Файл: Тынысм шелеріні аурулар ы жедел бронхит жне бронхиолит.docx

2. Қайталамалы жара

ІІ Жараның орны:

1. Асқазанда: - кардия және субкардия жарасы

- медиогастральды (асқазан денесінің, кіші және үлкен иінінің жарасы)

- антральдық жара

- пилорус өзегінің жарасы

2. Он екі елі ішекте:

- бульбарлық жара

- постбульбарлық жара

ІІІ Процестің фазасы:

1. Өршуі, қайталауы (жара кемістігі, асқазан мен он екі елі ішектегі қабыну белгілері)

2. Беті қайтқан өршу (жара тыртығы, қабыну белгілері сақталған)

3. Ремиссия (тыртық, қабыну белгілері жоқ)

IV Даму барысы:

1. Ауыр (жыл ішінде 3 рет және одан да көп қайталау)

2. Орташа ауыртпалықты (жылына 2 рет қайталау)

3. Жеңіл (1-2 жылда 1 рет және одан да сирек қайталау)

4. Латентті (клиникалық белгілердің болмауы, жараны кездейсоқ рентгенологиялық немесе эндоскопиялық тексергенде табады)

V Секреторлық функция:

1. Күшейген

2. Қалыпты күйде

3. Төмендеген

4. Ахлоргидрия

VI Асқынулар:

1. Қан кету

2. Перфорация

3. Пенетрация

4. Тыртықты деформация

5. Пилорус бөлігінің стенозы:

- компенсациялы

- субкомпенсациялы

- декомпенсациялы

6. Малигнизация (асқазан жарасының)

Клиника. Жара ауруының клиникасында болатын синдромдар:

1. Ауырғандық синдромы.

2. Диспепсиялық синдром.

3. Астеновегетативтік синдром.

Ауырғандық синдром. Жара ауруында болатын ауырғандыққа тән қасиеттер: ырғақтылық (тамақ қабылдаумен байланыс), кезеңділік (ауырсыну сезімінің болуы мен болмауының кезектесуі), белгілі сипаты болу, орны, күші, маусымға тәуелділігі және оларды белгілі дәрі-дәрмекпен тоқтатуға болатыны.

Жара ауруында болатын ырғақтылық – ол ауырғандықтың тамақ қабылдағаннан кейін белгілі бір уақыттан кейін пайда болатыны. Ерте болатын, кеш болатын, түнде болатын және «аш қарынға» болатын ауырғандықты ажыратады. Ерте болатын ауырғандық тамақтан 0,5-1 сағат кейін пайда болады, біртіндеп күшейеді, 1,5-2 сағатқа созылады, асқазан ішіндегі құрамнан босай бастаған кезде ауырғандық та азая бастайды. Жоғары орналасқан асқазан жарасында байқалады. Кеш ауырғандық тамақтан кейін 1,5-2 сағат өткенде пайда болады. Түнде болатын және «аш қарынға» болатын ауырғандық (тамақтан кейін 6-7 сағат өткенде пайда болады) кеш ауырғандыққа жақын болады, оларды тамақ немесе антацид қабылдап тоқтатуға болады. Пилородуоденальды аймақтың жарасына тән.

Ауырғандықтың кезеңдігі аурудың қайталауы (бірнеше күннен 6-8 аптаға дейін созылады) мен ремиссиясының (бірнеше айдан бірнеше жылға созылады) қатаң түрде кезектесіп тұратынында. Ремиссия кезінде ауырғандық толық жойылып кетеді.

---

Жара ауруында болатын ауырғандықтың сипаттары сыздап ауыру, тесіп ауыру, кесіп ауыру, ұстама ауыру. Ауыратын адамдардың жартысында ауырғандық әлсіз болып келеді, үштен бірінде ауырғандық өте күшті болады.

Ауырғандықтың орны әр түрлі болып келеді және ол жараның орнымен байланысты болады. Жараның кардиальды және субкардиальды орналасуында ауырғандық жиі төс артында немесе оның сол жағында сезіледі және жүрекке қарай тарайды. Асқазанның кіші иіні жарасында ауырғандық эпигастрий аймағында, асқазан қақпасы мен он екі елі ішек жарасында ауырғандық эпигастрий аймағында ортаңғы сызықтың оң жағында, постбульбарлық жарада арқада немесе оң жақ жауырын астында сезіледі.

Жара ауруының қайталауының маусымдық сипаты болады, ол күз бен жазғұтыры байқалады.

Жара ауруында болатын ауырғандық антацид, антихолинергиялық және спазмолитикалық дәрілер әсерінен басылады, сонымен қатар, дұрыс ем қолданғанда ауырсыну синдромы бір апта ішінде бәсеңсиді. Соңғы белгіні екшеу-іріктеу диагнозында қолдануға болады.

Ауруға тән ауырғандық сипатының өзгеруі, оның емге көнбеуі және иррадиацияның пайда болуы жиі жара ауруының асқынуында кездеседі.

Жара ауруында болатын ауырғандықтың патогенезі асқазан мен он екі елі ішектің спазмымен байланысты деп есептейді, ал спазмның өзі қуысты орган ішіндегі қысымның көтерілуімен және тұз қышқылының жоғарғы концентрациясының жара түбінде жалаңаштанған симпатикалық нервке әсер етуімен байланысты болады.

Диспепсиялық синдром қыжыл, кекірік, жүрек айну және құсу, тәбет пен дәреттің бұзылуы түрінде көрініс береді.

Қыжыл науқас адамдардың 30-80% байқалады, жиі ауырсыну сезімінің эквиваленті болып келеді. Ол өңештің кілегей қабығының асқазанның қышқыл құрамына үстеме сезімталдығы болуының және гастроэзофагеальды рефлюксте өңештің керілуінің нәтижесінде пайда болады.

Кекірік көбіне қышқыл болып келеді, кардия жетіспеушілігі мен асқазанның антиперистальтикасына байланысты туындайды, жиі асқазан жарасында байқалады.

Жүрек айну мен құсу – жара ауруына тән белгілер. Құсу кезбе нерв тонусы көтеріліп, асқазанның моторикасы мен секреторлық функциясын күшейтуіне байланысты пайда болады. Құсу аырғандық күшейіп, шыңына жеткен кезде болады және одан кейін науқас адам жеңілдік сезеді, сондықтан кейбір науқас құсуды өзі тудырады. Жүрек айну медиогастральдық жараға (қосымша гастрит болады) және постбульбарлық жараларға тән, ол он екі елі ішек буылтығының жарасында еш уақытта кездеспейді.

---

Тамаққа тәбет жара ауруында әдетте бұзылмайды, кейде күшейген болуы мүмкін. Күшті ауырғандықта науқас адам тамақтан бас тартады немесе тамақ қабылдағаннан кейін ауырғандық күшейетіндіктен тамақты аз ішуге тырысады (цитофобия). Тәбеттің төмендеуі сирек кездеседі.

Іш қату науқас адамдардың жартысында кездеседі және кезбе нерв тонусы басым болатындықтан туындайтын спастикалық жиырылулар мен зақымдануды тудырмайтын диетамен және антацидтерді (кальций карбонаты, аммоний гидрототығы) қабылдаумен байланысты болады.

Іш өту жара ауруына тән емес белгі.

Астеновегетативтік синдром жалпы әлсіздік, шаршағыштық, тершеңдік, көңіл-күйдің төмендеуі немесе тез қошғыштық, қолдардың дірілі түрінде көрініс береді.

Науқас адамды тексергенде конституцияның астениялық типі, алақанның салқын және ылғалды болуы, терінің мәрмәр түсті болуы анықталады.

Жара ауруында тіл әдетте таза болады, тілдің жамылғысы болуы гастритте және іш қатуда байқалады.

Пальпация кезінде эпигастрий маңында жергілікті ауырғандық анықталады. Асқазан жарасында ауырғандық эпигастрийде ортаңғы сызық бойында немесе оның сол жағында, он екі елі ішек жарасында ортаңғы сызықтың оң жағында орналасады.

Перкуссиялық ауырғандық – Мендель симптомы, жара дефектісі кілегей қабықпен шектелмей, асқазан мен он екі елі ішектің қабырғасын қамтып, перипроцесс дамығанда анықталады. Алдыңғы іш қабырғасының қорғанысты қатаюы висцеральді ішпердесінің тітіркенуімен байланысты және он екі елі ішек жарасы ауруына тән.

Жүрек – тамыр жүйесі жағынан брадикардия мен гипотензияға бейімділік болады. Ваготониямен түсіндіріледі.

Қосымша тексерулер.

1. Асқазан құрамын зерттеу:

а) медиогастральдық жараларда (асқазан кардиясының, денесінің, кіші және үлкен иіні-нің жаралары) қышқылдылық қалыпты күйде немесе жоғары;

б) пилородуоденальдық жараларда – қышқылдық жоғары.

2. Асқазан мен он екі елі ішек рентгеноскопиясы:

а) тура белгісі – ойық;

б) жанама белгілер: ойық бағытта қатпарлардың конвергенциясы, «саусақ» тәрізді тартылу белгісі (де Кервен симптомы), асқазан перистальтикасының күшеюі, он екі елі ішек буылтығының тітіркенісі, асқазанның үлкен иініндегі терең тартылу түрінде оралма бұлшық еттің түйілуі, жара бар орында контрастты заттың дағы болу, гиперсекреция, эвакуацияның өзгеруі.

3. Фиброгастроскопия: белгілі бір орындағы жара ойығы, жараның түбінде некрозды масса болады

---

, ол фибринмен жабылған. Жараның шет жағындағы кілегей қабық қатпар-лары қалыңдаған және бұл қатпарлар жара ойығына қарай жинақталған. Тыртықтану процесі кезінде жара ойығының орнында регенерациялы эпителий мен капиллярлар гиперплазиясы (қызыл тыртық) көрінеді, кейін кілегей қабық «көше тасына» ұқсап өзгереді, капиллярлар босап қалады, олардың саны азаяды, мұның өзі тыртықтың түсін өзгертеді (ақ тыртық сатысы).

4. Қанның жалпы анализі: эритроциттер мен гемоглобин санының болмашы өсуіне бейімділік болады және ЭТЖ баяулайды.

5. Нәжісті жасырын қан табуға тексеру (Грегерсен – Вебер реакциясы). Нағыз оң мәнді реакция болатын жағдайлар: жасырын дамитын асқазан мен он екі елі ішек жарасы, жара ауруының қайталауы, асқазан мен ішек рагі, геморрой, артқы тесік тілігі.

Орнына байланысты жара ауруының дамуының клиникалық варианттары.

Асқазанның кардия бөлігінің жарасы. 40-60 жастағы еркектерде кездеседі. Онша күшті емес, көбіне күйдіру сезіміне ұқсас ауырғандық семсерше өскін астында, төс артында немесе төстің сол жағында орналасады, жүрекке қарай тарайды. Жүрекке байланысты аурудан ерекшелігі тамақ қабылдағаннан 10-30 минут кейін пайда болады, сілтілер ауырғандықты тоқтатады. Асқазанның субкардиальды бөлігінің жарасында болатын ауырғандықтың ырғақтық схемасы: тағамды қабылдау > ерте болатын ауырғандық (тамақтан кейінгі алғашқы 30 минут ішінде) > көңіл-күйдің жақсаруы. Жиі кекірік, қыжыл байқалады, олар кардияның жетіспеушілігіне байланысты. Жиі қан қату және малигнизация түрінде асқынады. Диагнозын қою үшін рентгенодиагностиканың арнайы тәсілдері қолданылады (асқазанды тығыздап толтыру, ауру адамның басын төмен жіберіп қарау).

Асқазан денесінің кіші иінінің жарасы (медиогастральды жара). Жараның ең жиі кездесетін орны. Ауру әдетте 40 жастан жоғары адамдарда кездеседі. Ауырғандық тамақ қабылдағаннан 1-1,5 сағат өткен соң басталады және асқазанның ішіндегі құрамнан толық босағанына дейін жалғасады, одан кейін науқас адамның көңіл-күйі жақсарады. Ырғақтылық схемасы: тамақ қабылдау > жақсы көңіл-күй > 1-1,5 сағаттан кейін іштің ауыруы > тағамның эвакуациясы > жақсы көңіл-күй. Кейде кеш, түнде, аш қарынға болатын ауырғандық байқалады. Сыздап ауырады, ауырғандық онша күшті емес. Жиі қыжыл, жүрек айну, ал кейде құсу болады. 14% жағдайында қан кету түрінде, 8-10% жағдайда – малигнизация, сирек – асқазанның тесілуі түрінде асқынады.

Асқазанның үлкен иінінің жарасы

---

сирек кездеседі, жиі жоғары жастағы еркектер ауырады, клиникасы асқазан жарасының клиникасына ұқсас, 50% жағдайда қатерлі болып келеді.

Асқазанның антральді бөлігінің жарасы 10-16% жағдайда кездеседі, көбіне жас адамдарда байқалады. Симптоматикасы он екі елі ішек жарасының клиникасына ұқсас. 15-20% жағдайда асқазаннан қан кету түрінде асқынады.

Асқазанның ортаңғы және төменгі үштен бір бөліктерінің жарасында болатын ауырғандықтың ырғағы: тамақ қабылдау > 30 минут – 1 сағат бойы көңіл-күйдің жақсы болуы > 1,5-2 сағат бойы, асқазан толық босағанға дейін ауыру > жақсы көңіл-күй.

---