Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

² ³ M⁽Cr₂O₃⁾152 г/моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{1 моль Cr}2^O3 ^{- 2 моль Cr,}

^{0,1 моль Cr}2^O3 ^{- х моль Cr. Бұдан: х = 0,2 моль.}
m(Cr) = ν(Cr) · M(Cr) = 0,2 моль · 52 г/моль = 10,4 г

^mпр.

η =

^mтеор.
· 100%

9 г

η =

10,4 г
· 100% = 86,5%

Жауабы: η = 86,5%.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 46

§37. Темір

^{Қыздырылған Fe}2^O3 ^{үстінен сутек жібере отырып, темір алуға} болады. Мөлшері 2 моль сутек газын жібергенде түзілген темірдің массасын анықтаңыздар. Өнімнің шығымы 95%.

Шешуі:

моль х г

^Fe2^O3 ^{+ 3Н}2 ^{= 2Fe + 3H}2^O

моль 56 г/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

^{3 моль Н}2 ^{- 2 моль Fe,}

^{2 моль Н}2 ^{- х моль Fe. Бұдан: х = 1,33 моль.}
m(Fe) = ν(Fe) · M(Fe) = 1,33 моль · 56 г/моль = 74,66 г

95% = ^m^пр.· 100% m

= 70,93 г.

^{Жауабы:}^mпр. ^{= 70,93 г.}

74,66

пр.

§40. Шойын мен болат

6. Массасы 1 т шойын алу үшін құрамында 9% FeO бар қанша тонна кен керек? Шойындағы темірдің массалық үлесі 93%.

Шешуі:

^{FeO + CO = Fe + CO}2

Шойын құрамындағы темірдің массасын анықтайық:

m(Fe) = 1000 кг ∙ 0,93 = 930 кг
Заттың формуласы бойынша пропорция құрамыз: Егер 72 г FeO құрамында – 56 г Fe болса,

Онда x кг FeO құрамында – 930 кг Fe болады. Бұдан: х = 1195,71 кг.
Пропорция құрып, кеннің массасын анықтаймыз: 1195,71 кг – 9%,

у кг – 100%. Бұдан: у = 13285,7 кг.

Жауабы: m(кен) = 13285,7 кг.

§41. Қазақстандағы металдар. Металлургия.

Қазақстанда кендерден металл алу

Массасы 240 г магний оксидін тотықсыздандыру үшін 80 г көмір жұмсалды: 240 г 80 г

MgO + C = Mg + CO

40 г/моль 12 г/моль

Осы көмірдегі таза көміртектің массалық үлесі қандай?

Шешуі:

m⁽MgO⁾240 г

ν⁽MgO⁾= _M₍_MgO₎= _{40 г/моль}= 6 моль

Реакция теңдеуі бойынша: ν(MgO) = ν(C) = 6 моль.
Ал оның массасы: m(C) = ν(C) · M(C) = 6 моль · 12 г/моль = 72 г.

ω⁽C⁾=

m⁽C⁾

m(көмір)
· 100% =

72 г

80 г
· 100% = 90%

Жауабы: ω(С) = 90%.

Таза металл алу үшін сутек пайдаланылады. Осындай тәсілмен^{вольфрам оксидінен WO}3 ^{таза вольфрам алынады. Реакция теңдеуін} жазып, мөлшері 2 моль вольфрам алуға кететін сутектің массасын есептеңіздер.

Шешуі:

х моль 2 моль

^WO3^{+ 3Н}2 ^{= W + 3H}2^O

3 моль 1 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

^{3 моль Н}2 ^{- 1 моль W,}

^{х моль Н}2 ^{- 2 моль W. Бұдан: х = 6 моль.}
^m(H2^{) = ν(H}2^{) · M(H}2^{) = 6 моль · 2 г/моль = 12 г}
^{Жауабы:}^m(H2^{) = 12 г.}

§44. Органикалық қосылыстардың жіктелуі және аталуы.

Көмірсутектер
9. Құрамында көміртектің массалық үлесі 14,1%, хлордың массалық үлесі 83,5% болатын метанның хлортуындысының молекулалық формуласын табыңыздар.

Шешуі:

Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Оның құрамындағы элементтердің массалары:

m(C) = 100 г ∙ 0,141 = 14,1 г

m(Cl) = 100 г ∙ 0,835 = 83,5 г

m(C) + m(Cl) = 14,1 г + 83,5 г = 97,6г

m(Н) = 100 г – 97,6 г = 2,4 г

Заттың құрамындағы көміртек, хлор және сутектің зат мөлшерлерін ^{сәйкесінше х, у және z моль деп белгілесек, оның формуласы С}х^Cly^Нz болады:

m⁽C⁾m⁽Cl⁾m⁽H⁾

14,1 83,5

2,4

^{х ∶ у ∶ z =}M⁽C⁾^∶M⁽Cl⁾^∶M⁽H⁾⁼

∶ ∶

12 35,5

= 1,175 ∶ 2,352 ∶ 2,4 = 1: 2: 2

1

^CCl2^H2 ^{– CH}2^Cl2 ^{дихлорметан.}
^{Жауабы:}^CH2^Cl2 ^{дихлорметан.}

§45. Қаныққан көмірсутектер. Метан

Метанның жану реакциясының термохимиялық теңдеуі бойынша:

^СН4 ^{+ 2О}2 ^{= CO}2 ^{+ 2H}2^{O + 890 кДж}

массасы 64 г метан жанғанда түзілетін жылудың мөлшерін есептеңіздер.

Шешуі:

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

64 г х кДж

^СН4 ⁺^2О2 ⁼^CO2 ⁺^2H2^O⁺⁸⁹⁰^кДж

16 г/моль 890 кДж

^{16 г СН}4 ^{- 890 кДж,}

^{64 г СН}4 ^{- х кДж.} Бұдан: х = 3560 кДж.

Жауабы: Q = 3560 кДж.

^{Пропанның С}3^Н8^{: а) ауамен; б) оттекпен салыстырғандағы} тығыздығын есептеңіздер.

Шешуі:

М(С₃Н₈) 44 г/моль

^D⁽^ауа⁾^(C³^H⁸^{) =}M(ауа) ⁼29 г/моль ^{= 1,517}

М(С₃Н₈) 44 г/моль

D_(О₂₎(C₃H₈) =

= = 1,375

M(О₂) 32 г/моль

ауа
Жауабы: D_{( )}(C₃H₈) = 1,517, D_{(О )}(C₃H₈) = 1,375;

2

Метан мен пропанның жану реакцияларының теңдеулерін салыстырып, олардың бірдей көлемдерін (қ.ж.) жаққанда, қайсысынан көмірқышқыл газы көп түзілетінін анықтаңыздар.

Шешуі:

Метан мен пропанның жану реакцияларының теңдеулерін жазамыз:
^СН4 ^{+ 2О}2 ^{= CO}2 ⁺^2H2^{O (1) С}3^Н8 ^{+ 5О}2 ^{= 3CO}2 ⁺^4H2^O⁽²⁾
Жауабы: Пропан жанғанда көмірқышқыл газының мөлшері көп бөлінетіні реакция теңдеуінен көрініп тұр.

Құрамында көміртектің массалық үлесі 0,827 (82,7%) және сутектің массалық үлесі 0,173 (17,3%) болатын және ауамен салыстырғандағы тығыздығы 2 болатын көмірсутектің молекулалық формуласын табыңыздар.

Шешуі:

Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек пен сутектің массалары:

m(C) = 100 г ∙ 0,827 = 82,7 г

m(Н) = 100 г ∙ 0,173 = 17,3 г

Зат құрамындағы көміртек пен сутектің зат мөлшерлерін сәйкесінше х ^{және у моль деп белгілесек, оның формуласы С}х^Нy ^{болады.}

х ∶ у =

m(C)

∶

M(C)

m(Cl)

M(Cl)

82,7

= ∶

12

17,3

1

= 7 ∶ 17,3 = 1: 2,5 = 2 ∶ 5

^Демек,^заттың^ең^{қарапайым}^{(эмпирикалық)}^{формуласы}^-^С2^Н5^.^Алайдамұндай көмірсутек жоқ. Заттың нағыз молекулалық формуласын табу үшін оның ауа бойынша салыстырмалы тығыздығын пайдаланамыз.

М(С_хН_у) = M(ауа) · D_(ауа)(C_xH_y) = 29 г/моль · 2 = 58 г/моль
^М(Сх^Нy⁾⁼^М(С2k^Н5k⁾^^{58 = kM(С}2^Н5⁾^^{58 = k∙29}^^{k = 2.}

^{Яғни белгісіз қосылыстың молекулалық формуласы C}4^H10 ^{болғаны.}
^{Жауабы:}^C4^H10 ^{– бутaн.}

Сутекпен салыстырғандағы тығыздығы 8 болатын, құрамында 75% көміртек бар қаныққан көмірсутектің молекулалық формуласын анықтап, құрылымдық формуласын жазыңыздар.