Жоғары психикалық функциялар-бұл қабаттасу принципі бойынша қалыптасқан арнайы психологиялық жүйелер. Мұндай жүйенің ішінде ескі формация болып табылатын ядро бар. Ол жаңа білім түрінде келесі қабатпен қоршалған, ол өз кезегінде жаңа білім берудің ішінде орналасқан. Бұл жағдайда ішкі қабаттар сыртқы қабаттарға бағынады.

Психологиядағы жоғары психикалық функциялар ұғымын орыс психологы Лев Семенович Выготский енгізді. Олар адамға ғана тән күрделі психикалық процестерді сипаттайды.

Жоғары психикалық функциялардың ерекшеліктері

1.адамның өмірінде әлеуметтік ортаның, мәдениеттің әсерінен қалыптасады және шығу тегі бойынша әлеуметтік болып табылады.

2.Функцияларды жүзеге асыру тәсілі ерікті, оларды басқара алатын адамның ақыл-ой әрекетімен байланысты.

3.Психологиялық құрылымы бойынша бұл процестер жанама болып табылады, олар арнайы құралдардың көмегімен табиғи психикалық функциялардан — мәдени белгілерден (ең алдымен сөйлеу) және басқа психологиялық құралдардан туындайды.

Ғылыми әлемде әдетте жоғары психикалық функцияларға жатады:

Қабылдау;

жад;

ойлау

сөйлеу.

Әрбіріне жеке-жеке тоқталып өтер болсам,

Қабылдау-адамның сезім мүшелеріне әсер ететін қоршаған шындық оның санасында мөрленеді. Адам миының бұл ерекшелігі қабылдау деп аталады. Жасыратыны жоқ, әр адам қоршаған әлемді өзінше қабылдайды және оның әсеріне сүйене отырып, болмыстың өзіндік бейнесін салады.

Жад кезекпен үш функцияны орындайды: ақпаратты есте сақтау, сақтау және алу. Есте сақтау қабылдаудың салдары болып табылады және сол сияқты еріксіз және ерікті болуы мүмкін. Қабылдау ми қыртысында із қалдырады және белгілі бір оқиға, құбылыс, объект туралы түсінік қалыптастырады. Алынған ақпарат қысқа мерзімді де, ұзақ мерзімді де болуы мүмкін белгілі бір жад ұяшығында сақталады. Қажет болған кезде деректер өз ұяшықтарынан алынады, тану немесе көбейту процесі жүреді. Есте сақтау процесінде заттардың немесе құбылыстардың бейнелері арасында тұрақты байланыстар қалыптасады. Сонымен қатар, есте сақтау өмірлік тәжірибенің сабақтастығы мен өзара байланысын қамтамасыз ете отырып, психиканың өткен, қазіргі және дайындық күйлері арасындағы байланысты орнатады. Бұл процесс адамның өзінің даралығы туралы хабардар болуына және жеке тұлғаның қалыптасуына ықпал етеді.

Келесі ойлау қабілеті. Жоғары психикалық функция ретінде ойлау-бұл қоршаған әлем фактілерін жинау, талдау, салыстыру негізінде жүретін танымдық процесс. Бұл адам миының шындықтың жалпыланған және делдалдық көрінісі. Ойлау адамға заттардың, құбылыстардың, оқиғалардың сыртқы және ішкі мәні мен мазмұнын түсінуге көмектеседі.

---

Сөйлеу-бұл адамға ғана тән ерекше психикалық функция, жеке тұлғаны әлеуметтендірудің негізгі құралы, қарым-қатынастың таптырмас құралы. Бұл ақпараттың негізгі мөлшерін жадта сақтауды және сақтауды қамтамасыз ететін сөйлеу, оның ішінде жазбаша сөйлеу. Сөйлеу арқылы сіз ойларды, сезімдерді, дерексіз ұғымдарды жеткізе аласыз, тарихи фактілер мен оқиғаларды сақтай аласыз. Сөйлеу арқылы адам басқа адамдардың тәжірибесін игеріп, олардың санасын байыта алады. Белгілі бір жағдайларда білімді сөйлеу арқылы беру танымның сөйлеу емес процестеріне (бақылау, қабылдау, қиял, ойлау) қарағанда әлдеқайда тиімді.

Жоғарғы психикалық функциялар белгілеріне келесі сипаттамалар жатады:

Әлеуметтік. Жоғары психикалық функциялар интерьерлеу процесінде ғана пайда болады және дами алады, егер адам басқа субъектілермен сыртқы әлеуметтік өзара әрекеттесу нәтижесінде мінез-құлықтың әлеуметтік формаларын игеріп, оларды ішкі жоспарға енгізсе, сол арқылы психиканың ішкі құрылымын қалыптастырады.

Делдалдық. жеке тұлғаның таңбалар мен белгілерді тану және көбейту қабілетін дамыту арқылы жұмыс істейді. Сөздер, бейнелер, сандар, иероглифтер сияқты құралдар объектілер мен құбылыстардың мәнін абстрактілі және нақты деңгейде түсінуге, оларды біріктіруге көмектеседі

Ерікті сипат. Жоғары психикалық функциялар — өзін-өзі реттеу әдісімен ерікті. Бұл дегеніміз, жеке адам оларды біле алады, оларды өз бетінше реттей алады және басқара алады, алдына міндеттер мен мақсаттар қояды. Адам іс-әрекетті алдыңғы тәжірибені талдауға және оның әрекеттері мен мінез-құлқын дұрыс бағытта түзетуге негізделген мақсатты түрде жүзеге асырады.

Жүйелілік. Жоғарғы психикалық функциялар-бұл иерархиялық жүйе-оның кейбір бөліктері екіншісіне бағынады. Сонымен қатар, бұл динамикалық білім. Әр адамның бүкіл өмірінде оның бөліктері де, олардың арасындағы қатынастар да өзгереді. Жоғарыда аталған барлық сипаттамалар (әлеуметтілік, делдалдық, ерікті сипат) осы жүйенің қасиеттері болып табылады

9. 
   Ж. Пиаже феномені (құбылысы).
   

Ж.Пиаже фенонимі- бұл мектеп жасына дейінгі балаларда байқалатын және олардың қоршаған заттардың саны, мөлшері, көлемі және т. б. сияқты сипаттамаларын түсіне алмауынан тұратын психологиялық құбылыс. Бұл құбылыс сипаттамалардың сандық сәйкестік қателіктерінде көрінеді. Тексеру Пиаженің эксперименттері деп аталатын бірқатар эксперименттер арқылы жүзеге асырылады. Мысалы, балаға осындай тәжірбиелер жасаланған кезде,олар төмендегідей нәтиже берген екен

---

1. Заттарды бірдей қатарға араларын ашып-ашып қояр болсақ,онда заттар көп деп ойлайды. Ал егер заттардың араларын жақындатып қояр болсақ, онда олар азайып кетті деп ойлайды

2. Арқанды жинаған кезде ол қысқарды деп есептейді.

Сонымен қатар, 4-6 жастағы балаға оның мөлшері өзгермененің және дұрыс жауапты түсіндіру өте қиын.Әрі бала қайта бастапқы ойынан өзгермейді.

Құбылыс абстрактілі заңдарды түсіну тәрбие процесінде бірден жүрмейтіндігімен түсіндіріледі. Бұл жағдайда, әдетте, заттар санының сақталу заңы (олардың қозғалысы кезінде) бала үздіксіз заттың сақталу заңынан (дененің деформациясы кезінде) және "көп алынған жерде аз қалды" сияқты заңдардан, сондай-ақ операциялардың қайтымдылығынан 1,5-2 жыл бұрын түсініледі.

Баланың жүргізілетін тәжірибелерге реакция кезеңдері:

1.сақтауды түсінбеу (4-6 жас) — жауап орналасуы мен формасына байланысты;

2. аралық деңгей (7-10 жас) — бала әр түрлі жағдайларда әр түрлі дұрыс жауаптар береді немесе дұрыс жауап береді, бірақ түсіндіре алмайды; немесе қарсы ұсынысқа байланысты жауапты өзгертеді;

3. сақтауды түсіну (11-13 жас) — бала сенімді түрде дұрыс жауап береді және оны түсіндіре алады

Тәжірибелер көрсеткендей, Пиаже феномені табылған балалар "үлкенірек"/"кішірек", "бірдей"/"бірдей емес" таңдау кезінде әр уақытта әр түрлі параметрлерді (саны, ұзындығы, өлшемі) ескереді, белгілі бір сәттерде олар айқынырақ және көрнекі түрде қабылданады.
Осыдан сандық салыстыру әрекетін игеру Дж.Пиаже айтқандай өздігінен жүрмейді, бірақ арнайы дайындықты, соның ішінде осы әрекетті орындаудың логикалық ережелерін үйретуді қажет етеді деген қорытынды жасауға болады.

10. 
    Ж. Пиаже бойынша баланың психикалық дамуының қозғаушы күштері.
    

Жан Пиаженің когнитивті даму теориясындағы даму механизмдері биологиялық жетілу, физикалық және әлеуметтік, содан кейін баланың логикалық тәжірибесі болып табылады. Үшінші механизм-баланың өзіндік белсенділігі болады.. Алайда, Пиаже тұжырымдамасының негізгі қозғаушы күші гомеостаздың жалпы Заңын жүзеге асыратын бейімделу болып табылады. Пиаже биімделуді ассимиляция және аккомодация процестерінің жүйелік бірлігі ретінде түсіндіреді.

Гомеостаз Заңы (тепе - теңдік принципі) - бұл ашық жүйенің тұрақтылық күйі ретінде биологиялық организмнің динамикалық тепе-теңдігіне ұмтылу; бейімделу, онда әрбір әрекет қарсылыққа тең және кез келген тербеліс үнемі өтеледі.

Ассимиляция-бұл объектінің субъектіге бейімделуі, яғни баланың объектіні тануға деген ұмтылысы, оны белгілі бір қасиеттерінен айырады және бұрыннан бар білім тәжірибесіне бейімдейді. Аккомодация-субъектінің объектіге бейімделуі, яғни.ескі схемалармен таныла алмайтын жаңа объектімен кездескен кезде баланың танымдық схемаларының өзгеруі. Ассимиляция мен аккомодация-бұл танымның қосымша механизмдері ғана емес, сонымен бірге баланың психикалық өмірін жүзеге асырудың екі қарама-қайшы тенденциясы, олардың қарама-қайшылығында ой дамиды.

---

Бастапқыда бейімделу қайшылықтары "деформациялаушы" сипатқа ие, яғни олар қоршаған әлемнің шынайы мәнін бұрмалайды. Баланың ойлауы жетілмеген және ерекше, бірақ туындаған қайшылықтарды жеңе отырып, ол әлемді біртіндеп және дәйекті түрде біледі. Пиаженің пікірінше, ассимиляция мен аккомодация арасындағы қайшылық генетикалық қақтығыс болып табылады. Биологиялық еріксіздік дамудың негізіне ассимиляция мен аккомодация арасындағы қайшылық механизмін қояды.

Пиаже теориясындағы даму механизмдеріне оралсақ, біз баланың әлеммен өзара әрекеттесу тәжірибесін алуында негізгі қайшылықты табамыз. Дене мен орта арасындағы қарым-қатынас әрқашан қайшылықты. Субъект әлемді тануға тырысады, бірақ таным объектімен өзара әрекеттесу кезінде, оның өзгеруінде ғана мүмкін болады, ал бастапқыда субъект (бала) өзін өзі танитын объектілерден ажыратпайды. Сонымен қатар, тіпті танымдық схемаларды жетілдіре отырып, ол таза танымға қабілетті емес, өйткені объект оған әрдайым әсер етеді, бірақ бұл қақтығыстар дамуды ынталандырады және бағыттайды.

11. 
    Ж. Пиаже бойынша дамудың ішкі қозғаушы күштері мен себептерінің механизмдері болып табылатын ассимиляция мен аккомадацияны талдап түсіндіру.
    

Пиаже ассимиляция, аккомодация және тепе-теңдікті баланың бір даму кезеңінен екіншісіне өтуінің негізгі тетіктері деп атады. Ассимиляция – бұрыннан бар дағдылар мен қабілеттерге негізделген жаңа заттармен әрекет. Аккомодация – өзгермелі жағдайлар нәтижесінде және соларға сәйкес өзінің дағдылары мен қабілеттерін өзгертуге ұмтылу. Аккомодация психика мен мінез-құлықтағы бұзылған тепе-теңдікті қалпына келтіре отырып, әрекетті орындау үшін бар дағдылар, қабілеттер мен жағдайлар арасындағы сәйкессіздікті жояды. Пиаже ассимиляция мен аккомодацияның әрқашан тепе-теңдікте болуын қамтамасыз етуге ұмтылу керек деп есептеді, өйткені ассимиляция аккомодациядан басым болғанда, ойлау қатаң, мінез-құлық икемсіз болады. Ал аккомодация ассимиляциядан басым болса, балалардың мінез-құлқы біркелкі және ұйымдаспайды, тұрақты және үнемді бейімделгіш психикалық әрекеттер мен операциялардың қалыптасуында кідіріс байқалады, яғни оқуда проблемалар туындайды. Ассимиляция мен аккомодация арасындағы тепе-теңдік ақылды мінез-құлықты қамтамасыз етеді. Тепе-теңдікке жету қиын міндет. Оны шешудің сәттілігі субъектінің интеллектуалдық деңгейіне, оның алдында тұрған жаңа мәселелерге байланысты болады. Тепе-теңдікке ұмтылу керек және оның интеллектуалды дамудың барлық деңгейінде болуы маңызды. Ассимиляция, аккомодация және тепе-теңдік арқылы адамның өмір бойы жалғасатын когнитивті дамуы жүреді.

---

12. 
    Баланың интеллектуалық дамуындағы әлеуметтік-когнитивтік бағыттардың рөлі мен орны.
    

Баланың интеллектуалдық дамуын зерттеуде үлес қосқан ғалымдардың бірі ол Жан Пиаже болып табылады. Жан Пиаже балалар эксперименттер, бақылаулар және әлемді тану процесіне байланысты балалардың қоршаған ортамен қарым-қатынас жасау арқылы олар үнемі бар білімге жаңа білім қосады және өз идеяларын жаңа ақпаратқа бейімдейді деген.
Жан Пиаже Баланың интеллектуалдық дамуын зерттеуде когнитивті даму теориясы ашып, балалардың ақыл-ой дамуының төрт түрлі кезеңінен өтуін болжады.

1 кезең: сенсоримоторлы интеллект (туғаннан 2 жасқа дейін)
2 кезең: операцияға дейінгі көріністер (2 жастан 7 жасқа дейін)
3 кезең: нақты операциялар (7 жастан 11 жасқа дейін)
4 кезең: ресми операциялар (12 жастан жоғары)

Жан Пиаже когнитивті дамуға деген қызығушылығын өз балаларын бақылаған кезде пайда болған. Бұл бақылаулар оның баланың ақыл — ойы ересек адамның ақыл-ойының кішкентай нұсқасы ғана емес деген гипотезасын нығайтты.
Пиаже балалардың ойлау қабілеті ересектерден өзгеше екенін алғашқылардың бірі болып анықтады. Осы уақытқа дейін балаларға ересектердің шағын нұсқалары ретінде қаралды.
Жан Пиаже интеллект — бұл кезең-кезеңімен өсіп, дамитын нәрсе деген теорияны алға тартты. Егде жастағы балалар кішкентай балаларға қарағанда тезірек ойламайды. Кіші және үлкен балалардың ойлауы арасында көптеген айырмашылықтар бар.
Психолог өзінің бақылауларына сүйене отырып, балалар ересектер сияқты ақылды емес, олар басқаша ойлайды деген қорытындыға келді.
Сенсомоторлы интеллекттің кезеңі: туғаннан 2 жасқа дейін

Дамудағы негізгі өзгерістер жайлы айтатын болсам.
Ең алдымен нәресте әлемді өзінің қимылдары мен сезімдерімен тани бастайды.

Ол әлем туралы сору, ұстау, қарау және тыңдау сияқты негізгі әрекеттер арқылы біледі.

Нәресте өзінің әрекеттерінің айналасындағы әлемде болып жатқан оқиғаларға әсер ететінін түсіне бастайды.
Когнитивті дамудың осы ерте кезеңінде нәрестелер сенсорлық тәжірибе және объектілерді манипуляциялау арқылы білім алады. Баланың барлық тәжірибесі алғашқы кезеңде негізгі рефлекстер, сезім мүшелері және қозғалыстар арқылы жүреді.
Дәл сенсомоторлы кезеңде балалар өсу мен оқу кезеңінен өтеді. Қоршаған ортамен (адамдар, заттар, Жануарлар) қарым-қатынас жасай отырып, олар бұл әлемнің қалай жұмыс істейтіні туралы жаңа жаңалықтар ашады.

Бала объектілер бөлек және бір — бірінен өзгеше нысандар екенін түсіне бастайды. Ол олардың өздігінен өмір сүре алатынын түсінеді. Сондықтан нәресте біртіндеп оларға есімдер мен сөздерді қосады. Енді ол ата-анасын "ана" және "әке"деп атайды.

---

Смотрите также файлы

• Каких коммуникативных качеств не хватает мне как руководителю на данном этапе и что сделать для их наработок.docx

• В каком городе родился Джон Гриффит Чейни, более известный как Джек Лондон.rtf

• Формы работы с одаренными учащимися.docx

• Совершенствование управления жилищным фондом санктпетербурга.docx

• Жоспары I. Кіріспе.pptx