Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

^M(Na2^CO3^·10H2^{O) = 106 + 180 = 286 г/моль.}

^{286 г Na}2^CO3^·10H2^{O – 106 г (Na}2^CO3^),

^{54 г Na}2^CO3^·10H2^{O – x г (Na}2^CO3^{). Бұдан: x = 20013,986 г = 20,01 кг. m(H}2^{O) = 54,00 г – 20,01 г = 33,99 г}

Болашақ ерітіндінің массасын есептейміз: ^{Егер 20,01 г (Na}2^CO3^{) – 10% болса,}

Онда x г ерітінді – 100% болады. Бұдан: x = 200,1 г. Демек, ерітіндідегі судың массасы:

^m(H2^{O) = 200,1 г – 20,01 г = 180,1}^г.

Егер 33,99 г су кристалдық тұзбен бірге келетінін ескерсек, қосатын судың масасы:

^∑m(H2^{O) = 180,1 г – 33,99 г (кристалдық су) = 146,11 г.}
Есептің шартында айтылмағандықтан, судың тығыздығын 1 г/мл деп ^{алсақ: V(H}2^{O) = 146,1 л = 146100 мл.}

әдіс. Математикалық әдіс.

Еріген зат бойынша материалдық баланс теңдеуін пайдаланамыз

^m1^ω1 ^{+ m}2^ω2 ^{= m}3^ω3

Мұнда

^m1 ^{– бірінші ерітіндінің массасы;}

^ω1 ^{– оның құрамындағы еріген заттың массалық үлесі; m}2 ^{– екінші ерітіндінің массасы;}

^ω2 – ^{ондағы еріген заттың массалық үлесі; m}3 ^{– түзілетін ерітіндінің массасы;}

^ω3 ^{– ондағы еріген заттың массалық үлесі.}
Екі шектік жағдай болуы мүмкін:

қосылатын заттың бірі құрғақ тұз болса, оны 100 %-тік ерітінді деп қарастыруға болады;
қосылатын заттың бірі су болса, оны 0 %-тік ерітінді деп қарастыруға болады;

Кристалдық тұздың құрамындағы сусыз тұздың массасы: ^ω(Na2^CO3^{) = m(Na}2^CO3^{)/ m(Na}2^CO3^·10H2^{O)= 106 г /286 г = 0,371.}

Белгілі шамалардың мәндерін теңдеудегі орындарына қойсақ:
^{54∙0,371 + m}2^{∙0 = (54 + m}2^)0,10;

^{20,034 = 5,4 + 0,10m}2^;

^{14,63 = 0,1 m}2^{; Бұдан: m}2 ^{= 146,3 г}

әдіс. Крест әдісі.

54 г	0,371	0,10
0,10
^m2	0	0,271

Крест ережесі бойынша:
^{Бұдан: m}2 ^{= 146,3 г.}
54 0,10

=

m₂0,271

Үш әдіс бірдей нәтиже берді. Демек, есептің шешулері дұрыс.

^{Жауабы:}^m2 ^{= 146,3 г.}

Темір (II) және қорғасын (II) карбонаттарының қоспасын қыздырғанда 0,9 моль көміртек (IV) оксиді алынды. Түзілген қатты оксидтердің қоспасын күкірт қышқылымен өңдегенде, жалпы массасы 151,6 г қатты сульфаттар қоспасы түзілді. Бастапқы қоспадағы карбонаттардың массалық үлестерін (%) анықтаңыздар.

Шешуі:

Химиялық реакция теңдеулерін жазамыз:

^ν1	t⁰С	^ν1		^ν1
^FeCO3	=	FeO	+	^CO2^↑
116 г/моль

^ν2	t⁰С	^ν2		^ν2
^PbCO3	=	PbO	+	^CO2^↑
267 г/моль

^ν1 ^ν1 ^ν1 ^ν1

^{FeO + H}2^SO4 ^{= FeSO}4 ⁺^H2^O

116 г/моль 152 г/моль

^ν2		^ν2		^ν2
PbO	+	^H2^SO4	=	^PbSO4	+	^H2^O
116 г/моль				303 г/моль

Теңдеулер жүйесін құрамыз:

_{ν₁+ ν₂= 0,9 152ν₁+ 303ν₂= 151,6

^{Бұдан: ν}1 ^{= 0,8 моль; ν}2 ^{= 0,1 моль.}
^m(FeCO3^{) = 0,8 моль · 116 г/моль = 92,8 г m(PbCO}3^{) = 0,1 моль · 267 г/моль = 26,7 г}

m(қоспа) = 92,8 г + 26,7 г = 119,5 г
m(зат) 26,7 г

ω⁽PbCO₃⁾= _{m(қоспа)}∙ 100% = _{119,5 г}∙ 100% = 22,3%
m(зат) 92,8 г

ω⁽PbCO₃⁾= _{m(қоспа)}∙ 100% = _{119,5 г}∙ 100% = 7,7%

^{Көлемі 20 л, массалық үлесі 8% NaHCO}3 ^{(тығыздығы 1,05 г/см3)} натрий гидрокарбонаты ерітіндісі бар өртсөндіргіш қалыпты жағдайда қанша литр көмір қышқыл газын береді?

Шешуі:

Ерітінді массасын есептейміз:

m = V·ρ; m(ерітінді) = 20000 мл · 1,05 г/мл = 21000 г.
^m(NaHCO3^{) = 21000 г · 0,08 = 1680 г.}
Химиялық реакция теңдеуі бойынша пропорция құрып, бөлінетін көмірқышқыл газының көлемін есептейміз:

_t0

^2NaHCO3 ^{= Na}2^CO3 ^{+ CO}2 ^{+ H}2^O
^{1680 г}^NaHCO3 ^{– х л}^CO2^,

^{2∙84 г NaHCO}3 ^{– 22,4 л CO}2^{. Бұдан: х = 224 л.}

^{Жауабы:}^V(CO2^{) = 224 л.}

Көлемі 5 л көмірқышқыл газын (қ.ж.) алу үшін құрамында 95%^CaCO3 ^{бар қанша мәрмәр және 25%-тік тұз қышқылының} ерітіндісінің(тығыздығы 1,119 г/мл) қанша милилитрі қажет? Неге көмірқышқыл газын алу үшін күкірт немесе фосфор қышқылдарын қолданбайды?

Шешуі:

Химиялық реакция теңдеуін жазалық:

х г у г 5 л

^CaCO3 ^{+ 2HCl = CaCl}2 ^{+ CO}2^{↑ + H}2^O

100 г/моль 36,5 г/моль 22,4 л/моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

^{100 г CaCO}3 ^{- 22,4 л СО}2^,

^{х г CaCO}3 ^{- 5 л СО}2^{. Бұдан: х = m(CaCO}3^{) = 22,32 г;}
^{100 г мәрмар – 95 г CaCO}3^,

^{х г мәрмар – 22,32 г CaCO}3^{. Бұдан: m(мәрмар) = 23,5 г.}
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

^{2∙36,5 г HCl – 22,4 л CO}2^,

^{у г HCl – 5 л CO}2^{. Бұдан: у = m(HCl) = 16,3 г;}m(ер-ді) = m(е.з.)/ω = 16,3 г/0,25 = 65,2 г; V(HCl) = 65,2 г/1,119 г/см³ = 58,26 мл.
Жауабы: V(HCl) = 58,26 мл.

§ 7.6. Кремний және оның қосылыстары

Егер жер қыртысындағы оттек және кремний атомдарының массалық үлестері сәйкесінше 49,5 және 25,7% болса, онда жер қыртысындағы

оттек атомдарының саны кремний атомдарының санынан қанша есе көп болғаны?

Шешуі:

Массасы 100 г Жер қыртысының үлгісін қарастырамыз. Ондағы әр элементтің массаслары: m(O) =49,5г; m(Si) =25,7 г. Олардың зат мөлшерлері:

ν⁽O⁾=

m(O)

M(O)

49,5 г

=

16 г/моль

= 3,09 моль

ν⁽Si⁾=
m(Si)

M(Si)
25,7 г

=

28 г/моль
= 0,92 моль

Кез келген элементтің 1 моль мөлшеріндегі атомдар саны бірдей (6,02·10²³) болғандықтан, оттек пен кремний атомдарының қатынасы олардың мөлшерлерінің қатынасына тең болады: