ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 24.04.2024
Просмотров: 64
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЖЕР БЕДЕРІ
-
Қазақстанның ең биік нүктесі: Тянь-Шань тауындағы – Хан-Тәңірі шыңы – 6995 м -
Тянь-Шань сөзі қытай тілінен аударғанда қандай мағына береді: «Тәңір шыңы» -
Қазақстанның ең төмен нүктесі: Маңғыстау түбегіндегі – Қарақия ойысы – -132м -
Қазақстан жерінің басым бөлігін алып жатыр: жазықты жер бедері -
Қазақстан жерінің нешесін биік таулар алып жатыр: 10% -
Қазақстанның қай жерлерінде биік таулар орналасқан: оңтүстік-шығысы мен шығысында -
Қазақстан таулары көтерілді: палеозойдың герцин тау түзілісі кезінде (Алтай, Жоңғар Алатауы, Сарыарқаның шығыс бөлігі, Мұғалжар) -
Қазақстан аумағында жер қыртысының қозғалуы баяу болып, бірде-бір тау жүйесі көтерілмеді: мезозой эрасы кезінде -
Қазақстанда альпілік тау түзілісі процесі жүріп, таулар екінші рет көтерілуге ұшырады: кайнозой эрасы кезінде (Алтай, Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай) -
Қазақстанның ең көне жері: Шығыс Еуропа платформасы -
Шығыс Еуропа платформасы пайда болды: бұрынғы теңіз түбінің көтерілуінен
ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ҮСТІРТТЕР
-
Қазақстан жеріндегі ірі үстірттер: Үстірт үстірті, Торғай үстірті, Бетпақдала, Жем үстірті -
Қазақстанның оңтүстік батысында орналасқан: Үстірт -
Үстірт үстіртінің ең биік нүктесі: Мұзбел жоны – 340 м -
Үстірт биіктігі шектелген: 150 м болатын тік жарлармен -
Торғай үстірті орналасқан: Сарыарқа өлкесі мен Мұғалжар тауының аралығында -
Торғай үстірті жалғастырады: Батыс Сібір мен Тұран ойпатын -
Бетпақдала үстірті орналасқан: Сарысу өзені мен Балқаш көлінің аралығында -
Бетпақдала үстіртінің ең биік нүктесі: Желтау жотасы – 974 м -
Жем үстірті орналасқан: Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар тау аралығында -
Қазақстанға оңтүстік-шығыс бөлігі ғана кіретін Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы қырат: Жалпы Сырт қыраты
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АЛАСА ТАУЛАРЫ
-
Қазақстанның аласа таулары: Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы, Маңғыстау таулары, Мұғалжар тауы -
Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы дегеніміз: Қазақстанның орталық бөлігін алып жатқан аласа таулы өлке -
Сарыарқаның ең биік нүктесі: Қызыларай тауындағы Ақсораң – 1565 м -
Маңғыстау таулары орналасқан: Маңғыстау түбегінде -
Маңғыстау тауларының ең биік нүктесі: Бесшоқы – 556 м -
Маңғыстау таулары тұрады: Ақтау және Қаратау жоталарынан -
Мұғалжар тауы пайда болды: герцин тау түзілісі кезінде -
Орал тауының Қазақстан жеріндегі жалғасы: Мұғалжар -
Мұғалжар тауының ең биік нүктесі: Үлкен Боқтыбай тауы – 657 м -
Қазақстан жеріндегі жаңа кайнозойлық құрылымдар: Балқаш, Алакөл, Зайсан тау аралық ірі қазаншұңқырлар -
Қазақстан жеріндегі жас платформалар: Батыс Сібір, Тұран
ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ЖАЗЫҚТАР
-
Қазақстан жеріндегі жазықтар: Каспий маңы ойпаты, Тұран жазығы, Батыс Сібір жазығының оңтүстік бөлігі -
Каспий маңы ойпаты орналасқан: теңіз деңгейінен -27 м -
Каспий маңы ойпатында таралған: тұз күмбездері -
Тұз күмбездерінен өндіріледі: ас тұзы, гипс т.б. -
Аймақтағы құм төбелерді қалай атайды: Бэр төбешіктері -
Қазақстанның оңтүстік-батысын алып жатыр: Тұран жазығы -
Тұран жазығының Қазақстанға кіретін бөлігі: солтүстігі -
Тұран ойпаты Торғай үстірті арқылы жалғасқан: Батыс Сібір жазығына -
Тұран жазығын 2 бөлікке бөліп ағады: Сырдария -
Батыс Сібір жазығы (Солтүстік Қазақ жазығы) орналасқан: еліміздің солтүстігінде -
Батыс Сібір жазығының Қазақстанға кіретін бөлігі: оңтүстік -
Батыс Сібір жазығы төмендейді: оңтүстіктен солтүстікке қарай
ГЕОХРОНОЛОГИЯЛЫҚ КЕСТЕ
-
Жер қыртысының түзілгеннен бергі уақыты мен қазіргі уақытқа дейінгі дамуын көрсететін кесте: геохронологиялық кесте («Гео» - жер, «Хронология» - жыл санау) -
Жердің даму тарихы неше геологиялық эраға бөлінеді: 5 -
Геологиялық эралар тұрады: дәуірлерден
Эралар (млн. жыл) | Дәуірлер | Тау түзілісі (қатпарлық) | Тіршіліктің дамуы | Қазақстандағы геологиялық өзгерістер |
Кайнозой (66 млн жылға созылған, жасы 67млн жыл) | 1. Төрттік немесе антропоген 2. Неоген 3. Палеоген | альпілік | Адамның пайда болуы | Алтай, Тарбағатай, Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы екінші рет көтерілуге ұшырады. Балқаш, Зайсан, Алакөл қазаншұңқырлары пайда болды |
Мезозой (165 млн жылға созылған, жасы 230 млн жыл) | 1. Бор 2. Юра 3. Триас | мезозой | Құстардың пайда болуы. Алып бауырмен жорғалаушылардың кең таралуы. | Тектоникалық қозғалыстар аз болып, бірде-бір тау жүйесі түзілген жоқ. Теңіз суы тек Батыс Қазақстанды басып жатты. |
Палеозой (ертедегі тіршілік) (330 млн жылға созылған, жасы 570 млн жыл) | 1. Пермь 2. Карбон 3. Девон | герцин | Ірі қос мекенділердің таралуы | Қазақстан таулары көтерілді. Алтай, Жетісу Алатауы, Сарыарқаның солтүстік-шығысы, Мұғалжар |
4. Силур 5. Ордовик | каледон | Өсімдіктердің құрлыққа шығуы | Тянь-Шаньның солтүстігі, Сарыарқаның солтүстік батысы | |
6. Кембрий | | | | |
Протерозой (зақтығы 2100 млн, жасы 2700 млн жыл) Архей (1000 млн жылға созылған, жасы 3500 млн жыл) | | байкал | Бір жасушалы бактериялар заманы | Архей мен протерозойда теңіз суы басып жатты. Шығыс Еуропа платформасының көтерілуі |
ГЕОХРОНОЛОГИЯЛЫҚ КЕСТЕ
-
Жер қыртысының түзілген уақыты мен қазіргі уақытқа дейінгі дамуын көрсететін кесте:Геохронологиялық кесте -
Геохронология сөзінің мағынасы:,,Гео‘’- жер, ,,Хронология‘’- жыл санау -
Жердің даму тарихы қанша эраға бөлінеді:5 -
Эралар:Архей, Протерозой, Палеозой, Мезозой, Кайназой,
АРХЕЙ-ПРОТЕРОЗОЙ
-
Архей(1000)Протерозой(2100) тау түзілісі:Байкал -
Архей мен Протерозойдағы тіршіліктің дамуы:бір жасушалы бактериялар заманы -
Архей мен Протерозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Архей мен Протерозойда теңіз суы басып жатты. Шығыс Еуропа платформасының көтерілуі
ПАЛЕЗОЙ
-
Палеозой(100) дәуірлері:1-Пермь 2-Карбон 3-Девон 4-Силур 5-Ордовик -
Палеозойдағы тау түзілісі:Герцин, Каледон -
Палеозойдағы тіршіліктің дамуы:Ірі қос мекенділердің таралуы -
Палеозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Қазақстан таулары көтерілді. Алтай,Жетісу Алатауы,Сарыарқаның солтұстік-шығысы, Мұғалжар
МЕЗОЗОЙ
-
Мезозой(165) дәуірлері:1-Бор 2-Юра 3-Триас -
Мезозойдағы тау түзілісі:Мезозой -
Мезозойдағы тіршіліктің дамуы:Құстардың пайда болуы. Алып бауырымен жорғалаушылардың кең таралуы -
Мезозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Тектоникалық қозғалыстар аз болып,бірде-бір тау жүйесі түзілген жоқ. Теңіз суы тек Қазақстанды басып жатыр
КАЙНОЗОЙ
-
Кайнозойдағы(67) дәуірлер:1-Төрттік немесе антропоген, 2-Неоген, 3-Палеоген -
Кайнозойдағы тау түзілісі:Альпілік -
Кайнозойдағы тіршіліктің дамуы:Адамның пайда болуы -
Кайнозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Алтай,Тарбағатай,Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы екінші рет көтерілуге ұшырады. Балқаш, Зайсан, Алакөл қазаншұңқырлары пайда болды
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КЛИМАТЫ
-
Қазақстан орналасқан белдеу:Қоңыржай климаттық белдеудің оңтүстігінде -
Қазақстан климатының типі:Шұғыл континетті -
Қзаұстан климатын құрушы факторларға жатады:Күн радияциясы, Атмосфера циркуляциясы,Жер бедері
КҮН РАДИАЦИЯСЫ
-
Жер Бетіне түсетін күн сәулесінің қанша пайызы атмосфераға кері шалғасады:20%-ын -
Қалған жер бетіне жеткен бөлігі аталады:Тура радиация -
Күн сәулесінің атмосферадағы су булары, бұлттар т.б. шашыратқан бөлігі аталады:Шашыранды радиация -
Тура радиация мен шашыранды радиацияның қосындысын атайды:Жиынтық радиация -
Жұтылған радиация:Жиынтық радиацияның біраз бөлігінің топырақ, қар, суға сіңіп жұтылған бөлігі
АУА МАССАЛАРЫ
-
Қазақстан аумағына ауа массаларының 3 Типі әсер етеді:1Қоңыржай 2Арктикалық 3Тропиктік -
Қоңыржай ауа массасы келеді:Қазақстанның батысына Атлант мұхитынан -
Арктикалық ауа массасы:Солтүстік Мұзды мұхитынан келеді -
Тропиктік ауа массасы(иран ауасы):Қазақстанға Орта Азия мен Ираннан келеді
ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕ СОҒАТЫН ЖЕЛДЕР
-
Оңтүстік шығыстан солтүстік батысқа қарай соғатын жел:Ебі желі -
Ебі желінің жылдамдағы:60-80м\с -
Ебі желін сипаттап жазған:Ш.Уалиханов -
Сотүстік батыстан Ебі желіне кері бағытта оңтүстік-шығысқа қарай соғатын жел:Сайқан желі -
Сайқан желінің жылдамдығы:50-60м\с -
Сақан желі соғады:Қыркүйек пен сәуір айларында -
Қордай асуының үстінен соғатын жел:Қордай желі -
Қордай желінің жылдамдығы:40м\с -
Қаратау жотасындағы Арыстанды өзенінің бойымен соғатын жел:Арыстанды-Қарабас -
Арыстанды-Қарабас желінің жылдамдығы:35м\с
ҚАЗАҚСТАННЫҢ КЛИМАТЫ
-
Қазақстандағы ең суық ай:Қаңтар -
Қаңтар айының орташа температурасы:Солтүстікте:-19°С(ПЕТРОПАВЛ).Оңтүстікте;-1,5°C(Дарбаза) -
Қазақстандағы ең суық жер болып саналады:Атбасар өңірі -
Қазақстандағы ең жылы ай:Шілде -
Қазақстанда жауын-шашынның ең көп түсетін жері:Батыс Алтай жылына 1600мм -
Қазақстанда жауын-шашын ең аз түсетін жер:Арал теңізінің солтүстік-шығысы мен Балқаш көлінің батысы, жылына 100мм -
Елімізде жауын-шашын мөлшері кемиді:Солтүстіктен оңтүстікке қарай, жылына 130-1600мм аралығында -
Қазақстанның солтүстігіндегі қар жамылғысының қалыңдығы:20-30см -
Қазақстанның оңтүстігіндегі қар жамылғысының қалыңдығы:10-15см -
Өсімдіктердің толық өсіп-дамуына қажетті уақыт:Өсіп-өну кезеңі (вегетациялық кезең) -
Республикамыздағы ең ұзақ вегетациялық кезең:Оңтүстік Қазақстанда байқалған -
Оңтүстіктегі өсіп-өну кезеңіндегі ұзақтығы:180күн -
Солтүстіктегі өсіп-өні кезеңінің ұзақтығы:130-135 күн -
Еліміздің оңтстігідегі ашық күндер саны:260 күн -
Еліміздің солтүстігіндегі ашық күндер саны:120күн -
Қазақстан климатына әсер ететін мұхиттар:Сотүстік Мұзды мұхит, Атлант мұхиты -
Жылдық-жауын шашын мөлшерінің буланушылыққа қатынасы:Ылғалдану коэффиценті -
Қазаұстанның солтүстігіндегі орманды дала зонасында ылғалдану коэффиценті:1-ге тең -
Агроклиматтық қорлар:Күн жылуы, сәулесі,ылғал,ауа
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ІРІ ӨЗЕНДЕР
-
Қазақстанда ұзындығы 1000км-ден асатын 7 өзен бар:Ертіс, Есіл, Тобыл, Жайық, Сырдария,Іле,Шу -
Республикамыздың өзендері негізі 2 алапқа бөлінеді:1Солтүстік Мұзды мұхит алабы. 2Ішкі тұйық көлдер алабы -
Солтүстік Мұзды мұхит алабына кіретін өзендер:Ертіс(Есіл, Тобыл салаларымен) -
Каспий теңізі алабына жататын өзендер:Жайық, Жем, Сағыз, Ойыл,Үлкен өзен, Кіші өзен -
Арал теңізіні алабына жататын өзендер:Сырдария, Ары, Шу,Сарысы, Торғай, Ырғыз,Талас -
Бақаш-Алакөл алабына жататын өзендер:Қаратал,Лепсі, Ақсу, Іле, Тентек, Сарқа. т.б. -
Қазақстан аумағында ең ұзын және ең суы мол өзен:Ертіс өзені -
Ертқс өзенінің жалпы ұзыныдығы:4248км -
Ертіс өзенінің Қазақстан жеріндегі ұзындығы:1700км -
Ертіс өзені құятын көл:Зайсан -
Қазақстан жеріндегікеме жүзуге ең қолайлы өзен болып саналады:Ертіс -
Ертіс өзенінің оң жақ ірі саласы:Бұқтырма өзені