Файл: Iii триместр і модуль Клік жне логистика лексикалы таырып.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.03.2024
Просмотров: 66
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Екіншіден, ең бастысы диакритикалар төл дыбыстарымызды сақтауға толық мүмкіндік пен кепілдік бермейді. Себебі мобильді телефондар, смартфондар, планшеттер, ноутбуктар, компьютерлер бүгінде жазудың құралына айналғанда және олар бізге әлемнің түкпір-түкпірінен келетіндіктен, олардың пернетақтасында 26 таңбадан тұратын латын таңбалары ғана орналастырылады. Пайдаланушылар осы бар таңбаларды ғана қолданады. Егер біз латын графикасындағы жаңа әліпбиге диакритикалы таңбаларды енгізетін болсақ, онда көпшілік көп қолданбағандықтан, қазақтың төл дыбыстарын жоғалтып алуымыз мүмкін. Қазірдің өзінде Ә-ні А-мен алмастыру, Қ-ны К-мен алмастыру, сол сияқты Ғ, Ң, Ө, Ұ, Ү, І дыбыстарын жазбау, әсіресе жастардың арасында жиі байқалады.
Үшіншіден, әліпбиімізді латын графикасына негіздеуіміздің үлкен себебі – халықаралық ақпараттық жүйеге ену, әлемдік технологияны игеру екенін Елбасы айтқан болатын. Ендеше, егер әлемнің жетекші елдері қолданатын классикалық латын әліпбиінің дыбыстарына әртүрлі диакритикалар қоятын болсақ, онда біз жоғарыда айтқан мақсатқа толық жете алмаймыз.
Төртіншіден, диграфтарды қолдану арқылы біз сол дыбыстың төл табиғатын сақтаймыз. Ал кейбір әріптестер ұсынып жүрген диакритикалар арқылы ажырату ол дыбыстың табиғатын емес, өзара ұқсас әріптің тек шартты таңбалық суретін ғана береді.
Бесіншіден, бір дыбысты екі таңбамен беретін диграфтар латынның төл таңбалары болса, ал ноқаттар арқылы берілетін диакритикалар – кейін пайда болған жасанды таңбалар.
Осы жобаны жүзеге асыру барысында, ең алдымен, қазақ тілінің дыбыстық жүйесі ескерілді. Соның нәтижесінде 25 таңбадан тұратын әліпби ұсынылады.Латын графикасына негізделген жаңа қазақ әліпбиін жасауда «бір әріп – бір дыбыс, бір әріп – екі дыбыс және бір дыбыс – диграф жүйесі» принципі негізге алынды.
Осы жаңа әліпби нұсқасы негізінде Ш. Шаяхметов атындағы Тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталық қызметкерлері және сырттан шақырылған тұрғындар арасында бірнеше рет апробация жүргізілді. Оған қатысушылардың көпшілігі осы нұсқаға қолдау білдірді. Латын әліпбиіне еліміздегі көптеген азаматтардың, әсіресе жастардың көздері үйренген, яғни белгілі бір деңгейде көбіміздің көздағдымыз қалыптасқан. Ал жазу дағдысының қалыптасуы уақыттың еншісінде. Мемлекеттік тілдің бірыңғай стандартты әліпбиінің енгізілуі кезең-кезеңімен жүзеге асырылады, демек, Қазақстан азаматтарының жаңа әліпбиін игеріп кетеріне сенім мол.
АЙТЫЛЫМ
3-тапсырма.Мәтіннен түсінгеніңізді қысқаша баяндап беріңіз.
ЖАЗЫЛЫМ
4-тапсырма. Мәтінде кездесетін ұғымдардың анықтамасын жазыңыз: диакритика, диграф, ноқат, таңба, нұсқа.
№3 СӨЖ тапсырмасы:
1. Латыннегізді әліппи жайында жазылған ғаламтордағы ақпараттарға шолу жасаңыз.
4-сабақ
Ғылыми термин және жаңа сөздер. Латын әліпбиі негізіндегі терминдердің қолданысы. Салалық терминдер
ТЫҢДАЛЫМ
1-тапсырма. Төменде берілгенсөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз.
латын әліпбиі – латинский алфавит
Жаһандану – глобализация
ақпарат алмасу– обмен информацией
сауатты жазу –грамотное написание
дүниежүзілік ақпарат пен технология – всемирная информация и технология
білім мен ғылымның кеңістігіне ену– вхождение в пространство образования и науки
ОҚЫЛЫМ
2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыз
ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ
Әлемде 200-ден астам мемлекетте әртүрлі ұлттар мен ұлыстар өмір сүреді. Олар түрлі дінде, өзгеше бір-бірінен ажыратылып тұратын тілде сөйлейді. Бұл заңды құбылыс. Ол туралы «Құран Кәрімде» де айтылған. Түрлі дін және тілді бергенде адамзат баласы бір-бірінен ажыратылып тұрсын делінген.
Бүгінгі күні жаһандану заманында ақпарат алмасудың және технологияның тілі ағылшыншаға басымдық беріліп отыр. Өйткені, әлемге кең таралған ағылшын тілі көп қолданысқа ие екендігі белгілі. Яғни, ағылшын тілінің бүкіл әлем бойынша ортақ түсінісетін, ақпарат пен технологияны дамытуда үлкен артықшылығы бар. Осы ағылшын тілінің өзі түп төркіні және бастаулары көне грек, римдегі латын алфавитінен бастау алғаны тарихтан белгілі. Кейін ағылшын тіліндегі алфавит ретінде кеңінен қолданысқа енді.
Енді, осындай жаһандану жағдайында ҚР әлемдегі дамыған мемлекеттердің көшінен қалмау үшін және бүкіл дүниежүзілік ақпарат пен технологияның, білім мен ғылымның кеңістігіне енуі үшін аса қажет латын алфавитін үйрену, меңгеруі және сол алфавитте жазуға көшуге қадам жасауы заман талабынан туындап отыр. Қазақ халқы: «Елу жылда, ел жаңа», - дейді. Яғни, заман талабына сай өзгерістер мен реформалар болатындығы анық. Мысалы, Түркияда Ата Түрік 1928 жылы бүкіл елін латын алфавитіне көшірді. Ол кезде түріктер араб және парсы тілінде жазатын. Демек, өркениет заманына қарай бет бұрған деп түсінуміз керек.
Ал, 1929-1940 жылдары латын алфавиті Қазақстанда қолданыста болды. Бірақ, Кеңес Одағы заманында 1940-1941 жылдары Қазақстан Үкіметі қаулысымен кириллицаға көшті. Кириллицада қазақ халқының мәдениеті, әдебиеті және тарихы жазылды. Бұл өткен тарих, оны ешкім сызып тастай алмайды. Бірақ, енді мынадай мәселелер туындап келе жатқаны белгілі: бұрын кириллицамен жазылған шығармалар қайда қалады? Оларды келешек жас ұрпақ оқи ала ма, - деген заңды сұрақ қойлып келеді. Ол мәселе қазіргі ақпарат заманында техника арқылы жүзеге асуға тиісті.
Латын алфавитіне көршілес Өзбекстан, Түркіменстан және Әзірбайжан мемлекеттері тәуелсіздік алған уақыттан бастап ерте кірісті. Олар да заман талабына сай даму үшін осы алфавитті өздеріне қабылдады. Бірақ, қай мемлекеттерді алып қарасаңыз да қиындықтар болған. Бұл латын алфавитіне өту кемінде 10 жылдық процесс екен.
Одан кейін сол латын алфавитін балабақшаларда, орта мектептерде және ЖОО-да үйрету керек. Яғни, оны жазу мен оқуды үйретудің бірнеше сатылы мемлекеттік механизмдерін ойластыруы, олар қандай деңгейде жұмыс жасау керектігі анықталуы шарт. Осы аталған мәселелерді мемлекет тарапынан қадағалайтын, бақылайтын арнайы мекеме қызметкерлері болуы қажет.
Қазақстан соңғы жүз жылдық тархында өз әліпбиі ең көп өзгерген республика екен. Және өз еркімен емес, әуелі патшалық Ресей, онан соң Кеңес одағы билігінің талабымен соңғы 70-80 жылда бүгінгі алфавитті пайдаланып келеміз. Кешегі Кеңес одағы кезінде табандылық танытқан Балтық жағалауы республикалары, Грузия, Армения өз алфавитін сақтап қалды. Ал тәуелсіз, өркениетті Түркияның негізін қалаған қайраткер Мұстафа Кемал Ататүріктің тұсында әлемдік өркениетпен байланыста болу мақсатында латын қарпі енгізіліпті.
Қортытындылай айтқанда, әлемдік өркениетті елдер қатарынан қалмау үшін латын алфавитін үйрену, жаза білу және оқи білу Қазақ еліне артық болмайды. Кейінірек біртіндеп үйрену, меңгеру арқылы өзіндік алфавитін қалыптастыра түседі.
Бірақ, латын алфавитіне көшуде өте асығыстық жасамай, біріншіден алфавиттің ортақ тоқтам жасалған нұсқасын анықтау керек. Екіншіден, оны үйрету мен оқытудың мемлекеттік механизімін жетілдіріп, белгілі бір жүйе қалыптастыру қажет. Үшіншіден, халықтың өзі саналы түрде оны меңгеруге талпыныстар жасауы тиіс (Қанат ЕҢСЕНОВ).
АЙТЫЛЫМ
3-тапсырма. Жазудың шығу тарихы туралы әңгімелеңіз
ЖАЗЫЛЫМ
4-тапсырма. Жаһандану заманындағы жазудың маңызы жайында эссе жазыңыз
№4 СӨЖ тапсырмасы:
1. Түркітілдес халықтардың мәдениеті жайлы хабарлама дайындаңыз
8-модуль : ТІЛДІК КӘСІБИ БАҒДАР. КӘСІБИ ТІЛ ЕРЕКШЕЛІГІ
Лексикалық тақырып:
1. Тілдік кәсіби бағдар.
2. Болашақ маманның тілдік құзыреттілігін қалыптастыру.
3. Мамандыққа қатысты тілдік ерекшеліктер.
Грамматикалық тақырып:
Ойды жеткізудің дәнекерлеуші тілдік құралдары (сонымен байланысты, соған қарамастан, бірақ, дегенмен, соның нәтижесінде). Мен ... етістік+барыс септік+тиісті+жіктік жалғауы тіркесінің 3 жақта түрленіп қолданылуы
1-сабақ
Тілдік кәсіби бағдар
ТЫҢДАЛЫМ
1-тапсырма. Төменде берілгенсөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз.
ғылыми ізденіс – научный поиск
ақпарат алмасу– обмен информацией
ортаға бейімділік – склонность к среде
қозғаушы күш – движущая сила
мамандыққа сұраныс – спрос на специальность
сауалдарға сараптама–экспертиза вопросов
насихаттық жұмыс–агитационная работа
ғылыми бағыттылық –научная направленность
сабақтастық – преемственность
мүдделілік – заинтересованность
басым бағыт – приоритетное направление
көкейкесті мәселелер – актуальные вопросы
қолданысқа енгізу – введение в действие
ОҚЫЛЫМ
2- тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыз
Біз жоғары білікті маман болсақ және еліміздегі ақпараттық технологиялар саласының дамуына үлесімізді қоссақ дейміз. Ал білімін әрі қарай ұштап, оны ғылыммен байланыстырамын дейтін түлектерге магистратура мен аспирантура толық мүмкіндік береді. Кейбір студенттер ізденістерге қадам жасайды. Олар ақпарат алмасу ұстанымдарын қорғау үшін өздері жасап жатқан жобалар мен нұсқауларды ғылымға енгізуге талпынады.
Қазіргі заман талайына сай, бүгінде ақпараттық технологиялар даму үстінде. Бәсекеге қабілетті болу үшін елімізде техникалық мамандарды көбейту қажет. Сол себепті мемлекет тарапынан жоғары оқу орындарына қолдау жылдан жылға көбейтіп, шәкіртақы да өсіп отыр. Жақсы оқимын, білікті маман боламын деген талапкерге жоғары оқу орындарында материалдық база мол мүмкіндік береді.
Ал оқу – студенттің өз қолында, талап-тілегіне, ізденісіне байланысты. Егер студент қауымының белсенділігін, ізденімпаздығын, кез келген ортаға бейімділігін аскерсек, қай заманда болмасын олар қоғамның үлкен қорғаушы күші.
Оқу орнын бітіргеннен кейін қызметке орналасу мәселесі қашанда алдыңғы кезекте тұратыны белгілі. Кейде оқу орнын бітірген жас маман жұмыс таппай сенделіп жүріп қалады. Мұндай келеңсіздіктерді болдырмас үшін тиісті мекеме қандай мамандықтарға сұраныс бар, қандай оқу орнын бітірген тиімді деген сауалдар төңірегінде сараптама, зерттеулер жүргізуі тиіс. Соған орай ең керекті деген мамандықтардың тізімі жариялануы және жұмыс беруші мен жоғары оқу орны арасында осы мәселе төңірегінде насихаттық жұмыс қолға алынуы керек.
Ертеңгі маман – бүгінгі студент өздерінің оқитын пәндерінің ғылыми бағыттылығына үлкен мән беріп отырады. Ғылыми зерттеулер жүргізу барысында сабақтастық, мүдделілік, басым бағыттар мен көкейкесті мәселелерді айыра білуге ұстаздар көмектеседі. Әр пән бойынша ғылыми жаңалықтарға уақтылы көңіл бөлініп, қажетінше қолданысқа енгізу жолдары мен мүмкіндіктері қарастырылады.
Иә, еркін елдің ертеңі – білікті де білімді маман қолында. Оған Сіздің қосар үлесіңіз қандай? Әңгіме өзіңізде!
АЙТЫЛЫМ
3-тапсырма. Өзіңіздің мамандығыңыз туралы әңгімелеңіз (10-15 сөйлем).
4-тапсырма. Отбасыңыздағы адамдардың мамандықтары туралы айтыңыз.
5-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1) Сіздер болашақ мамандықтарыңызды ғылыммен байланыстырасыздар ма?
2) Гуманитарлық, жаратылыстану, техникалық ғылымдарының қайсысын таңдадыңыздар? Неліктен?
ЖАЗЫЛЫМ
6-тапсырма. Сөз тіркестерін пайдаланып, мамандық туралы шағын мақала жазыңыз.
Ғылыми ізденіс, ақпарат алмасу, ортаға бейімділік, қозғаушы күш, мамандыққа сұраныс, сауалдарға сараптама, насихаттық жұмыс, ғылыми бағыттылық, сабақтастық, мүдделілік, басым бағыт, көкейкесті мәселелер, қолданысқа енгізу, заман талабына сай, ғылыми бағыттылығы, үлкен мән, көңіл бөлу, мүмкіндіктері қарастырылады, ақпараттық технологиялар
№1 СӨЖ тапсырмасы:
1. Мамандығыңызға қатысты 10 шақты теминнің жасалу жолын түсіндіріңіз
2. Ақпарат құралдарынан білім, ғылым туралы естіп, білген жаңалықтарыңызбен бөлісіңіз.
2-сабақ
Болашақ маманның тілдік құзыреттілігін қалыптастыру
ТЫҢДАЛЫМ
1-тапсырма. Төменде берілгенсөздермен (сөз тіркестерімен) сөйлем құрастырыңыз.
құзіреттілік – компетенции
коммуникативтік құзыреттілік – коммуникативная компетентность
