяу қарқыны, қызмет түрлері көрініс табады, олардың құралдары ғасырлар бойы тұрақты стереотиптер ретінде өмір сүре алады, сәйкесінше бұл қоғамдардың мәдениетінде басымдық ата-бабалардың тәжірибесін жинақтайтын дәстүрлерге, бейнелер мен нормаларға, канонизацияланған ойлау стильдеріне, инновациялық қызметке жатпайды ең жоғары мән ретінде қабылданады
35. М.Вебердің идеал аясындағы теориялық ұстанымдары
М.Вебердің келесі маңызды тұжырымдамасы – идеалды типтер. Ол идеалды типке теориялық конструкция түрінде көрінген дәуірдің мүддесі ретінде қарады. Идеалды типтер ретінде моральдық, саяси, діни және сол сияқты басқа да құндылықтар және олардан туындайтын адамдардың мінез-құлық және қызмет көріністері, олардың мінез-құлық ережелері мен нормалары, сонымен қатар әлеуметтік қарым – қатынас дәстүрлері болуы мүмкін
28.К.Ясперстіңғылымиортасы.
Неміс экзистенциалист философы, психиатр Карл Ясперс (1883-1969) Гейдельберг университетінің психология профессоры болған. 1937 жылыолсаясисебептерменқызметіненбосатылды. Соғыстанкейінол Базель университетіндесабақберді. Оныңнегізгіеңбектерініңішінде «Философия» (1932), «Истоки и цель истории» (1949), «Великие философы» (1957), монография «Куда движется ФРГ» (1969), «Современная техника» (русское издание — 1989).Біздінегізіненоныңсоңғыжұмысықызықтырады. Ондаалғашреттехнофософиятұрғысынан Фихте, Гегель жәнеШеллингтіңеңбектері христиан дінініңпайдаболуыменбасталғаносьтікуақыттынегіздеугеарналған. Ясперс өзініңтехникасытуралытүсінігінбылайшанақтылайды: Оныңпікірінше, бұлекіерекшелікпенсипатталады: біржағынан, ақыл, екіншіжағынан — билік. Техника ақыл-ойдыңбелсенділігінесүйенеді, өйткенібұлжалпырационализацияныңбөлігі. Бірақсоныменбіргебұлтабиғаттытабиғаттыңөзінеқарсықолданаотырып, шеберлік, қабілетінжасайды. Дәл осы мағынадабілім-бұлкүш, депесептейді. Техниканыңнегізгімәні - адамдытабиғатбилігіненбосату. Техника принципі-адамныңмақсатынжүзегеасыруүшінтабиғаткүштерінайла-шарғыжасау. Ясперс техниканыңекінегізгітүрін — энергия өндіретінтехниканыжәнеөнімөндіретінтехниканы, сондай-ақғылыми-техникалықбілімніңдамуынаәсерететінүшфактордыажыратады:
1)Өздерініңжасандыәлемінқұратынжәне оны оданәрідамытудыңалғышарттарыболыптабылатынжаратылыстануғылымдары.
2)Қолданыстағыөнертабыстардыжетілдіругеықпалететінөнертабысрухы.
3)Ғылымижәнеөндірістікқызметтірационализациялаудыарттыруғабағытталғанеңбектіұйымдастыру.
29. Мак – Люэнніңақпараттықөркениетконцепциясы.
Канадалықмәдениеттанушы Герберт Маршалл Маклюэн (1911-1986) өзжұмысынқазіргіақпараттыққоғамдағымәдениеттің бар-жоғынзерттеуге, бұқаралықақпаратқұралдарының (БАҚ) жұмысістеуінжәнеолардың сана формаларынұйымдастыруғаәсерінзерттеугеарнады. Өткенғасырдың 60-жылдарында, ақпараттыққоғамтеориясыендідамибастағанкезде, ғалымадамзаттарихындағыдәуірлердіңөзгеруібайланысқұралдарыныңөзгеруінебайланыстыдептұжырымдады. Оныңайтуынша, коммуникацияныңбасымқұралдарына (тіл, жолдар, баспа, теледидаржәнет.б.) байланыстымәденитұрғыданбір-біріненайтарлықтайерекшеленетінтөртдәуірдібөлугеболады. Бұл-1) жазылуғадейінгімәдениет; 2) фонетикалықжазудыңмыңжылдығы (оро-акустикалықмәдениетдепаталады); 3)басыпшығаруөнертабысыменпайдаболғанГутенберггалактикасы; 4) Маркони галактикасы, яғниқазіргізаманғыэлектрондыөркениет.М. Маклюэнніңайтуынша, әрдәуірдіңөзіндікерекшеліктері бар. Варваризмніңархаикалықдәуіріадамдардыәлеуметтік, ұжымдықмәдениеттіңберікбайланыстарыменбайланыстыратынауызшабайланысқұралдарыменсипатталады. Адам мұндабарлықоқиғалардыңтікелейқатысушысыболыптабыладыжәнебұлоныңқоғамменбөлінбейтінбірлігінқамтамасызетеді. Жазудыңпайдаболуыадамды "көрнекі" әлемгежылжытады. Білім мен тәжірибежазбашанемесебасқавизуалдыәдістерменберіледі. Адамдарбір-біріненжәнеқоғамнаналыстайды. XV ғасырдаойлаптабылғанбаспамашинасыныңбасталуы. Гутенбергақпараттықжарылыстакөрінеді, нәтижесінде индивидуализм мен ұлтшылдықтыңкүшеюінеәкеледі. Бұғантілдің, білімнің, шығармашылыққызметтіңжәнет.б. ұлттық-мемлекеттік дизайны ықпалетеді.
30.И.Лакотостың ғылыми – зерттеубағдарламасыныңконцепциясы.
ҒылымныңдамуытуралыИ.Лакатосұсынған концепция Т.Кунныңпозициясынажақын. «Ғылыми – зерттеубағдарламаныңметодологиясы» концепциясы. Фальсификацияныңүштипі. Лакатостыңойыншағылым мен зерттеулербағдарламаларыныңсайысы, яғниөзарабəсекесіболуытиіс. Дəл осы идеясынəзікметодологиялықфальсификационизімменсипатталады, бұл Поппер концепциясыныңнегізіағымымендамыған. ЛакатосПоппердіңғылымфилософиясыныңөткірбұрыштарынжұмсартуғатырысты. Ол Поппер көқарасыңүшкезеңгебөлді: 1- догматикалық (натуралистік) фальсификационизм, 2 - наивный (қияли) фальсификационизм, 3 - методологиялықфальсификационизм. Соңғыкезең 50 жылдарданбасталадыжəненормативтіконцепцияныңөсузерттемесіменжəнебілімніңдамуынжан- жақтысыншылнегізіменбайланысты. Ғылымныңбіріншітүрі процесс сияқты, құрылымдарменбелгіленген. Методологиялықфальсификационизмдіжұмсартуүшін И. Лакатосзерттеубағдарламаконцепциясынұсынды. И. Лакатосназарынтеорияғаемес, зерттеубағдарламаларғакөңілбөлді. Ғылыми-зерттеубағдарламасығылымныңқұрылымды-динамикалықмоделініңбірлігіболыптабылады. Сонымен, Лакатостыңойынша, ғылым-зерттеу бағдарламаларыныңбəсекелесуі сияқты болады. Мұндайкөзқарасты эпистемология мен ғылымның историография арасындағыбайланыстыжəнеғылымиэволюциялықізденістердебіріншіорынғакойылады.
31.Синергетика ұғымыжәнеоныңидеалары
Қазіргіғылымизерттеулердіңжаңабағыты синергетика – оны құраушылардыңтабиғиқасиеттерінеқарамастан, кезкелгенкүрделіжүйелердіңөзін-өзіұйымдастыруы мен эволюциялықдамуынқарастырады.
Синергетиканыңпәнаралық, салааралықмаңызызор. Синергетиканыңсалааралықмаңызыоныңбелгілібірпәндерауқымынаншығып, мета-деңгейдежүзегеасуыменсипатталса, пәнаралықмаңызыбірпәнніңғылымизерттеуәдістерініңекіншібірсаладақолданылуыментүсіндіріледі. Біріншімәселегеқазіргікездежиіайтылыпжатқан, мұғалім мен оқушыныңқұзырлылығынарттырудыжатқызуғаболады.
Синергетиканыңнегізгіфункцияларыныңбірі – оныңсинтетикалық (жинақтаушылық) мәні. Оныңбастысы – ғылымныңгуманитарлықжәнежаратылыстанушылықбағыттарынқосуғабастайтындығы.
Бірақолтабиғатжәнеадамимәдениетарасынбайланыстыруменшектелмейді, оныңжаңажинақтаушылық (синтездеуші) қырларымынадай:
- дүниетанымныңбатыстық (талдаушылық) жәнешығыстық (синтездік) түрлерінбіріктіру.
- Ғылымныңқатаңнегіздері мен оныңқолданбалыбағыттарынкіріктіру.
- Ғылымныңнормативтікжәнедискриптивтікқырларын, яғниақпараттыңбүтіндігі мен оныңадамбелсенділігіүшінқұндылығынбіріктіру.
- Күрделілік пен хаос туралығылым мен мәдениет пен өнертуралыкөзқарастардықосу.
Синергетиканыңнегізгіфункцияларыныңтағыбірі – оныңәдіснамалықжәнеэвристикалыққызметі, яғнизерттеустратегиясыретіндеқарастырылуы. Синергетика жаңағылымипроблемалардышешугебағытталғандықтан, зерттеу-ізденісқызметініңнегізгіәдісінеайналады. Егеркүрделіжүйелердіңжалпызаңдылықтарыайқындалса, оныңқұрылымдалуы мен дамуытуралыболжамдаржасауғаболады. Демекматематикалықәдістердіпайдаланумүмкіндігіжоқжердесинергетиканысапалықнегізретіндеқолдануғаболады.
Білім беру мен біліктілікарттыружүйесіндегі синергетика үшжақтықарастырылады: 1)синергетика білім беру саласыүшін; 2)білімберудегі синергетика; 3)білім беру синергетикасы.
32. Ғылыми білімнің өсу моделі (позитивизм , непозитивизм).
Ғылым философиясы ХІХ ғ. – ХХ ғ. Бірінші позитивизм: Огюст Конт, Джон Стюарт Милль, Герберт Спенсер. Огюст Конт (1798-1857 жж.) өзінің «Жағымды философия курсы» атты шығармасында қазіргі ғылым философиясының қалыптасуына ықпал ететін аса күрделі идеяларды ұсынған. Позитивизм сонша кең танылды, оның негізінде ғылым философиясы өзгеше философиялық пəн ретінде дамиды. Осыған үлес қосқан ағылшын философы-позитивист, «Логика жүйесі» атты əдіс мəселесіне арналған шығарманың авторы Дж. Стюарт Милль :
- табиғаттанудағы индуктивті əдістер;
- əлеуметтік ғылымдардағы гипотетикалық-дедуктивтік əдістер;
- позитивизмнің негізгі принциптері неопозитивизмде сақталған;
- методологиялық монизм, немесе ғылыми зерттеу аймақтарының айырмашылығына қарамай ғылыми əдістердің ортақтығы туралы идея;
- нақты табиғаттану ғылымдары, əсіресе физика, методологиялық стандарттың үлгісі (сциентизм);
- метафизика - ескірген ойлау типі болған соң, одан «жағымды ғылымды» тазарту қажет;
- ғылыми түсініктемелер - ол нақты дара фактілерді жалпы заңдарға келтіру.
ХІХ ғ. аяғында позитивизмнің екінші түрі пайда болды, оны махизм немесе эмпириокритицизм деп атайды (Эрнст Мах, Рихард Авенариус, Пьер Дюгем, Анри Пуанкаре) конвенциализмнің қалаушысы. Оның негізгі себебі - физикадағы метологиялық дағдарыс.
«Екінші позитивизм» махизм мен эмпириокритицизмді біріктіреді. Махизмнің негізін салушысы австриялық физик, философ Эрнст Мах, ал эмпириокритицизмді салған - швейцарлық философ Рихард Авенариус. Атаулары ұқсас болғандықтан оларды махизм немесе эмпириокритицизм деп атайды. Махизм нақты түрде материализм көзқарасын жоққа шығарып, Берклидің субъективтік идеализмін жақтайды. Махтың ұсынған ғылыми танымдағы принцип - «ойлау экономиясы» деп 13 аталады. Осындай қағиданы Авенариус «үнемді күш жұмсау» деп ұсынған.
Неопозитивизм - ол позитивизмнің қазіргі түрі болып табылады. Еуропада ХХ ғ. 20-шы ж. қалыптасты. Неопозитивизмде позитивизмнің алғашқы принциптерін қолдайды (философияны терістеу). Неопозитивизм өзінің дамуында бірнеше кезеңнен өтті. Логикалық позитивизм - оның тарихи алғашқы түрі (басқа түрлері осының модификациясы). Логикалық позитивизмнің негіздері екі танымал философ, логиктардың шығармаларында қалыптасқан: ағылшын философ, математик, логик Бертран Рассел мен австриялық философ, логик Людвиг Витгеншейннің «Логикалық-философиялық трактаты» (1921 ж.). Неопозитивизмнің келесі кезеңі логиктерден, математиктерден, əлеуметтанушылардан тұратын Вена ұжымының (1923 ж.) қызметімен байланысты. Оның меңгерушісі Мориц Шлик (австриялық философ, физик), өкілдері Р. Карнап, Г. Рейхенбах, А. Айер, Львов-Варшава мектебі
33. Ғылым этосы.
Ғылыми танымның өзгешелігінің көрсеткіші, ғылыммен айналысу
қызметтің тəсілдері мен əдістерін меңгеру, құндылық бағыттары мен мақсаттықұстанымдарды ұғынуды міндет етеді. Осы бағыттар ғылыми ізденістерге
стимуляция жасайды, жаңа объектілерді практикалық эффектке
қарамай
зерттейді. Ендеше ғылым өзінің негізгі қызметін атқара алмайды - жаңа жəне дəлелденген білімге жету.
Ғылымның екі негізгі ұстанымдары осы ізденіске əкеледі: ақиқаттың
өзіндік құндылығы жəне жаңалық құндылығы.
Ғылымның құңдылық ұстанымдары оның этосының негізін құрастырады,
оны əр ғалым меңгеріп, жəне олардың шығармашылығы новаторлықтың жəне адамзат ұрпақтарына ақиқатқа жұмыс атқарудың үлгісі болып табылады. Ғылыми этостың тағы бір маңызды қағидасы бар - өз зерттеулерінің нəтижесін жариялағанда ғылыми шындық қажетті. Мүмкін ғалым қателеседі,
бірақ ешқашанда өз жаңалығына лайық нəтижелерді енгізбеу керек, яғни, ол
плагиатпен айналыспау керек.
Ғылым этосы келесі мəселелерді қамтиды:
1. Ғылымэтикасыпрофессионалдықэтиканыңтүріретінде.
2. Ғылымэтосыныңқалыптасу факторлары.
3. Р. Мертонның «ғылымныңнормативтікэтосы» аттытұжырымдамасы.
4. Ғылымиіс-əрекеттеэтикалықнормалар жəне контр-нормалар.
5. Ғылымэтосынбұзудабілімсапасыныңтөмендеуі.
34. Ғылымдағы өркениет ұғымы.
«Өркениет» сөзі лат тілінен шыққан. «Қалалық, мемлекеттік, азаматтық» дегенді білдіретін «азаматтық». Қазіргі өркениетте ғылым ерекше рөл атқарады. Батыс пен Шығыстың дамыған елдерінде өмірдің жаңа сапасына жетелеген 20-ғасырдағы технологиялық прогресс ғылыми жетістіктерді қолдануға негізделген. Ғылым өндіріс саласында төңкеріс жасап қана қоймай, сонымен бірге адам қызметінің көптеген басқа салаларына әсер етеді, олардың құралдары мен әдістерін қалпына келтіре отырып, оларды реттей бастайды. Қазіргі өркениеттің болашағы мәселелерін ғылымның қазіргі даму тенденциялары мен оның келешегін талдаудан тыс талқылау мүмкін емес. Қазіргі қоғамда ғылымға қарсы қозғалыстар болғанымен, жалпы алғанда, ғылым өркениет пен мәдениеттің жоғары құндылықтарының бірі ретінде қабылданады. Техногендік өркениет - бұл адамзат тарихының өте кеш өнімі. Ұзақ уақыт бойы бұл оқиға дәстүрлі қоғамдардың өзара әрекеті ретінде жүрді. Тек XV-XVII ғасырларда. еуропалық аймақта техногендік қоғамдардың пайда болуымен, олардың кейіннен бүкіл әлемге таралуымен және олардың дәстүрлі қоғамдарының әсерінен өзгеруімен байланысты дамудың ерекше түрі қалыптасты. Дәстүрлі қоғамда әлеуметтік өзгерістердің баяу қарқыны, қызмет түрлері көрініс табады, олардың құралдары ғасырлар бойы тұрақты стереотиптер ретінде өмір сүре алады, сәйкесінше бұл қоғамдардың мәдениетінде басымдық ата-бабалардың тәжірибесін жинақтайтын дәстүрлерге, бейнелер мен нормаларға, канонизацияланған ойлау стильдеріне, инновациялық қызметке жатпайды ең жоғары мән ретінде қабылданады
35. М.Вебердің идеал аясындағы теориялық ұстанымдары
М.Вебердің келесі маңызды тұжырымдамасы – идеалды типтер. Ол идеалды типке теориялық конструкция түрінде көрінген дәуірдің мүддесі ретінде қарады. Идеалды типтер ретінде моральдық, саяси, діни және сол сияқты басқа да құндылықтар және олардан туындайтын адамдардың мінез-құлық және қызмет көріністері, олардың мінез-құлық ережелері мен нормалары, сонымен қатар әлеуметтік қарым – қатынас дәстүрлері болуы мүмкін