Файл: Баылаусратары азадебиетіноытудістемесіпнібойынша I. Дегей.docx

Деңгейлеп  оқытудың ерекшеліктері:

1. Денгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдалана отырып білім алуына жағдай жасап, мүмкідік береді.

2. Денгеийеп оқыту әртүрлі катигориядағы балаларға бірдей зейін аударып,олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

3. Денгейлеп-саралап оқыту құрылымында білімді игерудің негізгі үш денгеий қарастырылады: ең төменгі денгей(минималды базалық),бағдарламамалық, күрделенген денгей.

Базалық денгей-мемлекеттік стандарт бойынша анықталған ең төменгі шек. Сондықтан оны әрбір оқушы менгеруі тиіс. Бұл деңгей оқушыға өзінің қызығушылығы мен қабілетін ескере отырып, уақыты мен күшін дұрыс пайдалануына мүмкіндік береді.

4. Оқушының жеке тәжірбесіне негізделген оқыту технологиясы тиімді де нәтежелі болу үшін.

Жеке тұлға ерекшеліктеріне;

Психикалық даму ерекшеліктеріне (есте сақтау, қабілетінің ерекшелігіне, ойлау, қабылдау, зейін ерекшелігіне,өзінің эмоциясын басқара білуіне);

Пән бойынша білімді игеру деңгейіне /оқушының білімімен іс-әрекет тәсіліне назар аударып,көңіл бөлу керек

1. 
   Әдебиеттіоқытуда,тәрбиеберудесабақтүрлеріменүлгілерініздестіру. Әдебиет әдістеме- сінің мазмұнын белгілеудегі басты мәселелердің біріне мұғалімнің әдебиет пәнін оқытуда қолданатын әдіс-амалдары, тәсілдері жатады. Бағдарламадағы материалды ӛтуде кӛзделетін қорытынды нәтиже бір болғанымен әрбір мұғалім бұл мақсатқа әртүрлі әдіс-тәсілмен жетеді. Негізгі мақсатқа қызмет ететін жол мен әдіс-амалды таңдап алу мұғалімнен аса жауапкершілік пен шеберлікті талап етеді. Себебі әдеби материалдың ерекшелігіне қарай әрбір сабақтың ӛзіне тән тақырыбы, мақсаты, құрал - жабдықтары, әдіс-тәсілдері, құрылысы мен сабақтың жүйесі, мазмұны болады. Сабақ ӛтілетін материал- дың ӛзгешелігіне қарай, оқушыларға берілетін білім-дағдылардың түрлеріне байланысты, оқушыларға берілетін білім-дағдылардың түрлеріне сай әр алуан құбылып, түрленіп отыратын құбылысқа, күрделі оқу-тәрбиелік үдеріске жатады. Әрбір сабақтың жақсы немесе сәтсіз ӛткенін дұрыс бағалау үшін, оған ғылыми жолмен талдау жасалады. Талдауда барлық факторлар есепке алынады. Сол факторлардың нәтижесінде ғана әрбір сабақтың сапалы және сапасыз жақтарын ажыратуға мүмкіндік туады. Сӛйтіп, әдебиет әдістемесінің негізгі міндеті: мұғалім жұмысының әдістері мен тәсілдерін ұстанымдық жолмен негіздеп беру. Бұл әдебиет әдістемесінің ең басты мән- мазмұны болып табылады. Интеграциялап оқыту, оны әдебиетті оқыту мәселелерінетиімді пайдаланужолдары Сымбат
   

---

4. 
   Проблемалап оқыту және әдебиет сабақтары Балжан
   

Проблемалық оқыту – ғылыми дүниетанымды қалыптастырудың негізгі тәсілі, ол адамның танымдық және практикалық қызметін реттеп отыратын белгілі бір жеке бастық субъективтік тұрғы ретінде ұғынылады,дүниетаным теориялық білімнің, практикалық тәжірибенің, идеялық-эмоциялық бағалардың жоғары синтезі ретінде анықталады.

Проблемалық оқыту - мәні проблемалық ситуация туғызу мен оқушылардың оқу проблемасын дербес шешулері бойынша іс-әрекеттерін басқару болып табылатын оқыту түрі. Проблема деп шешілуі оқушылардан білім алу үшін белгілі әрекеттерді талап егетін есептердің, тапсырмаларын, теориялық немесе тәжірибелік мәселелердің әртүрлілігін түсінуге болады.

Проблемалық оқытудың ерекшелігі - мұнда мұғалім білімді дайын түрде баяндап бермейді, оқушылардың алдына проблемалық міндет қояды. Шешімді және шешу құралдарын оқушы өзі іздестіруі тиіс.

Проблемалық оқыту бірнеше сатыдан тұрады: проблемалық жағдайды аңғару, жағдайды талдау негізінде проблеманы тұжырымдау, болжаулар ұсынуды, оларды алмастыру және тексеруді қамтып проблеманы шешу, шешімді тексеру. Бұл процесс ойлау актісінің үш фазасымен ұқсастық бойынша өрістейді (С.Л. Рубинштейн бойынша), ол проблемалық жағдайда пайда болып, проблеманы аңғаруды, оны шешуді және соңғы ой тұжырымын қамтиды.

Мектепте әдебиетті оқытуда проблемалық жағдаяттың өзіндік белгілеріне тоқталатын болсақ, ең алдымен, оқушыны проблемаға деген субъективтік көзқарас пен объективтік мазмұнды айыруға, образды түсіндірудің ерекшелігін ажырата білуге дағдыландыру қажет болады. Танымдық әрекеттер сапындағы ой – қарама-қарсы процестердің санадағы сәулесі, болмыс суретінің экспозициясы. Олай болса, ой проблемалық жағдаяттың (қарама-қарсы ұғымдардың) сәулесі. Проблемалық жағдаят міндетпен анықталатын болса, ой сол міндеттің экспозициясы, міндеттің өзі емес, хабаршысы, кіріспесі болғаны. Міндетіміз – шығармашылық тапсырма. Ойды бейнелейтін айшықты (образды, бейнелі) сөздер тіркесе келіп, поэтикалық образ құрайтыны белгілі. Мысалы, Абайдың «Адасқан күшік секілді, ұлып жұртқа қайтқан ой» деген өлең жолдарын ойда синтездепажыратып, көз алдымызға елестетейікші. Мұнда ой символмен бейнеленген. Оқушыларға осы елесті суретке айналдырыңдар деп тапсырған болсақ, олар шамамен: «...Көшкен ауыл орны. Иесіз жұрт. Сол жұртта қалған жалғыз жан иесі көштен адасып, қайтып оралған күшік. Ол иесін іздейді, таба алмайды. Қолынан келері – ұлу» деп бейнелеген болар еді. Ал енді «Ой қалайша ұлып, жұртқа қайтады?» деген сұрақты қоя отырып, оқушыларға проблемалық жағдаят туғызамыз. Берілген жауаптарды тыңдай келе, осы ұлан-ғайыр сурет, жиынтық ой тұжырымы сан түсті бояу, алуан қырлы поэтикалық образға айналып, екі-ақ жолмен берілген. Немесе, Абай «Көңілдің жайлауынан ел кеткен бе?» деген жолдар арқылы да терең мағына білдірген. Бұл жерде де жоғарыдағыдай тапсырма беріп, суреттеп жазуды тапсырамыз.

---

1. 
   Топтық, жұптық жеке жұмыстар оқушыларды танымдық-іздендіруші,зерттеубағытындағыжұмыстарға,ғылымисипаттағыжұмыстарғабаулуәдістемесі мен технологиясы
   
2. 
   Топтық жұмыс жеке шешуге болатын тапсырмаларды емес, анағұрлым күрделі тапсырмаларды топ болып шешуді көздейді.
   

Топтық жұмысты ұйымдастырудың артықшылықтары:Игеретін материалдардың көлемі мен оларды түсіну қажеттілігі артадыЖаппай оқытуға қарағанда,жаңа ұғымдарды, түсініктерді,дағдыларды қалыптастыруға аз уақыт жұмсалады.Оқушылардың танымдық белсенділігі мен шығармашылықпен жұмыс істеуі артады.Оқушылардың өзара қарым-қатынасы жақсарады.Өзіне сын көзбен қараушылық артады, сыныптастарымен жұмыс істеп үйренген оқушы өзінің қабілетін дұрыс бағалай біледі және жақсы бақылай алады. Өмірге қажетті дағдыларға үйренеді.

Топтық жұмысты ұйымдастырудың кемшілігі:Топ мүшелерінің көп болуыҮлгерімі төмен оқушылардың көптің көлеңкесінде қалып қоюы.Бір топтың шуылының екінші топқа әсері.Берілген уақыт ішінде тапсырманы орындай үлгермеуіШығармашылық жұмыс аяқсыз қалуыБір топ жұмысты қорғап жатса, басқа топ мүшелері өз жұмыстарын аяқтап жатумен шұғылданады.Білім деңгейі бірдей оқушылар тобы бір топта жұмыс жасауыЖақсы оқитын оқушылардың үлгерімі төмен оқушылардан жоғары тұруы. Топтық жұмыс соңында әр оқушы қандай жетістікке қол жеткізе алады?Оқушылардың ой ұшқырлығы пайда болады,бір-біріне деген сенімі артады Оқушы өзінің топта орындалып жатқан жұмыстың маңызды екенін ,өз үлесін қосып жатқанын сезінеді. Басқа топтардың жұмыстарын тыңдап олардың мүмкіншіліктерін салыстырады.

Бақылаудың нәтижесінде өте тұйық және көшбасшы оқушылар анықталады.

1. 
   Әдебиетсабағындаойынэлементтерінпайдалану
   

Сабақта ойын түрлерін пайдалану – сабақ түрлері мен әдістерін жетілдіру жолындағы ізденістердің маңызды бір буыны. Ойын түрлерін оқу процесін пысықтау, жаңа сабақты қорытындылау кезеңдерінде, қайталау сабақтарында пайдалануға болады. Ойын түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғұрлым сәйкес алынса, оның танымдылық маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану сабақтың әсерлілігін, тартымдылығын күшейтеді, оқушылардың сабаққа ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Ойынмен ұйымдастырылған сабақ балаларға көңілді, жеңіл келеді. Ойынды іріктеп алуға нақтылы сабақтың мақсаты, мүмкіндіктері мен жағдайларын ескеруге ерекше назар аударған жөн. «Ойыннан басталады» десек, баланың ойын жетілдіріп, сабаққа қызығушылығын, белсенділігін арттыру үшін мұғалімінің басты қолданатын тәсілі – ойын. Ойынды ерте заманнан үлкендердің іс-тәжірибесін жеткіншек ұрпаққа жеткізу үшін пайдаланған. Ойын халық педагогикасында, мектепке дейінгі және мектептен тыс мекемелерде кеңінен пайдаланылады. Қазіргі мектепте ойын әрекеті ойын пәнінің тарауын және тақырыбын түсіну үшін үздік технология ретінде, жалпы технологияның элементі ретінде, сабақ немесе оның бір бөлігі ретінде, сыныптан тыс жұмыстың технологиясы ретінде қолданылады. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында рөлдік ойындардың маңызы зор.

---

Жаңа тақырыпты түсіндіру, оны пысықтау үшін жаттығулар орындау, өткен тақырыпты еске түсіріп қайталау үшін пайдаланылатын дидактикалық ойындардың түп нұсқасы қазақтың ұлттық ойындарын алуға болады. Оқу үрдісінде ұлттық ойын элементтерін пайдалану сабақтың тақырыбы мен мазмұнына сай алынады. Сонда ғана оның танымдық, тәрбиелік маңызы арта түседі. Оқушыларды әсіресе, «Сиқырлы қоржын», «Көкпар», «Асық жинау» секілді ұлттық ойындарға қатыстыру өте тиімді екеніне көз жеткізу қиын емес. Бұл ойындарды жаңа материалды бекіту немесе қайталау кезінде қолдану керек деген пікір бар. Оқушы ойынның үстінде не соңында өзінің қатысу белсенділігіне қарай түрлі баға алуы мүмкін. Мұғалім әр оқушының еңбегін бағалап, ынталандырып отыруы тиіс. Ойынның тәрбиелік маңызы мынада: ол баланы зеректікке, білгірлікке баулиды. Ұлттық ойындар арқылы балалар бойларына ибалық, байсалдылық, тапқырлыққа, шапшаңдыққа, шыншылдық және т.б қасиеттерді сіңіру, қалыптастырады.

Қорыта келгенде, ойын – балалардың негізгі іс-әрекеттерінің бір түрі. Бала өмірі ойынға байланысты. Сондықтан да қазақ әдебиеті сабағында ойын элементтерін пайдаланудың оқушылардың ой белсенділігін арттырудағы маңызы зор.

1. 
   Үй тапсырмасын беру және бала білімін есепке алу жолдары
   
2. 
   Үйтапсырмасын беру және бала білімінесепкеалужолдары
   
3. 
   
   
4. 
   Үйтапсырмаларыбірнешемақсаттаберіледі:
   
5. 
   
   
6. 
   А) сыныптаалғанбілімдерінбекіту;
   
7. 
   
   
8. 
   Ә) сыныптаалғанбілімдерінқосымшаматериалдарарқылыбайыту, молайту;
   
9. 
   
   
10. 
    Б) шығармашылықбағыттағытапсырмаларарқылықабілеті, дарыны, талантындамыту, оғанәсерету;
    
11. 
    
    
12. 
    В) алдын ала берілетінтапсырмаларарқылыоқушылардыжаңасабаққадайындау.
    
13. 
    
    
14. 
    Үйтапсырмасыныңқандайтүріболмасын, мұғалімдаралап (дифференциалдап) оқытупринциптерінбасшылыққаалуытиіс.
    
15. 
    
    
16. 
    Үйтапсырмасын беру оқылыпжатқантақырыптыңауыр, жеңілдігіне де байланыстыболады. Мұғалімоғанкететінуақыттымөлшерлейді, сондай-ақбасқапәндердіңтапсырмасын да ескеріпотырғаныжөн.
    
17. 
    
    
18. 
    Үйтапсырмасынтүсіндіріп беру, үлгі, көмеккөрсетуоныңжемістіорындалуынаүлкенәсеретеді. Әсіресе, қабілеті «орташадантөмен» оқушығамұғалімүнемікөмеккөрсетіп, «көмек-нұсқау» беріпотыруыкерек.
    
19. 
    
    
20. 
    Үйтапсырмаларыныңтүрлері
    
21. 
    
    
22. 
    Оқулықбойыншаберілетінтапсырмаларғамыналаржатады:
    
23. 
    А) Тақырыпбойыншасұрақтарғажауап.
    
24. 
    
    
25. 
    Ә) Тақырыптардыоқу, мазмұндау.
    
26. 
    
    
27. 
    Б) Тақырыптардыңеңнегізгі, түйіндідәнінбөліп ала білу.
    
28. 
    
    
29. 
    В) Тезис конспектіжасау.
    
30. 
    
    
31. 
    Г) Өзбеттеріментақырыпматериалдарынасұрақтарәзірлеу.
    
32. 
    
    
33. 
    Көркеммәтін, көркемтуындыбойынша:
    
34. 
    А) Сюжеттік, композициялықжоспаржасау.
    
35. 
    
    
36. 
    Ә) Аннотация жазу.
    
37. 
    
    
38. 
    Б) Поэтикалықталдаужасау (көркемкомпоненттеріне).
    
39. 
    
    
40. 
    В) Жазушытілі, стилінеталдау
    
41. 
    
    
42. 
    Г) Кейіпкерлердіңсөйлеутілі, іс-әрекетіненмысалдаралу, оны жауаптарында, не шығармаларындапайдалану.
    
43. 
    
    
44. 
    Д) Негізгіоқиғалардысұрыптап ала білу, солбойыншамазмұндау, не образдардыңіс-әрекетінашу.
    
45. 
    
    
46. 
    Бұлтәсіл, әсіресе, көлемдішығармалардыоқудапайдалы. Мысалы, 4 томдық «Абай жолын», оныңбарлықоқиғаларынестеұстау — өтеқиын. Сондықтанәркітаптыңеңнегізгі, бастыоқиғаларынсұрыптап ала білудіңмаңызызор.
    
47. 
    
    
48. 
    Бағалаунормативі, оғанқойылатынталаптарбағдарламада да берілген. Соныбасшылыққаалукерек. Бағалауміндеттітүрдетүсіндірмеліталдауәдісіменберіледі. Бұл, әсіресе, бала білімінауызшаталдаудаіскеасырыладыШығарма, мазмұндамасияқтыжазбажұмыстардыңаяғындапікірберіледі. Қателеріжинақталыпкөрсетіледі. Талдауәдісіменбағалаудаоқушылароқушыларпікірімен, сыныптыңпікіріменесептесіпотырған да жөн. Оқушыөзінеқойылатынбағағакелісеме, оны да білудіңартықтығыжоқ. Кейдеоқушыларғаөзбілімінөзінебағалатудың да маңызызор. Бұлтәсілолардыәділдіккетәрбиелейді. Өз-өзіне сын көзбенқарауғабаулиды. Онда да оқушыбағаныталдау, түсіндіруарқылықояды. Өзбағасынакеліспегеноқушыегерқайтадайындалыпкеліп, айтайындесе, оған да мүмкіндік беру керек. Бағақоюдағыбастымақсатоқушығабілімберудіңнегізінентуындамайма? Бағақоюдамұғалімерекшеәділболғаныжөн. Қаталталап та, тереңталдау да, көрегендік пен мейірім де, тіптікешірім де бағалаукезіндеөтекеректімәселелер. Әсіресе, «орташа», «төмен» оқитын, денсаулығынашарнемесежетімбалаларбілімінбағалаудамұғалімгепедагогикалықәдеп, ерекшеілтипаткерек. Әділ, қаталболамдеп, үнемі «2» немесе «3» қоя беру мұғалімді де, оқушыны да жетістіктергежеткізбейді. Тамашаұстаздар «екілікті» баланыжазалаутүрідеп, әлдененіңәлсізгежасағанқысастығыдептүсініп, оны қояберуден бас тартады. Оныңорнынанашароқусебебінанықтайды, көмектеседі, қосымшасабақөткізеді, өзсабағынбарлықоқушығақызықтыетіпөтетіндәрежедеойластырады. Қазірбалалардықабілеті, ынтасы, икемінеқарайоқытутәжірибегемолынаненуде. Бұл – аса құптайтынмәселе. Мұғалімалдындаматематикаданқабілеттіоқушыотырсанемесеәнші, өнерпаз бала отырса, қолышебер, ісмер бала отырса, оғанкешірімменқарап, үлгерімдіжақсартуүшін, ізденгенжөн. Баға – тек бала білімініңанықтаушысыемес, олмұғалімеңбегінің де жемісі, анықтаушысыболыптабылады
    

---

---