Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

2p⁴

↑↓

↑↓

↓

↑↓ ↑

2s²

↑↓

2p⁴

↑↓

↓

↓

^{Мынадай молекулалардағы О}2^{, F}2^{, HBr, N}2^{, OF}2 ^{атомдардың} электрондық конфигурациясын кванттық ұяшықтарда орналастырыңыздар. Олардың арасында қандай ұқсастық бар? Шешуі:

↑↓
2p⁴

^{Оттек –}^О2 ^{Фтор –}^F2

^{Оттек атомдарының жалқы электрондары жұптасып}^О2 ^{молекуласын}түзеді. Сол сияқты фтор атомдарының жалқы электрондары жұптасып ^F2 ^{молекуласын түзеді.}

↑↓	↑↓	↑
4p⁵

^{Бромсутек}^{– HBr Азот –}^N2
Мұнда сутек атомының бір жалқы электроны мен бром атомының бір жалқы электрон жұптасып, HBr молекуласын түзеді.
^{Екі азот атомдарының үш жалқы электрондары жұптасып, N}2 молекуласын түзеді.

Бұл кезде оттек атомының екі жалқы электроны мен екі фтор ^{атомдарының жалқы электрондары жұптасып OF}2 ^{молекуласын түзеді.}

3-жаттығуда берілген молекулалардағы байланыстың еселігін анықтаңыздар.

Шешуі:

Молекула	^О2	^F2	HBr	^N2	^ОF2
Байланыс	О = О	F – F	H – Br	N ≡ N	F – О
Байланыс еселігі	2	1	1	3	1

^8.^{Келесі молекулалардағы: F}2^{, O}2^{, NH}3^{, SF}6 ^{σ- және}^π- байланыстарының санын және еселігін табыңыздар.

Шешуі:

Молекула	^F2	^O2	^NH3	^SF6
Байланыс	F – F	О = О	N – Н	S – F
σ-байланыс	1 σ	1 σ	3 σ	6 σ
π-байланыс	-	1 π	-	-
Байланыс еселігі	1	2	1	1

10. Анықтамалықты пайдаланып берілген молекулаларды байланыс энергиясы мен байланыс ұзындығының артуы бойынша

^{орналастырыңыздар: а) HCl, HF, HBr, HI; ә) H}2^{Se, H}2^{S, H}2^{Te; б) PH}3^{, AsH}3^{, NH}3^{; в) BCl}3^{, BeCl}2^{, CCl}4^.

Шешуі:

Үлгі:

Сипаттамалар	HF	HCl	HBr	HI
Байланыс ұзындығы, нм	0,092	0,127	0,141	0,161
Байланыс ұзындығы артады
Байланыс энергиясы, Н^о кДж/моль	-270,7	-92,3	-36,3	+26,6
Байланыс энергиясы артады

§ 2.2. Коваленттік байланыс түзілуінің донорлы-акцепторлы механизмі

6. Мына қосылыстағы кешентүзушінің координациялық саны нешеге^{тең: K}3^[Fe(CN)6^]?

Шешуі:

§ 2.4. Иондық байланыс. Иондық және коваленттік қосылыстардың қасиеттері

Екі молекуланың KCl, LiF қайсысының иондық дәрежесі басым? Жауап бергенде атомдардың электртерістігін қолданыңыздар.

Шешуі:

Байланыстың иондық дәрежесі оны түзетін элементтердің электртерістіктері () мәндерінің айырымына байланысты. Есептің шартында келтірілген қосылыстардағы байланыс түзетін элементтердің электртерістіктерінің мәндері мынадай:

Э	K	Cl	Li	F	(KCl) = 3,0 – 0,8 = 2,2 (LiF) = 4,0 – 1,0 = 3,0
	0,8	3,0	1,0	4,0	(KCl) = 3,0 – 0,8 = 2,2 (LiF) = 4,0 – 1,0 = 3,0

Демек, литий фториді қосылысындағы байланыстың иондық дәрежесі калий хлоридіне қарағанда басымырақ.

^Натрий^{хлориді}^8000С^{кезінде}^{балқиды,}^ал^бром^(V)^йодиді^BrI5 ^бөлме температурасында сұйықтыққа айналады. Бұл айырмашылықтың себебін түсіндіріңіздер.

Шешуі:

Себебі натрий мен хлор арасындағы байланыстың иондық дәрежесі жоғары, ал бром мен йод арасындағы байланыстың типі – ковалентті полюсті. Иондық байланыстың күші ковалентті байланысқа қарағанда едәуір жоғары. Иондық байланысты үзуге көп энергия жұмсалады.

^Br2^{, HBr, KBr қосылыстарындағы химиялық байланыстың типін} анықтаңыздар. Олардың түзілу сызбанұсқасын жазыңыздар.

Шешуі:

Анықтамалық кестелерден элементтердің электртерістіктерінің мәндерін тауып, айырмаларын есептейміз: (Br) = 2,6; (H) = 2,1; (K) = 0,89.

Л. Полинг бойынша, егер элементтердің электртерістіктерінің айырмасы 1,7 болса, онда байланысты иондық, ал 1,7 болса, онда байланысты ковалентті полюсті деп айтуға болады.

Заттар	^Br2	HBr	KBr
	2,6 - 2,6 = 0	2,6 – 2,1 = 0,5	2,6 – 0,89 = 1,71
Байланыстың типі	Ковалентті полюссіз	Ковалентті полюсті	Иондық

Әдебиет: Л.Полинг. Общая химия. – М.: Мир., 1974. – С.168-170.

^CaCl2^{, ақ фосфор, кремнезем байланыс типі және кристалдық} торлары бойынша қалай ерекшеленеді?

Шешуі:

Заттар	^CaCl2	Ақ фосфор	Кремнезем
Байланыс типі	Иондық	Ковалентті полюссіз	Ковалентті полюсті
Кристалдық торының типі	Иондық	Атомдық	Атомдық

9. Қосылыстардың графиктік құрылымынан атомдар арасындағы байланыстың типін анықтаңыздар:

Шешуі:

K – C ≡ N	Na – O	N ≡ N
	C= O
Көміртек пен азот арасындағы байланыстың типі – ковалентті полюсті, ал калий мен циан иондарының арасындағы байланыс иондық байланысқа жатады.	Na – O	Екі азот атомдары арасындағы байланыстың типі – ковалентті полюссіз
	Көміртек пен оттек арасындағы байланыстың типі – ковалентті полюсті, ал натрий мен карбонат иондарының арасындағы байланыс иондық байланысқа жатады.

III тарау. Химиялық реакциялар және олардың жүруінің негізгі заңдылықтары

§ 3.1.Химиялық реакциялардың жіктелуі
5. Берілген реакциялар не себепті аяғына дейін жүреді? Коэффициенттерін қойыңыздар:

^{а) AlCl}3 ^{+ AgNO}3 ^{= AgCl + Al(NO}3⁾3 ^{б) KOH + H}3^PO4 ^{= K}3^PO4 ^{+ H}2^O

^{в) K}2^CO3 ^{+ HBr = KBr + CO}2 ^{+ H}2^O

Шешуі:

Электролит ерітінділеріндегі иондар арасындағы реакциялар нәтижесінде тұнба түзілетін, газ тәрізді зат бөлінетін және нашар диссоциацияланатын заттар түзілетін жағдайларда аяғына дейін жүреді.

^{а) AlCl}3 ^{+ 3AgNO}3 ^{= 3AgCl↓ + Al(NO}3⁾3 ^{б) 3KOH + H}3^PO4 ^{= K}3^PO4 ^{+ 3H}2^O

^{в) K}2^CO3 ^{+ 2HBr = 2KBr + CO}2^{↑ + H}2^O

§ 3.2. Тотығу-тотықсыздану реакциялары

Берілген реакция теңдеулеріндегі тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты анықтап, олардың тотығу дәрежесі қалай өзгеретінін табыңыздар.

^{а) Zn + Cl}2 ⁼^ZnCl2 ^{ә) P}2^O5 ^{+ 5C = 2P}⁺^{5CO б) 2KClO}3 ^{= 2KCl +}^3O2

Шешуі:

а) Zn⁰ + Cl ⁰ = Zn⁺²Cl ^-

2 2

2
тотықсыздандырғыш Zn⁰ – 2ē → Zn⁺² /1 тотығу тотықтырғыш Cl ⁰ + 2ē → 2Cl^-2 /1 тотықсыздану

^{Zn + Cl}2 ^{= ZnCl}2
ә) P ⁺⁵O ^-2 + C⁰ = P⁰ + C⁺²O^-2

2 5

тотықтырғыш Р⁺⁵ + 5ē → Р⁰ /2 тотықсыздану тотықсыздандырғыш C⁰ – 2ē → 2C⁺² /5 тотығу

^P2^O5 ^{+ 5C = 2P + 5CO}
б) K⁺¹Cl⁺⁵O ^-2 = K⁺Cl^- + O ⁰

3 2

2
тотықтырғыш Cl⁺⁵ + 5ē → Cl^- /4 тотықсыздану тотықсыздандырғыш 2O^-2 – 4ē → O ⁰ /5 тотығу

^2KClO3 ^{= 2KCl + 3O}2

Берілген реакцияларды электрондық баланс әдісімен теңестіріңіздер:

Шешуі:

^{а) C + HNO}3 ^{= CO}2 ^{+ NO + H}2^{O б) H}2^{S + FeCl}3 ^{= S↓ + FeCl}2 ⁺^HCl

^{в) KI + KIO}3 ^{+ H}2^SO4 ^{= I}2 ^{+ K}2^SO4 ^{+ H}2^O
^{а) C0 + HN+5O}3 ^{= C+4O}2 ^{+ N+2O + H}2^O

тотықсыздандырғыш C⁰ – 4ē → C⁺⁴ /3 тотығу тотықтырғыш N⁺⁵ + 3ē → N⁺² /4