Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

Зат құрамындағы көміртек, сутек және хлордың зат мөлшерлерін ^{сәйкесінше х, у және z моль деп белгілеп аламыз: С}х^Ну^Clz^{. Қосылыс}құрамына кіретін элемент атомдары зат мөлшерлерінің өзара қатынасы:

m⁽C⁾m⁽Н⁾m⁽Cl⁾

51,89 9,73 38,38

^{х ∶ у ∶ z =}M⁽C⁾^∶M⁽Н⁾^∶M⁽Cl⁾⁼

∶ ∶ = 4,32 ∶ 9,73 ∶ 1,08 = 4 ∶ 9 ∶ 1

12 1 35.5

^{Қосылыстың ең қарапайым формуласы – С}4^Н9^{Сl. Заттың шынайы}формуласын табу үшін оның буының сутек бойынша тығыздығын пайдаланамыз:

М(С_хН_уCl_z) = M(H₂) · D_(H₂₎(C_xH_yCl_z) =

2г/моль · 46,25 = 92,5 г/моль
^М(Сх^Ну^Clz⁾⁼^М(С4k^Н9k^Сlk⁾^^{92,5 = kM(С}4^Н9^Сl)^^{92,5 = k∙92,5}^

k = 1.

^{Жауабы:}^С4^Н9^{Сl (хлорбутан).}

1 ... 28 29 30 31 32 33 34 35 ... 46

Табиғи және мұнайға серік газдар

Көлемі 100 л (қ.ж.) табиғи газдан ацетилен алынды. Табиғи газдағы метанның көлемдік үлесі 96%. Алынған ацетиленнің көлемі қандай? Шешуі:

100 л х л

^2СН4 ^{→ С}2^Н2 ^{+ 3Н}2

22,4 л/моль 22,4 л/моль
^{Метанның көлемін есептейік: V(СН}4^{) = 100 л · 0,96 = 96 л}

_{ν(СН ) =}V⁽СН₄⁾₌96 л

= 4,3 моль

4 _V_M

22,4л/моль

^{Реакция теңдеуі бойынша: ν(СН}4^{) = ν(С}2^Н2^{)/2, ν(С}2^Н2^{) = 2,15 моль V(С}2^Н2^{) = ν(С}2^Н2^{) · V}M ^{= 2,15 моль · 22,4 л/моль = 48,16 л.}

^{Жауабы:}^V(С2^Н2^{) = 48,16 л.}

^{Құрамында көлемі бойынша: 94% СН}4^{, 2% С}2^Н6^{, 2% С}3^Н8^{, 1% С}4^Н10^{, 0,5% N}2 ^{және 0,5% СО}2 ^{бар, 3 м3 табиғи газды жағуға ауаның қандай} көлемі жұмсалады? (Ауадағы оттектің көлемдік үлесі 0,2).

Шешуі:

Берілген заттардың массалық үлестері арқылы табиғи газ құрамындағы нақты көлемдерін анықтайық:

^V(CH4^{) = 3 м3 ∙ 0,94 = 2,82 м3 = 2820 л}

^V(C2^H6^{) = 3 м3 ∙ 0,02 = 0,06 м3 = 60}^л

^V(C3^H8^{) = 3 м3 ∙ 0,02 = 0,06 м3 = 60}^л

^V(C4^H10^{) = 3 м3 ∙ 0,01 = 0,03 м3 = 30}^л

^V(N2^{) = 3 м3 ∙ 0,005 = 0,015 м3 = 15}^л

^V(CO2^{) = 3 м3 ∙ 0,005 = 0,015 м3 = 15}^л
Осы газдарды жеке-жеке жағып, алдымен жұмсалатын оттектің көлемдерін есептейік:

Метанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі:

^СН4 ^{+ 2О}2 ^{→ СО}2 ^{+ 2Н}2^О

_{ν(СН ) =}V(СН₄) ₌2820 л
= 126 моль

4 _V_M

22,4 л/моль

^ν(СН4^{) = 2ν(O}2⁾

^ν(O2^{) = 126 моль ∙ 2 = 252 моль}
^V(O2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 252 моль ∙ 22,4 л/моль = 5640 л}

Этанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі:

^2С2^Н6 ^{+ 7О}2 ^{→ 4СО}2 ^{+ 6Н}2^О

_{ν(С Н ) =}V(С₂Н₆) ₌60 л
= 2,68 моль

6 _V_M

22,4 л/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{2 моль С}2^Н6 ^{- 7 моль O}2^,

^{2,68 моль С}2^Н6 ^{- х моль O}2^{. Осыдан: х = 9,375 моль.}
^{Оның көлемі: V(O}2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 9,375 моль ∙ 22,4 л/моль = 210 л.}

Пропанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі:

^С3^Н8 ^{+ 5О}2 ^{→ 3СО}2 ^{+ 4Н}2^О

_{ν(С Н ) =}V(С₃Н₈) ₌60 л
= 2,68 моль

8 _V_M

22,4 л/моль

^{Реакция теңдеуі бойынша: ν(С}3^Н8^{) = 5ν(O}2^).

^ν(O2^{) = 2,68 моль ∙ 5 = 13,4 моль}
^V(O2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 13,4 моль ∙ 22,4 л/моль = 300 л}

Бутанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі:

^2С4^Н10 ^{+ 13О}2 ^{→ 8СО}2 ^{+ 10Н}2^О

ν⁽С Н

_{) =}V(С₄Н₁₀) ₌30 л
= 1,34 моль

4 10

V_M22,4 л/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{2 моль С}4^Н10 ^{- 13 моль O}2^,

^{1,34 моль С}4^Н10 ^{- у моль O}2^{. Осыдан: у = 8,7 моль.}

^{Оның көлемі: V(O}2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 8,7 моль ∙ 22,4 л/моль = 195 л.}
Азот пен көмірқышқыл газын ескермейміз. Барлық газдарды жағуға жұмсалған оттектің көлемін есептеп шығамыз:
^ΣV(O2^{) = 5640 л + 210 л + 300 л + 195 л = 6345 л}
Ауа құрамындағы оттектің массалық үлесі 0,2 екенін ескеріп, келесі есептеуді жүргіземіз:

6345 л - 20%

V(ауа) - 100%, V(ауа) = 31725 л = 31,725 м³

Жауабы: V(ауа) = 31,725 м³.
8. Теория жүзіндегі шығымға қарағанда іс жүзіндегісі 30% болған мөлшері 0,6 моль ацетиленді алу үшін, егер табиғи газдағы метанның мөлшері 90% болса, қанша көлем (қ.ж.) табиғи газ жұмсалған? Шешуі:

Алдымен мөлшері 0,6 моль ацетиленнің массасын анықтайық: ^m(С2^Н2^{) = ν(С}2^Н2^{) · M(С}2^Н2^{) = 0,6 моль · 26 г/моль = 15,6 г}

_{0,3 =}15,6

^mтеор.
^mтеор. ^{= 52 г}

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

х л 52 г

^2СН4 ^{→ С}2^Н2 ^{+ 3Н}2^↑

22,4 л/моль 26 г/моль

^{52 г С}2^Н2 ^{- х л СН}4^,

^{26 г С}2^Н2 ^{- 44,8 л СН}4^{. Бұдан: х = 89,6 л (СН}4^).

Шығымын ескерсек:

Пропорция құрамыз:

^{89,6 л (СН}4^{) - 90%}

V(табиғи газ) - 100%. Бұдан: V(табиғи газ) = 99,56 л.
Жауабы: V(табиғи газ) = 99,56 л.

1 ... 29 30 31 32 33 34 35 36 ... 46

Мұнай, құрамы, өңдеу әдістері және өнімдері

Жылына жер қыртысынан 3,6 млрд т мұнай өндіріледі дейік. Егер ол сыйымдылығы 60 тонналық цистерналармен тасылатын болса, онда 50 цистерна тіркей алатын қанша пойыз керек?

Шешуі:

Егер, 1 цистернаға - 60 т мұнай сиятын болса,

онда 50 цистернаға - х т мұнай сияды. Бұдан: х = 3000 т.
Енді жылына жер қыртысынан өндірілетін мұнайдың массасын табылған мұнайдың массасына бөліп пойыз санын (50 цистернадан тұратын) анықтаймыз. Ізделіп отырған пойыздың санын n деп белгілеп алайық:n = 3,6 млрд т / 3000т = 1 200 000
Жауабы: n = 1 200 000 пойыз.

Автомобиль 100 км жол жүргенде 20 м³ пропан газын жағады. Автомобиль 1 км жол жүргенде ауаға қанша көлем (қ.ж.) көмірқышқыл газын шығарады? Мұндай жағдайда қанша көлем ауа (қ.ж.) жұмсалады? Шешуі:

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

20 м³ х м³

^С3^Н8 ^{+ 5О}2 ^{→ 3СО}2 ^{+ 4Н}2^О

22,4 л/моль 22,4 л/моль

^{22,4 м3 С}3^Н8 ^{- 67,2 м3}^СО2^,

^{20 м3}^С3^Н8 ^{- х м3}^СО2^.

Бұдан: х = 60 м³.

Автомобиль 1 км жүргенде ^{бөлінетін СО}2^:

^{Егер 100 км - 60 м3 СО}2^{, Онда 1 км - у м3 СО}2^.

Бұдан: у = 0,6 м³.

Сол кезде ^{жұмсалатын О}2^:

^{0,6 м3 СО}2 ^{– z м3 О}2^,

^{67,2 м3 СО}2 ^{– 112 м3 О}2^.

Бұдан: z = 1 м³.

Оған сәйкес ауаның көлемі:

^{1 м3 О}2 ^-^20%

Vм³ (ауа -100%.

V(ауа) = 5 м³

^{Жауабы:}^V(СО2^{) = 0,6 м3, V(ауа) = 5 м3.}

Отынның түрлері. Тас көмірді кокстеу

^8.^{Құрамында көлем бойынша: 90% СН}4^{; 4% С}2^Н6^{; 3% С}3^Н8^{; 2% С}4^Н10^{; 0,5% N}2^{; 0,5% СО}2 ^{бар 500 л табиғи газды жағуға қанша көлем ауа} (ауадағы оттектің көлемдік үлесі – 0,2 болса) жұмсалады?

Шешуі:

Табиғи газ құрамындағы заттардың көлемдері:

^V(CH4^{) = 500 л ∙ 0,90 = 450 л}	^V(C4^H10^{) = 500 л ∙ 0,02 = 10 л}
^V(C2^H6^{) = 500 л ∙ 0,04 = 20 л}	^V(N2^{) = 500 л ∙ 0,005 = 2,5 л}
^V(C3^H8^{) = 500 л ∙ 0,03 = 15 л}	^V(CO2^{) = 500 л ∙ 0,005 = 2,5 л}

Газдар жанғанда жұмсалатын оттектің көлемдері:

Метанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік:

^СН4 ^{+ 2О}2 ^{→ СО}2 ^{+ 2Н}2^О

_{ν(СН ) =}V(СН₄) ₌450 л

= 20,085 моль

4 _V_M

22,4 л/моль

^{Реакция теңдеуі бойынша: ν(СН}4^{) = 2ν(O}2^{). ν(O}2^{) = 20,085 моль ∙ 2 = 40,17 моль}

^V(O2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 40,17 моль ∙ 22,4 л/моль = 900 л}

Этанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік:

^2С2^Н6 ^{+ 7О}2 ^{→ 4СО}2 ^{+ 6Н}2^О

_{ν(С Н ) =}V(С₂Н₆) ₌20 л
= 0,9 моль

6 _V_M

22,4 л/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{2 моль С}2^Н6 ^{- 7 моль O}2^,

^{0,9 моль С}2^Н6 ^{- х моль O}2^{. Осыдан: х = 3,125 моль.}
^{Оның көлемі: V(O}2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 3,125 моль ∙ 22,4 л/моль = 70 л}

Пропанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік:

^С3^Н8 ^{+ 5О}2 ^{→ 3СО}2 ^{+ 4Н}2^О

_{ν(С Н ) =}V(С₃Н₈) ₌15 л
= 0,67 моль

8 _V_M

22,4 л/моль

^{Реакция теңдеуі бойынша: ν(С}3^Н8^{) = 5ν(O}2^).

^ν(O2^{) = 0,67 моль ∙ 5 = 3,35 моль}
^{Оның көлемі: V(O}2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 3,35 моль ∙ 22,4 л/моль = 75 л.}

Бутанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік:

^2С4^Н10 ^{+ 13О}2 ^{→ 8СО}2 ^{+ 10Н}2^О

ν⁽С Н

_{) =}V(С₄Н₁₀) ₌10 л
= 0,44 моль

4 10

V_M22,4 л/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{2 моль С}4^Н10 ^{- 13 моль O}2^,

^{0,44 моль С}4^Н10 ^{- у моль O}2^{. Осыдан: у = 2,9 моль.}
^{Оның көлемі: V(O}2^{) = ν(O}2^{) ∙ V}M ^{= 2,9 моль ∙ 22,4 л/моль = 65 л}
Азот пен көмірқышқыл газын ескермейміз. Барлық газдарды жағуға жұмсалған оттектің көлемін есептеп шығамыз:

^ΣV(O2^{) = 900 л + 70 л + 75 л + 65 л = 1110 л}
Ауа құрамындағы оттектің массалық үлесі 0,2 екенін ескеріп, келесі есептеуді жүргіземіз:

1110 л - 20%

V(ауа) - 100%, Бұдан: V(ауа) = 5550 л.
Жауабы: V(ауа) = 5550 л.
9. Массасы 1 кг көмірді (құрамындағы көміртек мөлшері 92%) жаққанда түзілген көміртек (IV) оксидін әк суы арқылы өткізді. Түзілген тұнбаның массасы мен зат мөлшері қандай?