Файл: Республиканский научнометодический журнал Педагогический.docx

болуының Жамалдың болашағы үшін қажеті бар ма? 4. Сəрсенбай мен Шолпан бала тəрбиесіне қа- лай көңіл бөледі? Қыздары Жамалды қалай өсіреді?

5. Сəрсенбай қызы Жамал арқылы неге қол жеткі- зуді армандады? Бұл Сəрсенбайдың қандай қасие- тін танытады?

Нəтижелерді /əрекет өнімін/ бағалау аспектісінде оқушы өз əрекетінің нəтижесін өзі айқындаған кри- терийлер бойынша бағалайды. Ұжымда, топта «Ба- қытсыз Жамал» романына берілген пікірлерге өз пікірін қосып, оқушы шығарманы бағалайды. Өзі- нің өсу деңгейін бағалау аспектісі: 1. «Бақытсыз Жамал» романының сізге қандай пайдасы болды?

2. Одан не үйрендіңіз? Сол дəуірде өмір сүрсеңіз, өзіңіз не істер едіңіз? 3. Бас бостандығы дегенді қа- лай түсінесіз? Ол тек əйел адамға ғана керек пе? 4. Романды оқымаған досыңызға, жақындарыңызға қандай кеңес берер едіңіз? 5. Сөзіңіздің мəтінін жазбаша дайындаңыз. Өзіңіздің өсу деңгейіңізді бағалаңыз. Бұл сұрақтарға жауап бере отырып, оқушы өз əрекетіндегі жетістіктер мен кемшілік- тердің себебін анықтайды; қойылған міндетті ше- шуде кездескен қиындықтарды атап көрсетеді жəне оларды болдырмаудың жолдарын ұсынады; шешім қабылдауда ішкі мотивтер мен жағдаяттарды тал- дайды. Мəселелерді шешу құзыреттілігі мен өзін- дік менеджмент бойынша оның барлық аспектілері қамтылған сұрақтарды мұғалім ауыстырып, өзгер- тіп, толықтырып бере алады.

Романды интербелсенді əдіс арқылы талдауда ақпа- раттық құзыреттіліктердің орны ерекше. Бұл құзы- реттіліктердің ақпараттық ізденісті жоспарлауда оқушылар алдына қойылған міндетті шешуге қа- жетті ақпаратты атайды; мерзімді басылым матери- алдарының тізімін, библиографиялық жинақтарды қолданады; интернет жүйесінің электрондық жəне карточкалық каталогтарын пайдаланады; берілген ақпаратты қайнар көздің қай түрлерінен іздеу жо- лын көрсетеді; ақпараттық ізденіс міндетіне сəйкес деректерді сипаттайды. Бұл арнаның атқаратын қызметінің ауқымы кең, əрі таңдау мүмкіндігі де жоғары. Сол себепті бұл құзыреттіліктер бойынша тапсырма орындауда оқытудың интербелсенді, ақ- параттық, дамыта оқыту, жобалау технологияла- рын қолдану ұтымдылық танытады. «М. Дулатов- тың шығармашылығы туралы кімдердің зерттеу ең- бектері бар екен? Ақпарат көздерінен іздестіріңіз» деген бір ғана сұрақпен орасан жұмыс түрлерін жүргізуге блады. Ол əрине, мұғалімнің дұрыс ба- ғыт бере алуына да байланысты.

Алғашқы ақпараттарды бөліп алу аспектісінде мы- надай сұрақтар қойылады: 1. М. Дулатовтың бі- лімді азамат болып қалыптасуына Ыбырай мектебі қалай əсер етті? 2. Міржақып Дулатовтың білімді, саяси қайраткер дəрежесіне көтерілуіне қандай жағдайлар себеп болды? 3. М. Дулатовтың əлеу- меттік-саяси жұмыстармен айналысуына əсер

еткен сыртқы жағдайлар қандай еді? 4. Ел санасын ояту бағытында М. Дулатов қандай жұмыстар жа- сады? 5. М. Дулатовтың өз шығармаларын бүркен- шік атпен беру себебі неде? Бұның қандай пайдасы болды деп ойлайсыздар? Сұрақ-тапсырмаларды орындауда оқушылар ақпараттық ізденіс міндетіне сəйкес өз бетімен бақылау-эксперимент жүргізеді; сауалнама арқылы ақпарат жинауды өз бетімен жоспарлайды жəне жүргізеді; белгіленген міндетке сəйкес жоспар бойынша БАҚ-на мониторинг жүр- гізеді; берілген тапсырма бойынша статистикалық, тарихи жəне көркем образ мазмұнындағы дерек көздерден ақпаратты бөліп алады.

Қайта алынған ақпаратты бөліп алу аспектісінде М. Дулатовтың жазған еңбектерін жинақтап, тақырып бойынша бөлу тапсырылады. Тапсырма біреу бол- ғанымен жұмысты аспектінің атына сəйкес бірнеше түрге бөліп орындауға болады. Оқушылар белгі- ленген міндеттің сипатына орай өз бетімен негіз- деме құрайды, оларды үйлестіріп, бастапқы ақпа- ратты бөліп алады; айқындалған қайшылықтарды көрсетеді.

Ақпараттарды бастапқы өңдеу бойынша «Бақыт- сыз Жамал» романының композициялық құрылы- мын жасау тапсырылады. Оқушылар берілген күр- делі құрылымның аясында іріктелген ақпараттарды жүйелейді; бір тақырып бойынша өздігінен ақпа- раттарды жүйелеуге қажетті қарапайым құрылым жасайды. М. Дулатов шығармашылығы туралы жи- нақталған ақпараттардан рефератқа қажетті мате- риалдарды топтастырады.

Ақпараттарды өңдеу аспектісінде шешуге тиіс мін- деттер аясына алынған ақпараттарды енгізеді; ақ- параттардың дəлдігін, сенімділігін тексеру үшін ұсынылған тəсілді қолданады; алынған ақпарат не- гізінде өзі қорытынды жасай алады немесе өзгелер- дің қорытындысымен келіседі жəне оны бекіту мақсатында бірнеше дəйектер келтіреді. Жауапты эпизодтарға бөліп, оларға ат қояды, эпизодтар бо- йынша жоспар-тезис жасайды. Берілетін сұрақтар мен тапсырмалар:

1. 
   Қалай ойлайсыз, «Бақытсыз Жамал» романын- дағы кейіпкерлердің прототипі бар ма? Іздестіріп көріңіздер.
   
2. 
   Екі жас қандай шешімге келді? Оларға кімдер кө- мектесті?
   
3. 
   Қол ұстасып бақыт жолына түскен екі жастың па- налағаны кім болды?
   
4. 
   Жамал мен Ғалидың қашып кетуі елге қандай əбігер əкелді?
   
5. 
   Екі жастың бақыт сапары қалай аяқталды? Қорыта айтқанда, белсенді оқу əдістерін пайдалана отырып көркем шығармаларды оқытуды өзінің ти- імділігін көрсетуде.
   

Пайдаланылған əдебиеттер тізімі:

1. Əлімов А. Интербелсенді əдістемені ЖОО-да қол- дану мəселелері: оқу құралы. – Алматы, 2013. – 448 б.

В современном обучении необходимо добиваться положительных результатов в развитии мышления у учащихся, научить ориентироваться в информа- ционном потоке, применять полученные знания в жизни. Приемы технологии критического мышле- ния позволяют сформировать положительные ре- зультаты в развитии индивидуальной личности и повысить результативность в обучении.

Критическое мышление – способность анализиро- вать информацию с позиций логики, умение выно- сить обоснованные суждения, решения и приме- нять полученные результаты, как к стандартным, так и нестандартным ситуациям, вопросам и про- блемам. Этому процессу присуща открытость но- вым идеям. Формирование критического мышле- ния – одна из актуальнейших задач современного обучения[1].

Актуальность моей работы по данному направле- нию заключается в том, чтобы научить осмысле- нию предоставленной информации, умению адап- тировать её к той или иной жизненной ситуации, привить навыки рассуждения и речевого общения, уметь ставить вопрос и формулировать ответ, научить делать выводы, сопоставлять, анализиро- вать, устанавливать простые закономерности. При подборе приемов критического мышления на уроке, учитывается возрастные особенности уча- щихся.

В своей практике я выбираю те приёмы критиче- ского мышления, которые позволяют:

• 
  Научить осмыслению предоставленной информа- ции;
  
• 
  Привить навыки рассуждения и речевого обще- ния;
  
• 
  Научить постановке вопросов и формулировке ответов;
  
• 
  Научить делать выводы, сопоставлять, сравни- вать, анализировать, устанавливать простые зако- номерности.
  

Для развития у учащихся навыков критического мышления отбираю

приёмы критического мышления, которые можно использовать на уроках физики.

На первой стадии урока «Вызов», использую с уче- том уже имеющихся знаний по изучаемому во- просу, с целью активизации деятельности уча- щихся и мотивации к дальнейшей работе, следую- щие методы и приемы: ассоциации, кластеры, таб- лицы, верные и неверные утверждения, перепутан- ные логические цепочки, «снежный ком»,

«мозговой штурм» и другие.

Например, на уроке физики в 8 классе по теме

«Температура» применяю прием «Ассоциации».

• 
  Напишите ассоциации к слову «Температура».
  

Учитель на доске записывает фразы учащихся

«Температура - это…». Заслушиваются все фразы, и делается общий вывод. Далее из учебника учащи- еся записывают определение к термину.

При изучении темы: «Законы постоянного тока» в

10 классе, использую приём «Верю - не верю»:

1. 
   Верно ли, что электрический ток – это направ- ленное упорядоченное движение заряженных ча- стиц под действием электрического поля?
   
2. 
   Верно ли, что сила тока измеряется электроско- пом?
   
3. 
   Верно ли, что единицей измерения напряжения является ампер?
   
4. 
   Верно ли, что электрическое сопротивление про- водника тем больше, чем больше площадь его по- перечного сечения?
   
5. 
   Верно ли, что чертеж, на котором изображено со- единение электрических приборов в цепь, называ- ется электрической схемой?
   

При изучении темы «Инерция» в 7 классе:

1. 
   Механическое движение – это изменение поло- жения тела в пространстве с течением времени
   
2. 
   Механическое движение не относительно, а аб- солютно.
   
3. 
   Основная характеристика механического движе- ния – скорость.
   
4. 
   Скорость тела может оставаться постоянной, из- меняться по величине и направлению.
   
5. 
   При равномерном прямолинейном движении скорость тела изменяется.
   

На второй стадии «Осмысления» применяю метод

«Тонких» и «толстых» вопросов.

Например, в 8 классе при изучении темы Испаре- ние», примеры вопросов показаны в таблице 1: Таблица 1 «Тонкие» и «толстые вопросы».

«Тонкие» вопросы	«Толстые» вопросы
Что происходит с во-	Почему горячий чай
дой при 100̊ С?	остывает быстрее, если
Где мы можем увидеть	на него дуют?
воду в газообразном	Почему испарение
виде в природе?	происходит тем быст-
Какое явление назы-	рее, чем выше темпера-
вают испарением?	тура жидкости?

При изучении нового материала использую прием

«Бортовой журнал», например, на уроке физики в 7

классе при изучении темы «Физика – наука о

природе». В начале изучения темы на стадии вы- зова прошу учащихся заполнить левую часть в тет- ради. После изучения новой темы на стадии осмыс- ления сравниваем с учащимися объем полученной информации до и после изучения темы.

Что мне известно

Что нового я узнал (а) после

Прием «Фишбоун» использую для работы с тек- стами, как с небольшим количеством информации, так и с объемным. С помощью данного приема можно «дробить» текст на части, которые допол- няют друг друга, таким образом, информация сум- мируется, делается анализ и оценка.

Например, по физике в 10 классе при изучении темы «Основные положения молекулярно-кинети- ческой теории» возможен «рыбий скелет».

На третьей стадии «Рефлексия» решаются на уроке следующие задачи: самостоятельное обобщение материала, систематизация знаний, обобщение и закрепление изученного материала, определение направлений по дальнейшему изучению темы, со- поставление приобретенных знаний с имеющи- мися, индивидуальная траектория пересмотра своих представлений.

В 7 классе по физике при изучении темы «Строение вещества», использую прием «Сводная таблица», когда необходимо провести сравнение нескольких объектов по нескольким вопросам. Таблица стро- ится так: по горизонтали располагается то, что под- лежит сравнению, а по вертикали различные черты

и свойства, по которым это сравнение происходит. Самостоятельно полученная информация из учеб- ника в таблице способствует развитию умений уча- щихся синтезировать материал, выделять глав Прием «Кластер» [2] – это графическая организа- ция материала, показывающая смысловые поля того или иного понятия. Объединение в систему однородных единиц. При этом данная система мо- жет считаться самостоятельным элементом, обла- дающим определенными свойствам

Составление кластера позволяет учащимся сво- бодно и открыто думать.

При изучении темы «Физика – наука о природе» в

7 классе составляется с учащимися кластер. Использование приемов критического мышления на уроках физики способствует формированию у учащихся умению работать с различными видами информации, использовать разнообразные ре- сурсы, адаптировать полученные знания в совре- менной жизни. Выпускники, владеющие умением критически мыслить, обладает самостоятельно- стью и ответственностью, принимает продуманные решения.

Список литературы

1. 
   Педагогический словарь. М.: Академия. Г. М. Коджаспирова, А. Ю. Коджаспаров. 2005 // https://pedagogical.academic.ru/373/КРИТИЧЕ- СКОЕ_МЫШЛЕНИЕ
   
2. 
   Словарь бизнес-терминов. Академик.ру. 2001 // https://dic.academic.ru/dic.nsf/business/17598