Файл: Бас аурулары мен заымдары бар науастарды зерттеу дістері. Туа біткен аурулар. Науасты тексеру дістері.docx

Бүйректердің оның талшықтық капсуласының қуысы бұзылуымен ұштасатын жарақаттанулары кезінде де бүйрек тінінің тереңдігі мен жайылып таралғандығы жөнінен әртүрлі жыртылулары байқалады; мұндай жыртылулардың қыртыс қабаттағы беткілерінен бастап жұмсақ қабаттың тереңіне бойлап кететіндері, бірақ бүйректің тостағанша-астау жүйесімен қатынаспай, бүйрек маңы гематомасы түзілуімен қабаттасатындары немесе, керісінше, бүйрек қуыстары жүйесіне өтіп, уроге­матома түзілуімен кабаттасатындары болады. Ілуде бір жағдайларда паренхиманың көптеген терең жыртылулары түзілуінің салдарынан бүйрек қанмен жабдықталуын және бір-бірімен байланысын жоғалтқан не ішінара сақтаған, саны көп не аз бөліктерге бөлініп қалған болып шығады. Бүйректің жарақаттануының бұл түрі бүйректің езілуі деп аталады.

Практикада әдетте бүйректің жарақаттануының ілгеріде айтылған көріністерінің әр түрлі болып ұштасулары, сондай-ақ әр текті өтпелі формалары кездеседі. Бүйректің ашық жарақаттанулары кезінде ондағы морфологиялық өзгерістер барынша әр алуан болуы мүмкін; мұныңөзі жаралаған заттың сипатына (пышақ, оқ, бытыра), жара арнасының бағытына атқан тұстың қашықтығына (атылған оқтан жараланғанда) және т.б. байланысты. Сондықтан бүйрек жарақаттануларының толып жатқан формалары кездесуі мүмкін. Пышақтан болған жарақаттар әдетте тілме сызықтық формада болады да, ондай жағдайда бүйрек паренхимасының көп бұзылуы қабаттаспайды. Ал атылған оқтан, оның үстіне жақыннан атылған оқтан, әсіресе бытырадан болған жаралар бүйректің жеке-жеке бөліктерге ыдырауына не оның езілуіне әкеліп соғады. Егер оқалыс қашықтықтан атылып, оғы үлкен болмаса, бытырадан жараланғандағы сияқты мұндайда бүйректің жарақаттануы болмашы болуы мүмкін.

Авторлардың көпшілігі бүйректің жанама, тесіп өткен, тұйық жаралары және бүйректің езілуі деп саралайды. Атылған оқтан жараланулар кезінде соққы толқынының әсерімен және бүйректе гидродинамикалық эффект пайда болуымен байланысты, бүйрек тінінің жаралатан заттан болған зақымданумен қоса белгілі бір дәрежеде жабық жаралану кезіндегі сияқты анатомиялық өзгерістер басталуы мүмкін.

Бүйректерінің зақымданулары оқшауланған, сондай-ақ қабаттасқан сипатта болып келетін науқастарды, әсіресе бірнеше жарақат ұштасқан науқастарды емдеудің күнбе-күнгі практикасында ұтымды клиникалық классификацияның ерекшемаңызы бар; ол дұрыс хирургиялық тактика таңдау жолында бүйрек жарақаттануының ауырлығын клиникалық көзқарас тұрғысынан нақпа-нақ бейнелей алады, емдеудің қажет әдісін, хирургиялық шаралардың кезектілігі мен бағытталуын анықтауға, емдеудің оңтайлы мерзімін белгілеуге, бүйректердің зақымдалуының барысын болжамдауға жағдай жасайды.

---

Жабық зақымдануларды зақымның сипатына және бүйрек пен оның айналасындағы паранефралдық клетчаткадағы жарақаттық өзгерістерге байланысты алты топқа бөледі.

Қуық аурулары. Қуықасты безі аурулары – жіті жəне созылмалы простатит, простата аденомасы.

Инфекция немесе қоздырғыш факторлардан туындаған бір ауру болғаны себепті Қуық асты безінің қабынуының белгілері жиі зәр шығару, зәрдегі қан, безгек,  суық тию, зәр шығару кезінде ауырсыну, шаршау және әлсіздік болып табылады.

Шамамен кез-келген 10 адамның төртеуінде кездесетін бұл ауру ерлердің өмір сүру сапасын едәуір төмендетеді. Жыныстық дисфункция мен психологияға кері әсер ететін бұл аурудың қайталануы мүмкін.

Қуық асты безінің қабынуын емдеуде табиғи әдістер мен ұсыныстар былай:

Бұл ауруыңыз шамамен 1-2 жылдан бері жалғасатын болса, үйде дайындауға болатын кейбір әдістер сіздің шағымыңызды азайтуы мүмкін.

1. 
   1 литр су қайнатылып, оған шамамен 250 грамм брокколи қосылады. Баяу отта  брокколиді 5 минут қайнатады, кейін сууға қалдырады. Су салқындағаннан кейін сүзу арқылы алынған суы үшке бөлінеді және таңертең, түсте, кешке аш қарынға ішеді. Брокколи шырынын ішкен соң таза ауыз суынан басқа 20 минут бойы ешбір тағамды тұтынбаңыз. Суға қайнатылған брокколиді болса тағам немесе салат ретінде қолдануға болады. Бұл өсімдікпен емдеу әдісі бір апта бойы үздіксіз қолданылады. Үш күндік үзілістен кейін қайта басталады. Жалпы 21 күнбойынша 7 күн үздіксіз ішіп, үш күн үзіліс жасау арқылы жалғастырылады. Бұл емдеу аяқталғаннан кейін шағымдарыңыз азаюы мүмкін. Алайда болашақта егер аурудың белгілері қайта пайда бола бастаса, онда бұл жолы брокколи емдеуін 15 күн қолдану керек.
   
2. 
   Созылмалы қуық асты безінің қабынуын шөппен емдеуде орташа үлкендікте бір пиязды ашып тураған соң бір тілім нанмен жеу керек. Бұл аурудан туындаған қабынуды азайтып, ауырсынуды басады.
   
3. 
   Кешке ұйықтар алдында бір литр суға қабығы ашылған екі пиязды салады, таңертең аш қарынға бір стакан ішеді.
   
4. 
   Күн сайын жүйелі түрде бір уыс шикі асқабақтың тұқымын жеген жөн. Немесе асқабақтың шикі тұқымын (500 гр) турағыштан өткізіп ұсақтау арқылы сұйық балмен (200 гр) араластыруға болады. Бұл қоспаны бір шай қасықпен таңертең ішуге болады.
   
5. 
   Күніне үш мезгіл 8-10 тал кішкентай жапырақты ақжелкенді қайнатып ішіңіз.
   
6. 
   Ұнтақталған куркуманы жүйелі түрде тұтыну өте тиімді. Салат, сорпа, йогурттың үстіне бір сорпа қасықпен қойып тұтынылады.
   
7. 
   Сәбіз шырыны мен шпинат шырыны қуық асты безінің қабынуы кезінде өте пайдалы.
   
8. 
   Эхинацея ағзаның инфекциямен күресуіне көмектесе алатын керемет иммунитет күшейткішке ие.
   
9. 
   С дәрумені – антиоксидантты витамин. Қабынуға қарсы препараттар және иммунитетті көтеретін құрал. Сонымен қатар зәрді одан да қышқылдандырады, осылайша бактериялар оңай өсе алмайды. Шамамен 500 мг тәулігіне екі рет қабылданады.
   
10. 
    Қабынуға қарсы препараттық қасиетке ие құрамында маңызды май қышқылдары бар зығыр тұқымын йогуртпен араластыру арқылы тұтынуды ұсынуға болады.
    

---

• 
  Сонымен қатар көп сусын ішу керек. Күніне кемінде алты немесе сегіз стакан су ішіңіз.
  
• 
  Қуыққа зақым келтіріп, несеп шығарудың кейбір проблемаларын одан әрі нашарлатуы мүмкін болғандықтан құрамында кофеин (шай, кофе және кола) бар газдалған сусындар, жасанды қант алмастырғыштарды қолдануға болмайды.
  
• 
  Ащы тағамдарды шағымдарды одан да нашарлататындықтан қолданбаған жөн.
  
• 
  Велосипед тебу сияқты қысым жасайтын әрекеттерден аулақ болу керек. Симптомдарды нашарлатуы мүмкін. Егер сіз велосипедпен жүруді жалғастырғыңыз келсе, гельден жасалған арнайы орындық қолдануды сынап көру керек.
  
• 
  Іш қату қабынған қуық асты безін тітіркендіреді және науқастың қатты ауырсынуына себеп болады. Талшықты тағамдарды тұтыну керек.
  
• 
  Сонымен қатар, үнемі дене шынықтырып, ұйықтау маңызды болып табылады.
  

Цистит (лат. cyctіtіs; грек. kystіs — қуық және іtіs — қабыну) — қуықтың өте жиі кездесетін қабынуы. циститпен балалар да, ер адамдар да, әсіресе әйелдер жиі ауырады.

Әдетте ауру микроорганизмдерден туындайды (бактериялық цистит), бірақ ол патогенді микрофлораның қатысуынсыз дами алады (аллергиялық, уытты).

Негізінен цистит қуыққа микроорганизмдердің енуіне байланысты пайда болады. 80-95% жағдайда бұл зәр шығару мүшелерінің жанында орналасқан тік ішекте тұратын ішек таяқшасы. Көбінесе гигиеналық ережелерді елемеу мен дұрыс жууға байланысты бактериялар уретраға енеді. Қабынуды басқа микробтар да тудырады - стафилококктар мен энтерококктар, жыныс мүшелерінің инфекцияларының қоздырғыштары - хламидиоз, трихомонас, Candida саңырауқұлақтары, герпес вирусы.

---

Аурудың қоздырушылары[өңдеу | қайнарын өңдеу]

қуыққа гематогендік жолмен организмдегі қабыну ошағынан немесе сырттан уретра (үрпі түтігі) арқылы жыныс мүшелерінен енеді. Аурудың дамуына қуыққа салқын тигізу, іш қату және ысталған, сүрленген тағамдарды көп жеу, т.б. әсер етеді. циститтің екі түрі ажыратылады.

Этиология[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Циститтің жедел түрінде адам кіші дәретке жиі барады, зәр сындырғанда қуықтың тұсы, сегізкөз сыздап ауырады. Науқастың дене температурасы көтерілмейді. Несепті талдаудан өткізгенде, оның құрамынан лейкоцит,эротрицит және белоктың бар екені анықталады. Аурудың жедел түрінде дәрігердің тағайындаған емін уақытымен, дұрыс қабылдап, дерттің созылмалы түріне ауысып кетпеуіне күш салу керек. Науқас осының бәрін орындаса, аурудан жазылып кетеді. Циститтің созылмалы түрі қуық ісігі, простатит, уретрит, т.б. аурулардың салдарынан дамиды. Кейде дерттің өршуіне туберкулез, трихомоноз ауруларының да көп әсері бар.

Eмделу[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Емі: режим және диета сақтау (рационнан консерві, ащы соустар, әр түрлі дәмдік қоспалар, ішімдік түрлерін шығару), жеміс-жидекті көп пайдалану, денені жылы ұстау, қуық тұсына жылу басу, бұлау қабылдау керек. Кейде дәрігер сұйықты көп ішуді (жылы сүт қосылған шәй, минералды су) ұсынады. Егер ауру асқынып кетсе, бұған себеп болған ауруды анықтап, соған байланысты арнайы ем қолданылады.

Хирургиялық аурулар және омыртқа, жамбас жарақаттары.Омыртқаның зақымдануы. Жұлынның зақымдануы.

Жарақаттың диагностикалық критерийлері:

- зақымдану аймағындағы ауыр сынықтар;

- басты, қол – аяқты қимылдатқанда ауыр сынықтар;

- сезімталдықтың бұзылуы (ауырсынулар немесе тактильді) жұлынның зақымдану деңгейіне тəуелді;

- омыртқа қызметінің əсіресе бүгілу қасиетінің бұзылысы;

- парездер/параличтер;

- науқасқа тəн қалып – омыртқаны тікейту, ұзартуға тырысу, осыдан тағы емес тік сызық болады («аршын жұтқандай»). Отырайын десе арқасы ауырады, сондықтан науқас қолымен кушеткаға жабысып, омыртқасын түзетуге жəне де жамбасын көтеруге тырысады. Осылайша отырғыш денесі емес, қолын тіреп отырады (Томсон позасы);

---

- омыртқасы бағанасының сынық аймағында тік өсінділеді басқанда ауырсынулар. Ауырсыну ешқашанда жергілікті шектелген болмайды, ол 3-4 омыртқаны қамтитынын ескеру керек. Ол омыртқа бағанасы, омыртқа аралық дисклер, буындардың біріккен зақымдануына байланысты.
 

Тұрақты жарақат критерийлері:

- науқас есі анық;

- омыртқа ауырсуына шағымы жоқ;

- неврологиялық симптомдар байқалмайды;

- арқа бұлшық еттерінің ригидтілігі жоқ;

- науқас қозғалады.
 

Тұрақсыз жарақат критерийлері:

- есі жоқ;

- омыртқа бағанасында ауырсынулар;

- арқа бұлшық еттерінің ригидтілігі;

- ауырсынулардың немесе тактильді сезімталдықтың төмендеуі;

- параличтер мен парездердің болуы;

- жамбас ағзалары қызметінің бұзылысы.
 

Жұлынның көлденең зақымдану белгілері:

- қозғалмайды, аяқтарда сезімталдық пен тонустың жойылуы;

- қатты ауырсыну тітіргендіргіштерге, қорғаныш реакциясының болмауы;

- кей жағдайларда естің бұзылысы, еріксіз кіші дəретін, яғни физиологиялық бөлінділерін ұстай алмау;

- артериальды қан қысымының төмендеуі.
 

Омыртқа бағанасының сынықтары:

- кифозды деформация (тік өсіндінің зақымданулары, омыртқа өсінділерінің зақымдануы);

- арқаның ұзын бұлшықеттерің керілуі;

- сынық аймағында орнықты ауырсынулар, аяқты , басты көтергенде, жөтелгенде, отырғанда омыртқа осі бойынша ауырсынулар;

- төсекте мəжбүр қалыпта отырады (арқасына).


Өсінділер мен доғалар сынығы (көлденең, буындық, тік):

- шектелген қозғалыс;

- сынық аймағындағы ісінулер жəне локальді (жергілікт) ауырсынулар: ортаңғы сызық бойынша (тік өсінді)немесе паравертебральді (өсінді, доға сынығы);

- тік өсінді сынығы кезінде –омыртқаны бүгіп, жазу кезінде ауырсынудың үдеуі;

- көлденең өсінді сынығы кезінде – бүгілу кезінде, сау жаққа бұрғанда ауырсынудың күшеюі, кейде зақымданған жақта сколиоз;

- буын өсінділерінің сынығы кезінде – зақымдалған жаққа қарай қисайған сколиоз;

- доға сынығы кезінде – сынық аймағында гематома жəне қозғалыс кезінде ауырсыну.
 

Жамбас сүйегі сынығының диагностикалық критерийлер:

---