Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

х г 1000·10⁶ г

^2H2^{O + 4NO}2 ^{+ O}2 ⁼^4HNO3

46 г/моль 63 г/моль
^{Бұдан: х = m (NO}2^{) = 730 · 106г = 730 т;}Егер 730 т – 99% болса,

Онда у т - 100% болады. Бұдан: у = 730 т ∙100 /99 = 737.4 т;

z т 737,4 т

^{2NO + O}2 ^{= 2NO}2

30 г/моль 46 г/моль
z = 2·30 г ∙ 737,4 т / 2·46 г = 480,9 т; Егер 480,9 т - 99% болса,

Онда n т - 100 % болады.

Бұдан: n = m(NO) = 480,9 т ∙ 100 / 99 = 485,8 т;
m т 485,7 т

^4NH3 ^{+ 5O}2 ^{= 4NO + 6H}2^O

17 г/моль 30 г/моль
^{m = m(NH}3^{) = 4·17 г ∙ 485,7 т/4·30 г = 275,2 т;}

Егер 275,2 т - 98% болса,

^{Онда k т - 100 % болады. Бұдан: k = m(NH}3^{) = 275,2 т ∙ 100/98 = 280,8 т;}

§ 8.5. Силикат өнеркәсібі. Шыны өндірісі

^Na2^{O · CaO · 6SiO}2 ^{терезе шынысын алу негізінде жатқан химиялық} реакция теңдеулерін жазыңыздар.

Шешуі.

Натрий карбонаты, кальций карбонаты және кремний диоксидін (кварц) жоғары температурада балқытқанда жүретін реакция теңдеулері:

_t0

^Na2^CO3 ^{+ 3SiO}2 ^{= Na}2^SiO3 ^{· 2SiO}2 ^{+ CO}2^↑

_t0

^CaCO3 ^{+ 3SiO}2 ^{= CaCO}3 ^{· 2SiO}2 ^{+ CO}2^↑
Екі реакцияны біріктіріп жазайық:

_t0

^Na2^CO3 ^{+ CaCO}3 ^{+ 6SiO}2 ^{= Na}2^{O · CaO · 6SiO}2 ^{+ 2CO}2^↑

§ 8.7. Химия және қоршаған ортаны қорғау

Құрлық пен мұхиттардың өсімдіктері жыл сайын фотосинтез нәтижесінде 320 млрд тонна оттек бөледі. Ол өнеркәсіп, энергетика және транспорт тұтынатын оттекті артығымен орнына келтіреді. Жер қыртысындағы өсімдіктер жыл сайын қанша оттек молекулаларын бөледі.

_Шешуі:_{ν(O ) =} m(O₂) ₌320 000 000 000 ⨯10⁶г _{= 1 ⨯ 10}₁₆_моль

²M(O₂)

32 г/моль

^N(О2^{) = ν(О}2⁾^⨯^NA ^{= 1}^{⨯ 1016}^моль^⨯^6,02^⨯^{1023 моль-1 = 6,02}^⨯¹⁰³⁹
^{Жауабы:}^N(О2^{) = 6,02}^⨯¹⁰³⁹

Стратосферада 20-30 км биіктікте Жерді Күннен келетін қуатты ультракүлгін сәулелерден қорғайтын озон қабаты орналасқан. Егер атмосферада осындай тосқауыл экран болмаса, хромосфера фотондары мен Күннен келетін сәулелер жер бетіндегі барлық тіршілікті жояр еді. Н қаласының үстіндегі (стратосфераның жоғары шекарасына дейінгі) ауа кеңістігіндегі әрбір қала тұрғынына келетін озонның мөлшері 125 моль болатыны анықталған. Орта есеппен қаланың әр адамына сәйкес келетін озонның массасы мен молекула саны қандай?

Шешуі:

^m(О3^{) = ν(О}3⁾^⨯^ν(О3⁾⁼^{125 моль}^{⨯ 48 г/моль = 6000 г}

^N(О3^{) = ν(О}3⁾^⨯^NA ^{= 125 моль}^⨯^6,02^⨯^{1023 моль-1 = 752,5}^⨯¹⁰²³

^{Жауабы:}^N(О3^{) = 752,5}^⨯^{1023; m(О}3^{) =}^{6000 г.}

11 сынып 2011 ж

1.3. Химиялық реакциялардың жіктелуі. Тотығу-тотықсыздану реакциялары

Келесі тотығу-тотықсыздану реакциясын электрондық баланс әдісімен және реагенттен өнімге айналуға тиіс оттек атомдарының көмегімен теңестіріңіздер.

Шешуі:

Тотығу дәрежелері өзгеріп тұрған элементтердің тотығу дәрежелерін жазып шығамыз:

-2 +7 +2 +2

^СН3^{ОН + KMnO}4 ^{+ H}2^SO4 ^{→ HCOOH + MnSO}4 ^{+ K}2^SO4 ^{+ H}2^OС^-2 – 4ē → С⁺² /5

Mn⁺⁷ + 5ē → Mn⁺² /4
5С^-2 + 4Mn⁺⁷ → 5C⁺² + 4Mn⁺²
^5СН3^{ОН + 4KMnO}4 ^{+ 6H}2^SO4 ^{→ 5HCOOH + 4MnSO}4 ^{+ 2K}2^SO4^+11H2^O

Метанның тікелей синтезін реакцияның қай типіне жатқызуға болады? Термохимиялық теңдеуіне сүйеніп дәлелдеңіздер.

Шешуі:

^С(қ) ⁺^2Н2(г)⁼^СН4(г) ^∆Нох.р. ^{= - 90,9}^кДж
Демек, реакцияның типі – экзотермиялық.

Жауабы: экзотермиялық.

Көміртек пен сутектің әрекеттесуінен 3,2 кг метан алғанда бөлінетін жылуды есептеп шығарыңыздар.

Шешуі:

^С(қ) ⁺^2Н2(г)⁼^СН4(г) ^∆Нх.р. ^{= - 90,9}^кДж
Пропорция құрамыз: ^{16 г СН}4 ^{- 90,9 кДж,}

^{3200 г СН}4 ^{- x кДж. Бұдан: х = 18180 кДж.}
Жауабы: Q = 18180 кДж.

3.2. Алкандардың құрылысы

5. Қалыпты жағдайда 28 л көлем алатын этанның молекула саны мен массасын есептеңіздер.

Шешуі:

_{ν(С Н ) =}V⁽С₂Н₆⁾₌28 л

= 1,25 моль

2 6 _V_M

22,4 л/моль

^N(C2^H6^{) = ν(C}2^H6^{) ∙ N}A ^{= 1,25 моль ∙ 6,02∙1023 моль-1 = 7,525 ∙ 1023}
^m(C2^H6^{) = ν(C}2^H6^{) ∙ M(C}2^H6^{) = 1,25 моль ∙ 30 г/моль = 37,5 г}
^{Жауабы:}^N(C2^H6^{) = 7,525 ∙ 1023; m(C}2^H6^{) = 37,5 г.}

3.5. Циклоалкандар

Массасы 39 г бензол алу үшін қанша грамм циклогексан қажет болатындығын есептеңіздер.

Шешуі: х г 39 г

^С6^Н12 ^{→ С}6^Н6 ^{+ 3Н}2^↑

84 г/моль 78 г/моль

_{ν(С Н ) =}m⁽С₆Н₆⁾₌39 г
= 0,5 моль

⁶ ⁶ M⁽С₆Н₆⁾78 г/моль
^{Реакция теңдеуі бойынша: ν(С}6^Н6^{) = ν(С}6^Н12^{), олай болса: m(С}6^Н12^{) = ν(С}6^Н12^{) ∙ M(С}6^Н12^{) = 0,5 моль ∙ 84 г/моль = 42 г}

^{Жауабы:}^m(С6^Н12^{) = 42 г.}

Сутек бойынша салыстырмалы тығыздығы 15 болатын көмірсутектің молекулалық формуласын анықтаңыздар.

Шешуі:

М(С_хН_у) = M(H₂) · D_(H₂₎(C_xH_y) = 2 г/моль · 15 = 30 г/моль

^М(Сn^H2n+2^{) = 30 г/моль}12n + 2n + 2 = 30

14n = 28

^{n = 2, олай болса формуламыз - C}2^H6 ^{болғаны.}
^{Жауабы:}^C2^H6.

Ауа бойынша тығыздығы 1,93, құрамындағы көміртектің массалық үлесі 85,7% болатын көмірсутектің шынайы молекулалық формуласын табыңыздар.

Шешуі:

Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек пен сутектің массалары:

m(C) = 100 г ∙ 0,857 = 85,7 г

m(Н) = 100 г ∙ 0,143 = 14,3 г
Зат құрамындағы көміртек пен сутектің зат мөлшерлерін сәйкесінше х ^{және у моль деп белгілесек, оның формуласы С}х^Ну ^{болады. Қосылыс}құрамына кіретін элемент атомдарының зат мөлшерлерінің өзара қатынасы:

x ∶ y =

m(C) m(Н)

: =

85,7 14,3

:

= 7,14 ∶ 14,3 = 1 ∶ 2

M(C) M(Н) 12 1

^{Демек, заттың ең қарапайым (эмпирикалық) формуласы - СН}2^{. Алайда}мұндай көмірсутек жоқ. Заттың нағыз молекулалық формуласын табу үшін оның ауа бойынша салыстырмалы тығыздығын пайдаланамыз.

^M(Сх^Ну^{) = M(ауа) ∙ D}(ауа)^{( С}х^Ну^{) = 29 г/моль ∙ 1,93 = 56 г/моль М(С}х^Нy⁾⁼^М(Сk^Н2k⁾^^{56 = kM(СН}2⁾^^{56 = k∙14}^^{k = 4.}

^{Яғни белгісіз қосылыстың молекулалық формуласы C}4^H8 ^{болғаны.}
^{Жауабы:}^C4^H8^.

Алкендердің алынуы және қасиеттері

Көлемі 11,2 л алканнан (қ.ж.) қанша көлем алкен алуға болады? Оның зат мөлшері қандай?

Шешуі:

11,2 л х л

^Cn^H2n+2 ^{= C}n^H2n-2 ^{+ H}2^↑

22,4 л/моль 22,4 л/моль
Реакция теңдеуі бойынша 1 моль алканнан 1 моль алкен алуға болатынын көруге болады. Ал 1 моль газ тәріздес зат (қ.ж.) 22,4 л көлем ^{алады. Демек, V(C}n^H2n+2^{) = V(C}n^H2n-2^).
^{Жауабы:}^ν(Cn^H2n-2^{) = 0,5 моль; V(C}n^H2n-2^{) = 11,2 л.}