Файл: Республиканский научнометодический журнал Педагогический.docx

Қазақстан Республикасында педагогикалық кадр- ларды даярлау педагогикалық мамандықтың білім беру бағдарламалары бойынша жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасында 130-дан астам жоғары оқу орындары, оның ішінде мамандандырылған пе- дагогикалық университеттер білім беру жүйесі үшін кадрлар дайындайды.

Педагогикалық білім берудің заманауи жүйесі күр- делі мəселелерді шешеді, олардың ішінде ең бас- тысы мұғалімдердің академиялық, кəсіби жəне мə- дени дайындығының лайықты деңгейін қамтама- сыз ету болып табылады. Болашақ маманның тұл- ғалық дамуына, педагогикалық шеберлігін артты- руға, жаңа жағдайда қайта құруға мүмкіндік туғы- зуға байланысты болуы тиіс мақсаттарды жүзеге асыруда көмек пен қолдау көрсету – маңызды мін- деттер. Сонымен қатар, имманентті деп саналатын, əлеуметтік-экономикалық жағдайларға, саяси қа- тынастардың өзгеруіне, нарықтық жағдайларға тə- уелді емес міндеттер бар. Бұл міндеттер тұлғаның, қоғамның əртүрлі кəсіби, мəдени жəне білім беру қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін білім беру қызметтерін көрсетумен байланысты.

Жалпы жəне кəсіптік педагогикалық мəдениетті да- мыту, құзіреттілікті қалыптастыру болашақ баста- уыш сынып мұғалімі алатын негізгі педагогикалық білімнің негізгі бағыттары болып табылады.

Бастауыш білім берудің педагогикасы мен əдісте- месі жоғары педагогикалық білім беру ұйымының білім беру бағдарламасына бағытталған білім беру мазмұнын үш пəн блогы: жалпы мəдени, жалпы кə- сіптік жəне пəндік блоктар арқылы жүзеге асыры- лады.

Базалық құрамдастың пəндері осы мамандық бо- йынша даярлайтын барлық жоғары оқу орындары үшін бірдей, бұл оқытудың біркелкілігін сақтауға мүмкіндік береді жəне академиялық ұтқырлыққа мүмкіндік береді.

Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау- дың заманауи мазмұны пəн мұғалімі (ғылым негіз- дерін оқыту), тəрбиеші (тұлға қасиеттерін дамы- туды басқару), жеке тұлғада психологиялық қолдау көрсету функцияларын орындай алатын мұғалім- дерге тəжірибе қажеттілігін қанағаттандырады. да- мыту, менеджер (дамыту, тəрбиелеу жəне оқыту үшін жағдай жасау).

Қазақстандағы бастауыш сыныптар үшін педагоги- калық кадрларды даярлаудың мазмұнының ерек- шеліктері

Жүйелік тəсіл шеңберіндегі салыстырмалы талдау процедуралары жүйе объектісінің құрылымын,

құрылымын зерттеуді көздейді; оның элементтерін жəне олардың функционалдық сипаттамаларын зерттеу; осы элементтердің өзгерістерін жəне олар- дың функцияларын талдау; жүйе объектісінің да- муын (тарихын) тұтастай қарастыру; объектінің үй- лесімді жұмыс істейтін жүйе ретінде бейнеленуі, оның барлық элементтері осы үйлесімділікті сақтау үшін жұмыс істейді.

Бастауыш сынып мұғалімі үшін маңыздысы педа- гогикалық қиял (немесе болжау қабілеттері) – бұл өз іс-əрекетінің салдарын күтуде, оқушы тұлғасын тəрбиелік жобалауда \ идеясымен байланысты бо- латын ерекше қабілет. оқушының болашақта қан- дай болатынын, оқушының сол немесе басқа қаси- еттерінің дамуын болжау қабілетінде. Зейінді бір уақытта бірнеше əрекет арасында бөлу мүмкіндігі; бастауыш сынып мұғалімінің жұмысы үшін ерекше маңызға ие.

Бастауыш сынып мұғалімінің негізгі қызметтерінің бірі əрбір оқушыны мектеп жағдайына бейімдеу болды жəне бүгінгі күнге дейін сақталып келеді. Сондықтан бастауыш мектепте мұғалімнің кəсіби жəне тұлғалық қасиеттері соншалықты маңызды. Бастауыш сынып мұғалімі – бастауыш сынып оқу- шысының ата-анасымен жақын қарым-қатынаста болатын алғашқы ұстаз, ересек адам. Осыған сəй- кес мұғалімнің кəсіби қасиеттері ерекше маңызды; қарым-қатынас стилі; балаларға қойылатын талап- тар жүйесі, мұғалімнің кəсіби шеберлігі ұғымында біріккен нəрсе.

Мұғалімнің кəсіби шеберлігі келесі құрылымдық элементтер арқылы көрінеді:

1. 
   мақсаттар;
   
2. 
   білім беру мазмұны (білім беру ақпараты);
   
3. 
   педагогикалық қарым-қатынас құралдары;
   
4. 
   студенттер;
   
5. 
   мұғалімдер [95].
   

Сонымен, педагогикалық іс-əрекет құрылымында келесі негізгі құрамдастарды бөліп көрсетуге бо- лады: іс-əрекет мотивтері (тұлғалық-мотивациялық компонент), іс-əрекеттің мақсаттары (мақсатты компонент), оқыту, тəрбиелеу, тұлғаны дамыту жө- ніндегі іс-əрекеттердің мазмұны (белсенділік ком- поненті), əрекеттерді талдау жəне бағалау (баға- лаушы компонент).

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік білім беру стандартында сипатталған кəсіптік құзырет- тер:

• 
  бастауыш білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар жəне заманауи педагогикалық тех- нологиялар;
  

• 
  этикалық жəне рухани құндылықтар;
  
• 
  əлеуметтік жағдайларда адекватты бағдарлану дағдылары;
  
• 
  кəсіби жəне тұлғалық өсу;
  
• 
  икемді ойлау жəне кең көзқарас.
  

Білім беру бағдарламасы бойынша оқыту үдері- сінде болашақ бастауыш сынып мұғалімдері құзы- реттілік тəсілді жəне ашық көпмəдениетті білім беру жүйесінде жұмыс істей білуді жүзеге асыруға дайындалады, бұл коммуникативтік, пəндік жəне арнайы құзыреттіліктерді қалыптастыруға ықпал етеді.

Тəжірибе түрлерінің мазмұны болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің педагогикалық іс-əрекетті жүзеге асыруға дайындығын талдауға мүмкіндік береді.

Бастауыш сыныптың педагогикалық ұжымының қызметімен, бастауыш сынып кабинеттерінің мате- риалдық базасымен жəне оқушыларымен таныс- тыру. Бастауыш мектеп оқушылардың тұлғасын зерттеуде мұғалімнің қолданатын əдістері, педаго- гикалық зерттеулері. Мектеп құжаттамасымен жəне оны жүргізу тəртібімен танысу. Педагогика- ның құрылымын зерттеу бастауыш сынып мұғалім- дерінің іс-əрекеті. Бақылау жүргізу жəне мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынас стилін анықтау Студент тұлғасының жағдайының педагогикалық диагностикасын жүргізу. Тұлға дамуы мен мінез- құлқындағы ауытқулардың себептерін анықтау. Диагностикасын жəне оқу-тəрбие процесінің жағ- дайын кешенді талдауды жүргізу.

Бастауыш сынып мұғалімінің оқушылармен тəрбие жұмысын жоспарлау жүйесін зерттеу əдістемесі. Бастаыш мектеп оқушылардың сыныптағы тəртібін бақылау. Тəрбиелік жəне дамытушылық функция- ларды жүзеге асыруды зерттеу мақсатында сабақ- тарға, сыныптан тыс жұмыстарға қатысу. Түрлі жұ- мыс түрлерінде оқу іс-əрекетін дайындау жəне өт- кізу.

Тəжірибе мазмұны болашақ кəсіби қызметте жү- зеге асырылатын əртүрлі жұмыс бағыттарынан тұ- рады. Тəжірибенің барлық кезеңіне жеке жұмыс жоспарын жасау алдағы жұмысты алдын ала қа- рауға мүмкіндік береді. Бастауыш сынып мұғалімі- нің жұмысында жоспарлаудың ерекшеліктерін зерттеу өз жоспарларын құруға мүмкіндік береді. Мұғалімнің сабақта қолданатын əдістерін байқау, сынып ерекшеліктерін, оқушылардың психология- лық-педагогикалық жəне жеке тұлғалық ерекше- ліктерін зерттеу өзара əрекеттестік стратегияларын құруға мүмкіндік береді. Тəжірибе барысында бо- лашақ бастауыш сынып мұғалімі оқу жоспарында қарастырылған барлық пəндер бойынша бірнеше сабақтар дайындап, өткізеді, сонымен қатар сы- ныптан тыс тəрбие жұмысын ұйымдастырады жəне жүргізеді.

Бастауыш сынып мұғалімінің бірінші сыныптағы

балалармен оқу сағатының бірінші аптасында жүр- гізетін дайындық жұмыстарының мазмұнымен жəне ұйымдастыруымен таныстыру, дидактикалық материалды жəне көрнекі құралдарды дайындауға көмектесу, бірінші сынып оқушыларымен тəрбие жұмысын жүргізу. «Білім күнін» дайындауға жəне өткізуге қатысу. Алғашқы ата-аналар жиналысына қатысу жəне оны талдау. Бірінші аптада мұғалім өт- кізетін барлық сабақтарға қатысу. Қатысқан сабақ- тарға күнделікті талдау жасау. Диагностика жүр- гізу. Оқушылардың мектепке дайындығы, мек- тепке деген көзқарасын зерттеу. Алынған нəтиже- лерді талдау.

Өндірістік педагогикалық практика бастауыш сы- нып мұғалімінің болашақ кəсіби іс-əрекетіне да- йындық кезеңдерінің бірі. Ол нормативтік құжат- тарды зерттеуден басталады. Тəжірибе барысында студент сабаққа көрнекі құралдар дайындайды, барлық оқу пəндері бойынша сабақтар топтамасын жоспарлау, өткізу жəне талдау, практик мұғалім- дердің сабақтарын талдау, оқу-тəрбиелік іс-шара- ларды жүргізу, жұмыс істеу арқылы бастауыш сы- нып оқушыларын оқыту жəне тəрбиелеу функция- ларын жүзеге асырады. ата-анасымен.

Тəжірибе барысында студенттер жыл сайын тео- риялық жəне практикалық дайындықтың жоғары деңгейін көрсетеді, сондықтан университетті бітір- геннен кейін олар тəжірибеден өткен мектептерге жұмысқа шақырылады. Бастауыш оқытудың педа- гогикасы мен əдістемесі мамандығының түлектері жыл сайын 100% жұмысқа орналасады.

Оқушыларды əлеуметтік қорғау мен қолдаудың же- текші бағыттарының бірі – тəрбие жұмысы. Инсти- тутта студенттерді əлеуметтік-педагогикалық қол- дау қызметі тəрбие жұмысының жүйесімен бірікті- рілген. Тəрбие жұмыстары жоспар бойынша жүргі- зіледі. Топтардың əрбір кураторы бойынша инсти- туттың, факультеттің, кафедраның, топтардың тəр- бие жұмысының жоспары бар. Институт, факуль- тет, кафедра, топтар деңгейінде жүргізілетін іс-ша- ралар жүйесі арқылы студенттерде əлеуметтік ма- ңызды тұлғалық қасиеттер қалыптасады. Институт миссиясын жүзеге асыруға бағытталған «Əрбір пе- дагогикалық институты студентінің ар-намыс ко- дексі», «Əрбір педагогикалық институтының тəр- бие жұмысы жəне жастар саясаты тұжырымда- масы» кіретін ішкі нормативтік құжаттар əзірленді. тұтастай алғанда, оның ішінде білім беру бағдарла- масының миссиясы. Оқыту нəтижелерін бағалау оқытудың белгілі бір кезеңінде оқушылардың қол жеткізген білім деңгейлерін талдауға негізделген. Жұмыс берушілердің де, студенттердің де білім беру саласындағы заманауи талаптарға сай келетін кəсіби деңгейін арттыру келесідей:

• 
  біріншіден, білім беру бағдарламасының түлектері (кəсіби жəне пəндік құзыреттіліктер) оларды шешу үшін дайындалатын кəсіптік саладағы білім беру
  

жəне əлеуметтік мəселелер шеңберін кеңейтуде;

• 
  екіншіден, қызметтің əртүрлі салаларындағы (ең- бек, қоғамдық-саяси, мəдени-демалыс, отбасылық- тұрмыстық жəне т.б.) мəселелерді шешуге дайын- дық кезінде (жалпы тəрбиелік құзыреттіліктер);
  
• 
  үшіншіден, əртүрлі типтегі (коммуникативтік, ақ- параттық, ұйымдастырушылық жəне т.б.) есептерді шешуге дайындықта (тұлғалық қасиеттер).
  

Өзін-өзі басқаруға көбірек еркіндік беру бастама- ның, дербестіктің дамуына ықпал етеді.

Сущность и структура информационно-познавательной компетентности дошкольников

Юрлова Виктория Владимировна воспитатель класса предшкольной подготовки КГУ "Средняя многопрофильная школа №37" отдела образования по городу Усть-Каменогорск

управления образования Восточно-Казахстанской области

Развитие детей дошкольного возраста отличается чрезвычайным разнообразием и динамичностью. На протяжении всего дошкольного возраста совер- шенствуются различные виды деятельности, про- исходят изменения в личности, углубляется позна- вательная деятельность. Познавательные возмож- ности, дальнейшее развитие деятельности, речи и более высоких, логических форм мышления зави- сят от того, как сформировано у ребёнка-дошколь- ника восприятие, наглядно-действенное и наглядно-образное мышление. Через познаватель- ные процессы дошкольник получает и осмысливает поступающую к нему информацию извне.

Сегодня в школах предъявляют новые требования к выпускнику детского сада, как компетентной личности, владеющей определенным комплексом разнопрофильных знаний. Дошкольник должен уметь искать и обрабатывать новую информацию, применять её в жизни.

В настоящее время резко выросла информирован- ность детей. Если раньше информацию ребенок по- лучал в детском саду, школе, на занятиях, то сего- дня Интернет и телевидение оказываются суще- ственным фактором формирования картины мира дошкольника, причем не всегда положительной. Внедрение информационных технологий в обуче- ние детей, появление новых информационных ис- точников повлияло на структуру познавательной деятельности, что в свою очередь привело к инте- грации информационной и познавательной компе- тентности.

Понятие «информационная компетентность» в ши- роком смысле означает способность личности рабо- тать с информацией. Познавательная компетент- ность, в свою очередь, рассматривается как характе- ристика личности, позволяющая активно и эффек- тивно осуществлять процесс познания объективной действительности и накопления опыта по решению реальных познавательных задач: добывания, перера- ботки и применения информации.[1, с. 103] Интеграция информационной и познавательной компетентностей привела к возникновению инфор- мационно-познавательной компетентности.

Проанализировав научно-педагогическую литера- туру, можно определить информационно-познава- тельную компетентность как способность лично- сти, на основе развития основных познавательных процессов, получать информацию, направленную на познание окружающего мира. Информационно- познавательная компетентность включает в себя: способность искать, анализировать, отбирать, об- рабатывать, запоминать и передавать информацию, поступающую из окружающей действительности. Информационно-познавательная компетентность формирует способность ориентироваться в много- образии источников информации и работать с ними, а также позволяет ребенку воспринимать окружающий мир как источник информации.

Формирование основ информационно-познава- тельной компетентности реализуется как на заня- тиях, так и вне занятий, так как эти виды деятель- ности взаимодополняют и взаимообогащают друг друга. Задача педагога заключается в том, чтобы научить детей правильно усваивать информацию, а для этого надо научить группировать, выделять главное, находить связи, развивать способность к анализу и синтезу, умение находить сходство и раз- личие, систематизировать и группировать по раз- ным основаниям, научить понимать, как предста- вить новую информацию, кому она будет инте- ресна.

Одна из характерных и ярких черт дошкольников - любознательность. У детей возникает постоянно много вопросов, желание получать новую инфор- мацию. Первоначально нужно сформировать у де- тей информационную культуру. Сущность педаго- гической технологии формирования информацион- ной культуры дошкольника заключается в меж- предметной координации действий воспитателя по развитию у воспитанников умений и навыков ра- боты с информацией. Необходимо учить детей не только получать, но и использовать полученную информацию в повседневной жизни.

А.Г. Гогоберидзе, О.В. Солнцева, указывали, что важным моментом является формирование у детей самостоятельности в познавательной деятельности,

когда ребенок сам может ставить перед собой по- знавательные задачи, искать и находить пути их ре- шения, обращаться к разным источникам информа- ции, в том числе и к помощи взрослого [2, с. 49].

По мнению Т.Н. Гризик, образ окружающего мира дошкольника формируется именно в процессе раз- вития познавательной сферы, состоящей из следую- щих компонентов: познавательные процессы (мыш- ление, память, внимание, воображение, восприятие, интеллект, речь); информация (достижения и опыт, которые были накоплены человечеством на пути по- знания мира); отношение к миру (эмоциональная ре- акция на отдельные явления и события нашего мира, объекты и предметы) [3, с. 32]

Поэтому в структуру информационно-познаватель- ной компетенции можно отнести мотивационно- личностный компонент. Мотивационный компо- нент отвечает за потребность личности в освоении новых знаний, а также готовность к данной дея- тельности, создании эмоционально-положитель- ного и личностно значимого интереса к различным источникам и средствам информации, основанного на познавательных потребностях, побуждающих дошкольника на значимую деятельность [4, с. 73]. Когнитивный компонент является следующим эле- ментом в структуре информационно-познаватель- ной компетенции. Когнитивный компонент направ- лен на получение ребенком информации об окру- жающем мире (через сенсорное познание, решение познавательных задач, интеллектуальные умения) и формирующий целостную картину мира. За счет развития познавательных механизмов формиру- ются первичные умения и навыки дошкольника, в результате которых ребенок усваивает первичные навыки получения, обработки, классификации ин- формации и ее индивидуальной интерпретации (словесной, изобразительной); различения и обоб- щения средств получения информации и сохране- ния стабильного интереса к их освоению; видит ас- социации (установление связи между новой и ранее полученной информацией); проявляет детское творчество (как основу для создания новых знаний, предметов).

Важным компонентом компетенции является опе- рационно-деятельностный компонент. Благодаря данному компоненту, дошкольники усваивают спо- собы и действия решения познавательных задач, проявляют готовность к самостоятельной и творче- ской работе с информационными источниками.

Информационно-познавательная деятельность спо- собствует формированию определенной установки на необходимость приобретать знания, добывать их, находить самим ответы на возникающие во- просы из разных источников. В процессе этой дея- тельности дети осознают, уточняют представления об окружающем мире и о самом себе в этом мире. Формирование информационно-познавательной

компетентности детей дошкольного возраста ста- новится обязательным условием образовательного процесса в детской образовательной организации. Таким образом, ребенок становится субъектом соб- ственной жизни, готовый использовать свой потен- циал, поверить в свои силы, научиться быть успеш- ным в деятельности. Это в значительной мере об- легчит его переход из детского сада в школу, сохра- нит и разовьет интерес к познанию в условиях школьного обучения.[5, с. 168].

Сущность информационно-познавательной компе- тентности характеризуется ее приоритетной значи- мостью для процесса получения образования и в целом для жизнедеятельности человека.

Таким образом, информационно-познавательная компетентность дошкольника понимается как про- цесс универсальной индивидуальной деятельности ребёнка, связанный с поиском, обработкой, хране- нием и передачей информациии полученной извне, доступным для данного возраста образом.

Поэтому важно в процессе обучения, поддерживая познавательную активность, создавать детям усло- вия для самостоятельного поиска информации. Ведь знания формируются как результат взаимо- действия субъекта (ребенка) с той или иной инфор- мацией. Именно присвоение информации через ее изменение, дополнение, самостоятельное примене- ние в различных ситуациях и порождает знание.

Овладевая информационно-познавательной компе- тентностью, ребенок учится принимать окружаю- щий мир как источник информации. Информаци- онно-познавательной компетенция позволит до- школьникам активно действовать в современном, постоянно изменяющемся мире.

Список литературы:

1. 
   Кублицкая Ю. Г. Познавательная компетент- ность как предмет педагогического анализа / Ю. Г. Кублицкая // Современные проблемы науки и обра- зования. - 2017. - №1. - C. 103
   
2. 
   Гогоберидзе А. Г. Дошкольная педагогика с ос- новами методик воспитания и обучения: учебник для вузов. Стандарт третьего поколения / А. Г. Го- гоберидзе, О. В. Солнцева. – СПб.: Питер, 2013. - 464 с.
   
3. 
   Гризик Т. И. Познаю мир: метод. рекомендации для воспитателей, работающих по программе «Ра- дуга» / Т. И. Гризик. – М.: Просвещение, 2004. – 160 с.
   
4. 
   Ананьев Б. Г. Познавательные потребности и интересы. / Б. Г. Ананьев // Ученые записки ЛГУ. 1959. - №16 С. 72-83
   
5. 
   Никитина С. В. Компетентностный подход к оценке качества дошкольного образования / C. В. Никитина // Академический вестник Института об- разования взрослых Российской академии образо- вания. - 2009.- №4. – с.166-170