Файл: 6шы семестр 1 блім Дниежзілік кмір кені геологиялы орларыны сипаттамасы 6 саат.docx

тг/т.

2- вариант бойынша



тг/т.
Келтірілген салыстырмалы шығындарды салыстыру арқасында 1- вариант әлде қайда тиімді екенін көрсетеді.
11.13-кесте– Варианттар бойынша жұмсалған шығындардың жиынтық кестесі

Шығындар	Варианттар бойынша жалпы шығындар
	1	2
Күрделі
теңге	60056582	86439173
%	100	144
Сондай-ақ:
алғашқы
теңге	57967214	54021970
%	107	100
алдағы жылдардың
теңге	2089368	32417203
%	100	155
Пайдаланушылық
теңге	77475740	60394800
%	128	100
Сондай-ақ:
қазбаларды жүргізу	14094000	8352000
қазбаларды күтіп ұстау	26623190.	25247120
тасымалдау	23736490	17682990
су төкпе	13022060	9112690
Ескерілген шығындардың барлығы
теңге	139621600	146633900
%	100	105
Келтірілген сыбағалы шығындар
тг./т	13,1	14,14
.%	100	100

---

---

Бақылау сұрақтары

1. Негізгі ашу қазбалардың типін атап шығыңыз.

2. Қосымша ашу қазбаларға қандай қазбалар жатады?

3. Қандай жағдайларда шақты алабтарын штольнялармен ашады?

4. Қандай нышандар бойынша шақты алабтарын ашу схемаларын ажыратады?

5. Горизонттардың санына және шақты алабына қатынасты негізгі ашу қазбалардың өзара орналасуына байланысты шақты алабтарын ашу схемаларының түрлерін атап шығыңыз.

6. Негізгі және қосымша ашу қазбалары қандай технологиялық функцияларды орындай алады?

7. Созылым және құлама бойынша шақты алабының өлшемдеріне шақты алабын ашу тәсілі тәуелді ме?

8. Тақталардың көлбеу бұрышы шақты алабын ашу схемасын таңдау кезінде әсер етуші фактор болып санала ма?

9. Шақты алабын ашу тәсілін таңдау кезінде қолданылатын варианттар әдісінің мәнін түсіндіріңіз.

10. Шығындардың қандай категориялары шақты алабтарын ашудың салыстырмалы варианттары бойынша объектілерді салу құнын анықтау кезінде ескеріледі?

11. Қандай мәліметтердің негізінде шақты алабын ашудың ең тиімді вариантын қабылданады?

12. Күрделі шығындарға анықтама беріңіз. Олардың құрылымы қандай?

13. Алғашқы күрделі шығындар дегеніміз не?

14. Пайдаланушылық шығындарды атаңыз.
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
1. Технология подземной разработки пластовых месторождений полезных ископаемых /А.С.Бурчаков, Н.К.Гринько, Д.В.Дорохов и др. -М.: Недра, 1983. - 487 с.

2. Задачник по подземной разработке угольных месторождений /К.Ф.Сапицкий, Д.В.Дорохов, М.П.Зборщик и др. - М.: Недра, 1983. - 311с.

№ 7-ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС. Тік оқпандар кезінде оқпан албарының технологиялық схемаларын оқып білу

Жұмысты орындауға арналған тапсырма:

Оқпан албарының жұмыстық сызбасы бойынша:

- оқпандардың саны мен оқпан албары орналастын оқпандардың бағытын анықтау;

- оқпандардың функцияларын және олардың әрқайсысындағы тасымалдау тәсілдерінің типін белгілеу;

- оқпан албарына негізгі тарамдарына байланысатын тау-кен қазбасының типін белгілеу;

- оқпан албары көмірді, жынысты, материалдар мен жабдықтарды тасымалдаудың түрі мен схемасын анықтау;

- оқпан албарының класын белгілеу.

- қазбалардың атаулары мен оқпан албарының тарамдарын көрсете оқпан албарының технологиялық схемасын сызу, стрелкалармен жүк тасқыны қозғалысының бағытын көрсету, оқпан албарына тиелген құрамдардың қозғалысына сипаттама беру.

---

Жұмыстың мақсаты – көмір шақтыларының оқпан албарларының технологиялық схемалары туралы білімдерді нығайту; оның жұмыстық сызбасы бойынша оқпан албарының класын белгілеу.

Жұмыстың орындалу тәртібі

1. Дайындалу және зертханалық жұмыс кезінде студент [1, ХП б; 2, §28—43] оқып білу және жұмысты орындаудың келтірілген үлгісін талдауы қажет.

2. Әрбір студентке оқпан албарының жұмыстық сызбасы беріледі. Екі студентке бір сызбаны беруге рұқсат етіледі.

3. Алдымен оқпан албарының сызбасымен танысу ұсынылады: шақтының атын, масштабын, оқпан албары қандай жыныстарда және қандай горизонтта орналасатынын жазып алу.

4. Сызба бойынша оқпандардың орналасу орны, олардың саны, осьтер бойынша оқпандар арасындағы қашықтық, әрбір тарамдағы тасымалдау тәсілдері және функциялары анықталынады.

5. Оқпан албарымен байланысатын тау-кен қазбасының типі анықталынады.

6. Оқпан албары қазбалары бойынша тасымалданатын көмірлердің, жыныстардың, материалдар мен жабдықтардың типтері, оқпандардың тасымалдау құралдарына көмір мен жыныстарды жүктеу тәсілі анықталынады.

7. Оқпан албарына локомотивтік (конвейерлік) тасымалдаудың схемасы анықталынады.

8. 3-7 пункттері бойынша белгіленген барлық мәліметтер сипаттама немесе кесте түрінде зертханалық жұмыс туралы есепте тіркеледі.

9. Масштаб бойынша оқпан албарының технологиялық схемасы сызылады. Онда оқпан албарымен байланысатын қазбалардың аттары және оқпан албарының тарамдары және олардың ұзындығы көрсетіледі.

10. Стрелкалармен жүк тасқыны қозғалысының бағыты көрсетіледі және оқпан албарына құрамдардың келіп түсу сәтінен бастап және учаскеге барлық жүк тасқыны бойынша операцияларды көрсету мен жібергенге дейін локомотивтер маневрлерінің схемасы сипатталады.

11. Оқпан албарының класы оқпандардың функциялары, тасымалдау түрі, құрамдардың принципі мен схемасы және негізгі тарамдардың орналасуы бойынша белгіленеді.

Жұмысты орындау үлгісі

1. Сызбада 1:200 масштаб бойынша "Донецкуголь" өндірістік бірлестігінің "А" шақтысының 475 м горизонтының оқпан албары ұсынылған (оқпан албары сызбасы мұнда келтірілмейді).

2. Сызба бойынша оқпан албарында орналасатын жыныстарды анықтау мүмкіндігі берілмейді.

3. Оқпан албарында екі оқпан орналасқан. Бас оқпан көмірді шығаруға арналған екі скиптік көтергімен және жынысты шығаруға арналған кері салмақты бір скиптік көтергімен жабдықталған. Клеттік оқпан адамдарды, материалдар мен жабдықтарды түсіру және көтеру бойынша көмекші функцияларды орындау үшін кері салмақты екі бір клеттік көтергілермен жабдықталған. Оқпандардың осьтері арасындағы қашықтық 30 және 35 м.

---

4. Оқпан албары 475 м горизонтының күрделі квершлагымен шектеседі.

5. Оқпан албары квершлагы мен қазбалары бойынша көмірлерді, жыныстарды мен материалдар тасымалдау тұтас шанағы бар вагондармен аккумуляторлық электровоздардың көмегімен жүзеге асырылады. Бұған көмір мен жынысы бар вагондарды жүктеу үшін скиптік оқпанның жүк тарамдарында аударғыш машиналардың бар болуы дәлел бола алады. Демек, осы оқпан албары құрамдардың толассызды емес қозғалатын албарларына жатады.

6. Оқпан албары қазбалары мен тарамдарының тізімі бар технологиялық сұлбаны және олардың ұзындықтарын көрсете сызу. Стрелкалармен жүктасқындары қозғалысының бағытын көрсету.

7. Құрамдар мен жеке вагондардың қозғалысының схемасы келесідей. Аралас құрамдары бар вагондарды (көмірлері, жыныстары және материялдары). Электровоз квершлагтың үстіңгі жолы бойынша оқпан алабының сол жақ 2-2 съездің алдына тоқтайды және құрамнан босатылып 1-1 съезд арқалық құрам 3 стрелкаға дейін 1 м/с [2,428] аз жылдамдықпен итеріледі. Сонымен бірге, көмірі бар вагондар 3 стрелка арқылы скиптікоқпанның көмірлік жүк тарамына бағытталады, онда олар итергіштің көмегімен жүктеу үшін аударғышқа беріледі, ал жыныстары бар вагондар құрамнан ағытылады және 4 стрелкаға дейін және сол арқылы жыныстық аударғышқа скиптік оқпанның жыныстық тарамдарына итеріледі. Осындай тәртіппен материалдық вагондар ағытылады және 5 стрелка арқылы клеттік оқпанның кірме тарамына электровоздың көмегімен итеріледі.

Вагондарды сәйкес тарамдарға итеріп, электровоз басып озу жолымен жыныстық аударғыштың жанынан скиптік иелігінің жүксіз тарамдарына өтеді, бос вагондардың қажетті санын өзіне тіркейді, ал шығу тарамдарына – материалдары бар вагондар және 10 стрелка арқылы және II—IX съездері арқылы квершлагтың төменгі жолы бойынша бағыт орнына қарай жүреді.

Квершлагтың төменгі жолы бойынша оң жақ қанатынан оқпан албарына келіп жететін вагондардың құрамы бар электровоз 2-2 съезд арқылы өтеді, сонымен бірге, ағытылмай, оқпан албарының сәйкес тарамдары бойынша вагондарды итереді. Оның алдағы маневрлері жоғарыда сипатталғандарға ұқсас, шығу стрелкасынан 10 кейін электровоз құрамның басында оң жақ қанатқа қарай өтеді және квершлагтың үстіңгі жолы бойынша бағыт орнына қарай жүреді.

8. Осы оқпан албарын келесі түрде әр түрлі белгілер бойынша жіктеуге болады:

- оқпандардағы көтергіш ыдыстар бойынша-екі оқпандармен

скиптік-клетті;

- оқпан албарында пайдалы кендерді тасымалдау түрі бойынша – тұтас шанағы бар вагондардағы жүктерді тасымладумен;

---