Реформа негізінде кеңестік жалпы білім беру мектебінің дамуын келесіден көруге болады: қоғамның әрбір мүшесі өз қабілетіне қарай қоғам үшін еңбек етуі керек. Сондықтан жалпы білім берудің мақсаты - мұндай еңбекқорды тәрбиелеу мен кәсіби оқуға дайындау. Мұнда кәсіби шеберлікті әрекеттің белгілі түріне дайындық ретінде емес, мамандану ретінде түсіну керек. Осыдан мектеп жұмысының қазіргі жалпы мақсаты анықталады: оқушыларды ұлттық шаруашылық еңбегіне тұлғалық дайындау. Бұл мақсат диагностикалық болып табылады, егер де мектеп түлегінің келешектегі кәсіби мамандығы көрсетілсе, (разряд, категория немесе өзге көрсеткіштер). Қоғамның сұранысы жалпы білім берудің басты мақсаты, диагностикалық бағдары болуы керек. Дегенмен, ұлттық білім берудің әкімшілік қызметкерлері мен ғалымдар жалпы білім беретін және кәсіптік мектептер арасында айырмашылықтың болуын қалайды. Олардың пікірінше, шексіз жалпы білім беру-тұлғаның жан-жақты, әрі үйлесімді дамуының жолы, ал кәсіби бағдар мақсатымен шектелген жалпы білім беру тұлғаның дамуна нұқсан келтіреді.

Ғылымның, техника мен технологияның даму деңгейінде кәсіби бағдарланған білім беру - бұл тұлғаның қалыптасуының тиімді тәсілі. Бұл тұста мектептік педагогикалық жүйеде жалпы мақсатты диагностикалауда тұлғалық тұғыр қолданылылуы керек. Әлеуметтанушы Ю.Рюриков «Правда» газетінде (1988) жалпы білім беретін мектеп жұмысының мақсатын талқылай отырып,мына тұжырымды айтты: «Адамда негізгі үш сала бар- отбасы,жұмыс, қоғамдық өмір үш негізгі рөл- отағасы,қызметкер,азамат... Мектептің басты міндеті-балаларды осы ролге дайындау.

Көптеген зерттеулерден қорытынды шығарсақ, енбекке тәрбиеленген адамның үш компонентін айтуға болады: еңбектің жоғарғы өнімділігін қамтитын еңбексүйгіштік; өнім сапасын және келешектегі кәсіби мамандықты анықтайтын еңбек дағдылары; еңбекке деген қатынастың бағалы бағытын сипаттайтын еңбек адамгершілігі.

.Мақсатты білім берудің үш денгейі қарастырылады: жаһандық, кезеңдік және оперативті.

Жаһандық денгейде қоғамдық–мемлекеттік тапсырыстың педагогикалық түсінігі жүзеге асып, мектеп түлегінің тұлғасының моделі құрылады.

Мақсатты білім берудің кезеңдік денгейінде жаһандық мақсат дайындық кезеңдерінің негізгі мақсаттарымен салыстырылады. Қазіргі уақытта мектепте бастауыш дайындық кезеңінде оқу-тәрбие үдерісінің негізгі бағыты еңбек әрекетімен және оның үдерістерімен жалпы танысу міндетін бейнелейді. Орта мектеп кезеңіндегі басты міндет - бұл алғашқы білім мен икем денгейінде еңбек әрекетін меңгеру. Соңғы кезеңде болашақта кәсіби шеберлікті меңгеру үшін оқушылардың жалпы дайындығы іске асады.

---

Мақсатты білім берудің оперативті денгейі оқытудың мазмұнын құрайтын жеке оқу пәндерін зерттеудің мақсатын қалыптастырудан тұрады.

2.3.Оперативті мақсаттың құрылу кезеңіндегі оқушылардың тәжірибе қалыптасу мақсатын диагностикалық сипаттау әдістемесі
Қазіргі уақытта оқушылардың әрекет тәжірибесі мынадай диагностикалық өлшемдермен сипатталады: тәжірибенің кеңдігі, оны ғылыми сипаттау сатысы, деңгейі, меңгеру сапасы мен беріктілігі, икемділіктерді автоматтандыру, білімді қолдану саналығы. Келешекте адамның шеберлігін дәл сипаттайтын өзге де өлшемдер табылуы мүмкін.Тәжірибенің кеңдігі өлшемін сипаттайық. Адамның мақсатты әрекеті әрдайым сәйкес ақпаратты меңгеру негізінде орындалады. Мұнда әрекетті орындау әдісі мен ережесі әрекеттің бағдарлық негізі (ӘБН) деп аталады. Олар (әрекет ережелері) оқытудың мазмұнын құрайды. Тұлғаның әрекеті мен тәжірибесін ӘБН-н меңгерудің толымдығы мен дәлдігі анықтайды.

Дидактикалық теория мен практиканың типтік мәселесі, яғни мектептегі оқыту мазмұнының қалыптасуы - қазіргі мәдениет пен ғылымнан оны іріктеу. Ғалымдардың мәліметтері бойынша, қазір ақпарат 200 млн сөз (немесе термелік мәтіннің 5000 парағы) жылдамдығымен өтуде (1 сағат).Ал бұл уақыт ішінде адам орташа алғанда жаңа ақпараттың 0,1 парағын меңгеруге қабілетті.

1.Тәжірибенің кеңдігін өлшеу және сипаттау. Кез келген пәннің мазмұны – бұл берілген кәсіпке тән нысан, үдеріс немесе әрекет әдісі туралы белгілі ақпарат. Тек нысанның, құбылыстың және әрекет әдісінің құрамы арқылы оқу пәндері ерекшеленеді (мысалы, физика мен химия, тарих пен әдебиет, т.б.). Кейде кейбір оқу пәндерінің ортақ ннысандары болады. Онда олардың арасында пәнаралық байланыс болады.

Ғылымнан таңдалынған және оқу бағдарламасына енгізілген нысандарды, құбылыстарды және әрекет әдістерін « оқу элементтері» (ОЭ) деген ортақ терминмен атайық.

Кез келген оқу бағдарламасы ОЭ-нен тұрады, ал оқу пәндері ОЭ-ң санымен, құрамымен айрықшаланады. Логикалық құрылым (ЛҚ) гафикалық классификациялық сызбаны береді (дөңгелектер мен дөңестер бар). Логикалық құрылымның шеңберінде ОЭ-і болады, ал дөңес ОЭ-і болады, ал дөңес ОЭ-ң иерархиялық байланысын көрсетеді. Графикалық ағаштың жоғарысында орналасқан ОЭ-н бастапқы деп атайды. Одан өндіруші ОЭ-не сәуле тарайды.Әрбір градация логикалық негізбен құрылған. Оқыту мазмұнының логикалық құрылымы градация мен ОЭ-ң соңымен шектеледі.

---

2.Тәжірибенің меңгеру деңгейін өлшеу және сипаттау (α).

Адам кез-келген саналы әрекетті бұрын меңгерілген ақпарат негізінде орындайды. Адамның шеберлік деңгейі әрекет туралы ақпаратты меңгеру деңгейімен шартталған. Әрекет туралы ақпаратты қолдану жеке ОЭ-қ сипатын меңгеру сапасына тәуелді. Мұнда меңгерілген ӘБН-і меңгерілген түрінде немесе әрекеттің шартына қарай өзгеріліп қолданылуы мүмкін. Меңгерілген ақпаратты қолдану тәсілі бойынша әрекеттің екі түрін ажыратуға болады: репродуктивті және продуктивті.Әрекеттің екі түріне ажыратудың ортақ ұстанымы - бұл туындаған міндеттерді шешуде бастапқы ақпаратты қолдану тәсілі.

Репродуктивті әрекетте меңгерілген ӘБН, оның алгоритмдері мен ережелері тек түрлі қосылыста жаңғыртылады. Репродуктивті әрекетке алгоритмдік сипат тән.

Продуктивті әрекет үдерісінде оқушылар әрдайым жаңа ӘБН-ді құрады. Мұндағы жаңа ақпараттың құрылуы ізденіс әрекетінің алдыңғы тәжірибесіне негізделген.

Әрекеттің екі түрі бір-бірімен генетикалық байланысты, тәжірибені меңгеруде сәйкес құрылымды құрады. Әрекеттің әрбір түрінде әрбір операцияны оқушы міндетті шешу үдерісінің элементі ретінде орындайды. Психологияда және педагогикада міндет дегеніміз - мақсат. Белгілі әрекеттің көмегімен оған қол жеткізуге болады. Осылайша, міндеттің компоненті – мақсат, әрекет және жағдай.

Адам әрекетінің құрылымын келесі төрт деңгей түрінде көрсетуге болады (меңгеру деңгейі).

Оқыту үдерісінде оқушы тәжірибесінің дамуын көрсететін төрт деңгей:

1- деңгей. (α₁). Егер де тапсырмада мақсат, жағдай және шешу әрекеті берілсе, ал оқушыдан тапсырма құрылымындағы барлық үш компоненттің сәйкестілігі туралы қорытынды беру талап етілсе, онда бұл - тану әрекеті. Оқушылар оны нысан, үдеріс немесе әрекет туралы бұрын меңгерілген ақпаратты қайта қабылдау арқылы орындай алады.(Әрекеттің «оқушылық» деңгейі).

2-деңгей. (α₂). Егер тапсырмада мақсат, жағдай берілсе, оқушыдан бұрын меңгерілген әрекетті қолдану талап етілсе, бұл – репродуктивті алгоритмдік әрекет. Бұл тапсырма типтік (мысалы, жобаны есінде жаңғырту арқылы алыннған әдістеме, ереже немесе алгоритм бойынша орындау) деп аталады.

3-деңгей. (α₃). Егер де тапсырмада мақсат берілсе, бірақ жағдай айқын болмаса, ал оқушыдан жағдайды толықтырып, бұрын меңгерілген әрекетті қолдану талап етілсе, онда бұл – эвристикалық типтегі продуктивті

---

әрекет. Оқушылар әрекетті орындау үдерісінде субьективті жаңа ақпаратты алады.

4-денгей. (α₂). Егер тапсырмада әрекеттің жалпы мақсаты белгілі болса, ал сәйкес жағдай мен әрекет ізденіске түссе, онда бұл – шығармашылық типтегі продуктивті әрекет. Нәтижесінде әрекеттің жаңа бағдарлық негізі құрылады .Әрекетті орындау үдерісінде объективті жаңа ақпарат алынады. Адам ережесіз әрекет етеді, әрекеттің жаңа ережелерін құрады-бұл шығармашылық (зерттеушілік) әрекет.Мысалы; ғылыми-өндірістік проблемарды шешу,т.б .

Орта білім беру практикасында оқушылардың білімі сапасын ағымды және емтихандық бақылаудың түрлі әдістері белгілі. Кең таралған әдістемелер – ауызша жауап алу және жазбаша бақылау жұмыстары. Ауызша жауап алуда түрлі сұрақнамалар (билеттер), ал жазбаша үшін – тапсырмалар қолданылады. Бақылаудың ауызша әдістері мұғалімнің оқушылармен тығыз қарым – қатынас жасауы үшін жарамды(семинар, әңгімелесу барысында). Ол қажетті педагогикалық әрекетті жүзеге асыруға, оқу материалын меңгеру туралы кейбір мәліметті алуға көмектеседі.

Жоғарыда аталған тәжірибені меңгеру денгейлері бойынша оны меңгерудің дәрежесін анықтау үшін сәйкес тест (ссынау) құрылуы керек. Тест – меңгеру фактісін анықтауға (В) мүмкіндік беретін құрал. Тест әрекетке арналған тапсырмалар деңгейінен (3) және эталоннан (Э) тұрады. Эталон бойынша тестті өлшеуге мүмкіндік беретін операциялар санын анықтауға болады.(р).Оқушылардың тест операцияларын (а) дұрыс орындау санын эталондармен салыстыру меңгеру коэффициентін (к_α) анықтауға мүмкіндік береді. Осылайша, К_α=а / р, К_α анықтамасы меңгеру сапасын өлшну (Ө_л) операциясы болып табылады.

Меңгеру коэффициенті-0≤ К_α ≤ 1. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, К_α ≥ 0,7 болса,оқыту үдерісін аяқталған деп есптеуге болады,оқушы өз білімін алдағы уақытта жетілдіре алады. К_α˂0,7 болса,оқушы қателіктер жібереді, оны түзетуге қабілетсіз. Өзіндік оқу кезеңінде (К_α-0,7-ден 0,1-ге дейін) оқушылар шеберлігін қателіктер жіберіп жетілдіреді. Әрекеттің кейбір түрінде шеберліктің мұндай жетілуі орынсыз. Өйткені ол әлеуметтік қауіпті болуы мүмкін. (мысалы, жүргізушінің, ұшқыштың, дәрігердің жұмысы). Бұл жағдайда оқыту үдерісінің аяқталу шегін жоғарылатады. Мысалы, мемлекеттік автоинспекция органында жол қозғалысы ережелері бойынша емтихан тапсырғанда тесттің бірінші деңгейі (α₁) қолданылады.Мұнда деңгейлердің «жабылу» эффектісі қолданылады және бағалаудың екі-баллдық шкаласы («тапсырды», «тапсырмады») әрекет етеді

---

3.Тәжірибені меңгеру деңгейін бақылауға арналған тесттер

Аталған тесттерді құруда бірқатар талаптар қойылады. Біріншіден, анықталатын меңгеру деңгейіне сәйкестілікті білдіретін тесттің қызметтік валидтілігі қажет. Төменде түрлі деңгейдегі тесттерді құру әдістемесі көрсетілген.

Меңгерудің бірінші деңгейі (α₁) бойынша бұл тесттер зерттелінген нысандарды тануға, айыруға және жіктеуге арналған.Педагогикалық университеттің студенті кейбір әрекетті «көмекші сілтемемен» орындайды, тапсырманы толық құрамға сәйкес шешеді.
Инге Эриховна Унт.
И.Э.Унт - белгілі педагог-ғалым, педагогика ғылымдарының доктор. Ол оқытуды саралау түрлері, даралаудың педагогикалық және психологияның мәселелерін зерттеді. Мектептегі сынып ішіндегі оқу жұмысының жеке формаларын ұйымдастыру әдістемесі ұсынылды. Әсіресе жеке пәндерді тереңдетіп оқытуға оқушының өзіндік жұмысы үшін жұмыс дәптерін пайдалануға назар аударылды.
3.1.11 Унт И.Э. Оқытуды саралау және даралау
Оқыту үдерісінде баланың жеке дара ерекшеліктерін ескеру талабы – бұл ежелгі дәстүр. Оның қажеттілігі анық, өйткені оқушылар түрлі көрсеткіш бойынша бір-бірінен ерекшеленеді. Педагогикалық теорияда бұл талап даралық тұғыр ұстанымы деп аталады. Алайда ол әртүрлі уақытта түрлі тәсілдерімен жүзеге асты.

Кеңестік педагогикада оқушылардың даралық ерекшеліктерін ескеру саласындағы зерттеулер тек оқу жұмысының сыныпішілік даралығымен шектеледі. Бұл мәселе әлі де кешенді зерттеуге алынған жоқ.
ІV тарау. Дараланған өзіндік жұмыс әдістемесі

4.1. Оқушылардың өзіндік жұмысы – оқу жұмысының формасы ретінде

4.1.1. Оқушылардың өзіндік жұмысының мәні
ІІІ тарауда оқытуды даралау саласында зерттеулерге түсінік берілген. Онда сыныпішілік даралық өзіндік жұмыс негізінде жүзеге асады. Жұмыстың мұндай формасы оқушыларға жеке орындалатын түрлі тапсырмаларды беруге мүмкіндік береді.

Сынып ішілік даралық өзіндік жұмыс формасында жүзеге асқандықтан, Өзіндік жұмыс ұғымын нақтылап алайық. Әр түрлі автор бұл ұғымды түрлі мағыныда қолданғандықтан, оны талдау қажеттілігі туындайды. Негізінде бұл ұғымның үш мағынасын кезіктірдік:

---

Смотрите также файлы

• Трбие сааты ыса мерзімді жоспары.docx

• Lego digital designer.pdf

• Ты выстоял, великий Сталинград!.doc

• Выполнение практических заданий по дисциплине математические методы в психологии.odt

• With the implementation of energy protection strategy and environmental protection issues, the overall development requirements of the construction industry are more stringent.docx