Файл: Пиза деген не 19. 03. 2022 жыл педкеес.docx

тауып, оны мәтіннің жалпы контексінен алу, мәтінді жалпы түсінуін көрсетіп, мәтіндік хабарламаның мазмұны мен формасы туралы өзіндік пікірін білдіру. Тесттің әрбір сұрағы 15 жастағы оқушылар өмірде кездестіретін шынайы оқу міндеттерін көрсетеді.

PISA тест сұрақтары оқу деңгейлері бойынша ең қарапйым сұрақтан ең күрделісіне қарай өзгереді. Мысалы, мәтіннен ақпаратты тауып, оны іріктеу мәтіннен мағыналық бірліктерді тауып, құрастыруды талап етеді.

Интеграция мен интерпретация құзыреттілігі мәтіннің идеясы мен автордың ойын байланыстыра отырып, біртұтас қорытынды шығару дағдысын талап етеді. Мұндайда мәтін құрылымы бірыңғай болып келмейді, талқылау нысаны аз болған сайын мәтін бөліктерін біріктіру де қиындай түседі. Оқығаны туралы ойлану мен рефлексия жасау құзыреттілігін бағалау сұрақтарының күрделілік деңгейі фактілерді салыстыруға ғана бағытталмайды, ұсынылған ақпарат негізінде болжам жасауды көздейді. Айтылған барлық оқу дағдысы өзара байланысты, бір тапсырманы орындаудағы жетістіктер келесі тапсырманы орындауға әсер етеді. Бірінші әрекетті орындай отырып (ақпаратты табу мен іріктеу), оқырман мәтін ақпаратындағы жекелеген бөліктерге назар аударады. Екінші әрекетте (интеграция мен интерпретация) осы бөліктерді біртұтасқа айналдырады. Осы тұтас ақпаратты және мәтіннен тыс білетіндерін қолданып, өз ой-қорытындысын шығарады (бағалау және рефлексия). (2- сурет)

2. 
   сурет. PISA: оқу дағдылары
   

Әр оқушы оқу сауаттылығының 3 құрамдауышы

---

– мәтін, жағдай, аспект

түсініктерін сабақта күнделікті оқып, түсініп, тапсырмаларын мұқият орындауы шарт, ал мұндай тапсырмаларды орындау дағдыларын қалыптастыру жауапкершілігі мұғалімге жүктелетіні сөзсіз.

Оқушылардың оқу сауаттылығын бағалау деңгейі қандай?

PISA зерттеуі бойынша оқу сауаттылығын бағалаудың халықаралық межесі 7 деңгейге бөлінген (кестені қараңыз).

PISA зерттеуі: оқу сауаттылығы жетістіктерінің деңгейлері
Деңгейлер

Оқушыларқандайдағдылардыкөрсетеалады?

6

• 
  қарама-қайшы, күрделі ақпараттан тұратын мәтін мазмұнын түсіну;
  
• 
  бірнеше мәтін мен олардың арасындағы байланысты толық және детальді түсінгенін көрсету;
  
• 
  мәтінге жалпы алғанда нақты және детальді түрде интерпретация жасау;
  
• 
  танымдық емес тақырыптағы күрделі мәтінге сын тұрғысынан баға беру
  

5

• 
  анықтамаға сүйеніп ақпарат жинау және оны құрастыру;
  
• 
  академиялық біліміне сүйеніп, мәтін бойынша қорытынды шығару;
  
• 
  танымдық емес тақырыпқа интерпретация жасау және түсіну;
  
• 
  ұғымдарды түсініп, мұқият зерделеу
  

4

• 
  толық түрде ұсынылмаған ақпараттың бөліктерін тауып, оларды байланыстыру;
  
• 
  мәтіннің тұтастай мазмұнына сәйкес тілдік ерекшеліктерін түсіну;
  
• 
  танымдық емес мазмұн мен форматтағы көлемді және күрделі мәтіндерді түсіну;
  
• 
  болжам жасау және мәтінді бағалау үшін онда айтылған арнайы білімдерді қолдану
  

---

3

• 
  ақпараттың кейбір бөліктері арасындағы сәйкестіктерді анықтап, талдау жасау;
  
• 
  мәтіннің бірнеше бөлігін қосу, біріктіру арқылы негізгі идеясын анықтау;
  
• 
  қарама-қайшы ақпараты бар және оқырманның күткеніндей болмайтын мәтінге қорытынды жасау;
  
• 
  көпшілікке таныс, күнделікті білімдер негізінде мәтінді түсінгенін көрсету 2
  
• 
  мәтіннің басты идеясын тану, мәтіннің құрылымы немесе өзара байланысын түсіну;
  
• 
  бір мәтіннің ерекшеліктеріне негізделген айырмашылықтарды салыстырып анықтау;
  
• 
  жеке тәжірибесіне және айтылғандар бойынша өз көзқарасына сүйеніп, мәтін және мәтіннен тыс білімді өзара байланыстыру және салыстыру
  

1 А

• 
  мәтін мазмұны мен көпшілікке таныс тұрмыстық білімді байланыстыру;
  
• 
  таныс емес тақырыпта жазылған мәтіннің басты тақырыбын, автордың мақсатын анықтау;
  
• 
  оқырман үшін тұспалдары бар нақты ақпаратпен жұмыс жасау 1 Б
  
• 
  қысқа қарапайым мәтіннен оқырманға таныс ақпаратты табу;
  
• 
  тұспалдар берілген қарапайым мәтінмен жұмыс жасау (ақпаратты қайталау, суреттер немесе таныс символдар);
  
• 
  қарама-қайшылық пен тым көп ақпараты жоқ мәтінге интерпретация жасау
  

PISA тұжырымдамалық идеясына сәйкес оқу сауаттылығының 6-

деңгейіне жеткен қатысушылар жоғары құзыретті оқырман боп саналады, яғни олар толық жауап ұсынады, тұлғалық шешімдер қабылдау

дағдыларын көрсетеді, сөздердің астарындағы мағынаны сезеді,

---

оқырмандық түйсік болады.

Функционалдық оқу сауаттылығының 2-деңгейі – қазіргі заман адамының табысты өмірінің ең төменгі бастапқы шарты.

Оқу құзыретінің ең жоғарғы 6-деңгейін ЭЫДҰ елдеріндегі 15 жастағы оқушылардың 1,1%-ы көрсеткен. Оқу сауаттылығының 5-6-деңгейлеріндегі ең көп жетістік көрсеткіші Сингапур, Жапония мен Гонконг (Қытай) елдерінің оқушыларына тиесілі. Қазақстандық оқушылар 6-деңгейді бағындыра

алмаған, ал 5-деңгейді Қазақстаннан қатысқан оқушылардың 0,4%-ы ғана көрсеткен.

15 жастағы қазақстандық оқушылар 2-3-деңгейдің тест тапсырмаларын табысты орындайды.

Зерттеуге қатысқан қазақстандық оқушылардың нәтижелерінің төмендігі олардың бойында жеке өмірлік ұстанымын таңдауда ой мен түйсіктің дербестігі, қоғамдық, өмірлік міндеттерді шешу тәжірибесінің жоқтығы сияқты сапалардың қалыптаспағанын көрсетеді. Жас қазақстандықтар нұсқау, жарнама, жұмысқа қабылдауға арналған сауалнама және басқа да ісқағаз стиліндегі мәтіндермен таныс емес болып шықты.

---

2. PISA бойынша Қазақстанның көрсеткіштері қандай?

PISA нәтижелері бір оқушыға кеткен шығын көп болған сайын білім сапасының жоғары болатынын көрсетіп отыр. Рейтингтің тұрақты түрде көшін бастап тұрған – Сингапур, Жапония, Финляндия елдері. Бұл елдерде бір оқушыға кететін шығын 10-14 мың долларды құрайды.

Қазақстанда 2017 жылғы деректер бойынша бұл көрсеткіш 2,5 мың долларға тең.

Зерттеу нәтижесі сондай-ақ түрлі облыстар арасындағы білім сапасында айымашылықтың барын көрсетіп отыр. Мысалы, ауыл және қала

мектептерінің арасында; мектепалды даярлық сыныбын аяқтағандар мен бұл топта оқымағандар және аудандар арасында айырмашылықтар бар. Қазақстан зерттеуге 2009 жылдан қатысып келеді: қазақстандық оқушылардың оқу жетістіктері 2009, 2012, 2015, 2018 жылдары бағаланды.

Алғашқы көрсеткіштер өте төмен болды, соңғы жылдары еліміз рейтингте 52-орыннан 48-орынға дейін көтерілді. Алайда 2018 жылғы

қорытынды бойынша оқусауаттылығыбойынша көрсеткіштер 2009 жылғы нәтижелерден төмен болып шықты. (3-сурет)

3. 
   сурет. PISA: Оқу сауаттылығы бойынша әр жылдардағы қазақстандық оқушылардың көрсеткіші
   

Пән	2009	2012	2015
Оқу сауаттылығы	390	393	427

Оқу сауаттылығы бойынша алғашқы нәтиже 390 балды құрады, одан кейінгі жылдардағы көрсеткіш ілгерілеуді

---