Файл: Бекишев ., Танабаева Б. А. Шыарылан химия есептері (8 11 сыныптар) Алматы аза университеті, 2018.docx

ν(Ag) = 2ν(НСОН)

ν(НСОН) = 0,0185 моль/2 = 0,00925 моль
m(НСОН) = ν(НСОН) ∙ M(НСОН) = 0,00925 моль ∙ 30 г/моль = 0,28 г
Жауабы: m(НСОН) = 0,28 г.

Өнімнің шығымы 40% болса, 25 г формальдегид алу үшін қанша грамм метанол жұмсау керек?

Шешуі: х г [O] 25 г

^СН3^{ОН → HCOH + H}2^O

32 г/моль 30 г/моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: ^{25 г HCOH - х г СН}3^ОН,

^{30 г/моль HCOH - 32 г/моль СН}3^{ОН. Бұдан: х = 26,7 г.}

^mпр.

η =

^mтеор.
∙ 100%

_{40% =}26,7

^mтеор.

^{∙ 100%}^m(СН3^{ОН) = 66,7}^г

^{Жауабы:}^m(СН3^{ОН) = 66,7 г.}

9.8. Бірнегізді қанықпаған қышқылдар

Құрамында 40% С, 6,6% Н, 53,4% О болатын карбон қышқылының молекулалық формуласын табыңыздар.

Шешуі:

Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек, сутек және оттектің массалары:

m(C) = 100 г ∙ 0,40 = 40 г

m(Н) = 100 г ∙ 0,066 = 6,6 г

m(O) = 100 г ∙ 0,534 = 53,4 г

Зат құрамындағы көміртек, сутек және оттектің зат мөлшерлерін ^{сәйкесінше х, у және z моль деп белгілеп аламыз: С}х^Ну^Clz^{. Қосылыс}құрамына кіретін элемент атомдарының зат мөлшерлерінің өзара қатынасы:

х ∶ у ∶ z =

m(C)

∶

M(C)

m(Н)

∶

M(Н)

m(О)

M(О) ⁼

40 6,6

∶ ∶

12 1

53,4

16

= 3,3 ∶ 6,6 ∶ 3,3 = 1 ∶ 2 ∶ 1

^{Демек, қышқылдың эмпирикалық формуласы СН}2^{О. Алайда мұндай}карбон қышқылы жоқ. Нағыз формуланы табу үшін пайдалануға болатын қосымша мәліметтер тағы жоқ! Сондықтан зат құрамындағы ^{атомдардың сандарын 2 еселейміз, сонда С}2^Н4^О2^{, яғни - СН}3^СООН.
^{Жауабы:}^СН3^СООН.

Массасы 37 г біріншілік спиртті тотықтырғанда, 44 г бірнегізді карбон қышқылы алынады, бірақ молекуладағы көміртек атомдарының саны өзгермейді. Реакция нәтижесінде қандай қышқыл түзіледі? Шешуі:

37 г [O] 44 г

^Сn^H2n+1^{OH → С}n^H2n+1^COOH

⁽^{14n + 18) г/моль -H}2^{O (14n + 32) г/моль}

Реакция схемасы бойынша пропорция құрамыз:

37(14n+32) = 44(14n+18)

518n + 1184 = 616n + 792

98n = 392, бұдан: n = 4

Молекуласындағы көміртек атомдарының саны 4 болғандықтан, оның ^{формуласы – С}3^Н7^СООН.

^{Жауабы:}^С3^Н7 ^{– СООН (бутан қышқылы).}

Жай эфирлер

Массасы 30 г метилэтилэфирін алу үшін қанша көлем (қ.ж.) этилен қажет?

Шешуі:

^Н2^{С = CH}2 ^{+ H}2^{O → C}2^H5^{OH CH}3^{OH + C}2^H5^{OH → CH}3 ^{– O –}^C2^H5

_{ν(СН ОС Н ) =}m⁽СН₃ОС₂Н₅⁾₌30 г

= 0,5 моль

3 2 5

M⁽СН₃ОС₂Н₅⁾

60 г/моль

^ν(CH3 ^{– O – C}2^H5^{) = ν(C}2^H5^{OH) = ν(С}2^Н4^{) = 0,5 моль}

^{Оның көлемі: V(С}2^Н4^{) = ν(С}2^Н4^{) · V}M^{= 0,5 моль · 22,4 л/моль = 11,2 л}
^{Жауабы:}^V(С2^Н4^{) = 11,2 л.}

Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымы 80% болса, 16 г метил спирті мен 22,5 г изопропил спиртінен неше грамм метилизопропил эфирін алуға болады?

1 ... 34 35 36 37 38 39 40 41 ... 46

Шешуі:

16 г 22,5 г х г

^CH3^{OH + CH}3 ^{– СН(CH}3^{) – ОН → CH}3 ^{– O – СН(CH}3^{) – CH}3 ^{+ Н}2^О

32 г/моль 60 г/моль 74 г/моль

m(СН₃ОН)

16 г

3
ν(СН₃ОН) = _{M(СН ОН)}= _{32 г/моль}= 0,5 моль

m(С₃Н₇ОН)
22,5 г

ν(С₃Н₇ОН) = _{M(С Н ОН)}= _{60 г/моль}= 0,375 моль

3 7
^ν(CH3^{OH) > ν(C}3^H7^{OH) болғандықтан, есептеуді изопропил бойынша}жүргіземіз:

^ν(C3^H7^{OH) = ν(CH}3^OC3^H7^{) = 0,375 моль}
^{Оның массасы: m(CH}3^OC3^H7^{) = ν(CH}3^OC3^H7^{) · M(CH}3^OC3^H7^{) =}

= 0,375 моль · 74 г/моль = 27,75 г.

^mпр.

η =

^mтеор.

∙ 100%

80% = ^m^пр.∙ 100 m
= 22,2 г.

^{Жауабы:}^mпр. ^{= 22,2 г.}

27,75 г

пр.

Күрделі эфирлер

Массасы 70 г пропион қышқылының этил эфирін дайындау үшін қанша пропион қышқылы қажет?

Шешуі:

х г 70 г

^С2^Н5^{СООН + С}2^Н5^{ОН → С}2^Н5^СООС2^Н5 ^{+ Н}2^О

74 г/моль 102 г/моль

m(С₂Н₅СООС₂Н₅)

70 г

ν(С₂Н₅СООС₂Н₅) = _{M(С Н СООС Н )}= _{102 г/моль}= 0,69 моль

2 5 2 5
^ν(С2^Н5^{СООН) = ν(С}2^Н5^СООС2^Н5^{) = 0,69 моль m(С}2^Н5^{СООН) = ν(С}2^Н5^{СООН) · M(С}2^Н5^{СООН) = 0,69 моль · 74 г/моль = 51,06 г}

^{Жауабы:}^m(С2^Н5^{СООН) = 51,06 г.}

10.3 Майлар

Егер гидролиз нәтижесінде пайда болған қышқылды гидрлеуге (қ.ж.) 13,44 л сутек қажет болса, қанша грамм триолеат майы алынған? Шешуі:

^СН2 ^{– О – ОС – С}17^Н33			^СН2 ^{– О – ОС – С}17^Н35
\|		Ni, t⁰	\|
^{СН – О – ОС – С}17^Н33 \| ^СН2 ^{– О – ОС – С}17^Н33	^{+ 3Н}2	→	^{СН – О – ОС – С}17^Н35 \| ^СН2 ^{– О – ОС – С}17^Н35

_{ν(H ) =}V⁽H₂⁾₌13,44 л
= 0,6 моль

2 _V_M

22,4 л/моль

Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз:

^{1 моль триолеат – 3 моль Н}2^,

^{х моль триолеат – 0,6 моль Н}2^{. Бұдан: х = 0,2 моль.}
m(трио.т) = ν(трио.т) · М(трио.т) = 0,2 моль · 884 г/моль = 176,8 г.

Жауабы: m(триолеат) = 176,8 г.