Файл: Тынысм шелеріні аурулар ы жедел бронхит жне бронхиолит.docx

Микроорганизмдер	1-ші таңдау дәрілері	Альтернативті ем
E.coli	«Қорғалған» пенициллиндер: амоксициллин/клавуланат, аугментин, амоксиклав, ампициллин/сульбактам (уназин). Цефалоспориндер, 2-3 буын. Фторхинолондар. Нитрофурандар. Ко-тримоксазол.	Аминогликозидтер. Карбопенемдер.
Proteus	Карбенициллин. «Қорғалған пенициллиндер». 2-буын цефалоспориндері. 3-буынның пероральдық цефалоспориндері. Фторхинолондар. Ко-тримаксазол. Нитрофурандар.	3-ші буын цефалоспориндері. Аминогликозидтер. Карбопенемдер. Уреидопенициллиндер.
Klebsiella	«Қорғалған» пенициллиндер. 2-буын цефалоспориндері. 3-буынның пероральды цефалоспориндері (цефтибутен). Фторхинолондар. Ко-тримоксазол. Нитрофурандар.	3-ші буын цефалоспориндері. Аминогликозидтер. Карбопенемдер. Уреидопенициллиндер.
Enterobacter	Ко-тримоксазол. Фторхинолондар.	Карбопенемдер. Уреидопенициллиндер. 3-4-буын цефалоспориндері.
Метициллинге сезімтал Staphylococcus	Оксациллин. 1-2-буын цефалоспориндері. 5-НОК. Макролидтер (эритромицин, олеандомицин).	Макролидтер (азитромицин, рокситромицин, кларитромицин). Рифампициндер. Ванкомицин. Клиндамицин. Ко-амоксиклав.
Метициллинге резистентті Staphylococcus	Фурагин, 5-НОК 3-ші буын цефалоспориндері. Клиндамицин. Ванкомицин.	Фторхинолондар. 4-буын цефалоспориндері. Рифампициндер. Карбапенемдер. Фузидин.
Mycoplasma	Метациклин. Миноциклин. Жартылай синтетикалық макролидтер.	Фторхинолондар.

Антибактериялық емнің клиникалық жағдаятқа байланысты өзіндік ерекшеліктері болады. Екіқабаттылықтың тұсында пайда болған созылмалы пиелонефритте, оның бірінші триместрінде пенициллин, ампициллин, оксациллин беруге болады, екінші триместрінде цефалоспориндер, фурагин, невиграмон, 5-НОК, линкомицин, уросульфан, аминогликозидтер (қысқа курстар) беріледі.

---

Созылмалы пиелонефритпен асқынған қант диабетінде аминогликозидтерді, тетрациклиндер, цефалексин, цефрадин, сульфаниламидтерді беруге болмайды.

Созылмалы алкоголизмде гепатотоксикалық антибиотиктер (тетрациклин, фторхинолондар, амфотерицин В, сульфаниламидтер, бисептол) берілмейді.

Қарт адамдарда клиндамицин, рифампицин, доксициклин ырғақтың бұзылысы мен жүрек әлсіздігін тереңдете түсулері мүмкін. Сонымен қатар бұл адамдарға гепато- және нефротоксикалық антибиотиктерді де (аминогликозидтер, метициклин, полимиксин, ванкомицин) беруге болмайды.

Антибактериальдық емнің тиімділігіне несептің рН әсер етеді. Сілтілі несепте (рН 7,5-8,0) макролидтар, аминогликозидтер, линкомицин жақсы әсер етеді. Қышқылды ортада (рН 5,0-5,5) пенициллиндерді, рифампицинді, фуродонинді, 5-НОК, невиграмонды қолданған тиімді. рН барлық мәнінде өзінің активтілігін левомицетин, цефалоспориндер, тетрациклин, бисептол, сульфаниламидтер, ристомицин, фторхинолондар сақтайды.

СБЖ-де көптеген беталактамдардың, аминогликозидтердің, фторхинолондардың, ванкомициннің, бисептолдың дозасы азайтылуы керек.

Қайталауға қарсы емді созылмалы пиелонефриттің активтігі басылғаннан кейін, ауру адамды емдеудің амбулаторлық – поликлиникалық (емханалық) сатысында іске асырады. Ол кем дегенде 1 жылға созылуы керек. Рецидивке қарсы емнің 1 айлық курсі бір апталық антибактериялық емнен және 3 апталық фитотерапия курсынан тұрады. Созылмалы пиелонефриттің қайталауының алдын алу үшін микроб денесінің белогі мен нуклеин қышқылының синтезіне қарсы әсер көрсететін антибиотиктер – ингибиторлар қолданылады: синтетикалық тетрациклиндер, бисептол, фторхинолондар, линкомицин, левомицетин, жартылай синтетикалық макролидтер, 5-НОК, нитрофурандар, невиграмон. Фитотерапия үшін дәрілік өсімдіктердің әр түрлі қайнатпалары (дала қырықбуыны, арша дәні, аюқұлақ, тырнақшагүл, мия түбірі, ит бүлдірген мен қайың жапырақтары), мүк жидек морсы қолданылады.

Еңбекке қабілеттік критерийлері: басты клиникалық симптомдардың жойылуы (қызба, дизурия және басқалары), активті қабыну фазасының ремиссия фазасына көшуі.

МӘСК жолдама беру көрсетпелері: аурудың үздіксіз қайталап дамуы, қатерлі гипертензия синдромы және СБЖ ІІ-ІІІ сатысы.

Уақытша еңбекке жарамсыздықтың орташа мерзімі. Латентті пиелонефриттің қайталауында (қабынудың лабораториялық белгілері болғанда) науқас адам жұмыстан 3-4 аптаға босатылады, жедел қабыну белгілері бар қайталауда ауру адам жұмыстан 4-6 аптаға босатылады.

---

Диспансерлеу. Аурудың жедел фазасынан өткен және одан кейін екі жыл бойы аурудың белгісі болмаған адамдар сау адамдар деп есептеліп, диспансерлік есептен шығарылады.

Созылмалы пиелонефритпен ауыратын адамдар емханада диспансерлік есепте тұрулары керек. Екінші ретті пиелонефритпен ауыратын адамдарды нефролог пен уролог бақылаулары керек, бірінші ретті пиелонефритпен ауыратындарды терапевт бақылайды.

Созылмалы пиелонефритпен ауыратын науқастар жүйелі түрде тексеріліп тұрады, аурудың қайталауына қарсы ем алады. Оларды окулист, невропатолог және басқа мамандар қарап тұрулары керек.

Созылмалы пиелонефритпен ауыратын адамдарға несеп жолдарының өткізгіштігі бұзылмаған және бүйрек жетіспеушілігі белгілері жоқ жағдайда курорттық емге жолдама беруге болады (Трускавец, Ессентуки, Железноводск, Байрам – Али). Курорттарда табиғи факторлар, минералдық сулардан басқа физиотерапиялық емдер қолданылады. Олар бүйрек қан айналысын жақсартады, бүйрек функциясын, уродинамиканы қалпына келтіруге көмектеседі.

Созылмалы пиелонефриттің болжамы патологиялық процестің сатысына, зақымданудың бір немесе екі жақтылығына және асқынуларға тәуелді болады. Екі жақты созылмалы пиелонефриттің болжамы аурудың қай сатысында диагноз қойылғанына байланысты болады. Аурудың ерте сатысында компенсация күйін ұзартуға мүмкіндік болады. Аурудың соңғы сатыларындағы болжам шумақтық фильтрацияның сақталу ұзақтығына байланысты болады.

Артериялық гипертензия мен СБЖ бой көрсеткенде ауру адам еңбекке жарамсыз болады.

Профилактика. Бірінші ретті профилактика шаралары: 1) организмдегі ірің ошағын мезгілінде жою керек; 2) урологиялық ауруларды мезгілінде емдеу керек; 3) несеп жолдарымен несеп жүруіне кедергі тудыратын себептерді жою.

Екінші ретті профилактика шараларына жедел процесті тоқтату, жедел қабыну процестің созылмалы түрге ауысуының алдын алу, аурудың қайталауының алдын алу жатады.

---

АНЕМИЯЛАР

Анемия (қан аздық) – эритроциттер түзілуінің бұзылуына байланысты және/немесе олардың көп шығындалуына (анемияда эритроциттердің саны әйелдерде 4 млн/мкл-ден және еркектерде 4,5 млн/мкл-ден төмен азаяды) байланысты қанда гемоглобиннің азаюымен (120 г/л төмен әйелдерде және 140 г/л төмен еркектерде) сипатталатын патологиялық күй. Гемоглобиннің жалпы мөлшерінің азаюына қоса эритроциттер санының азаюы әр уақытта бола бермейді. Гемоглобин мен эритроциттердің нағыз азаюын гематокрит көрсеткішіне қарап (қалыпты жағдайда Нt еркектерде 40-50% тең, әйелдерде 37-47% тең) анықтайды.

Анемияның бірнеше классификациясы бар, олардың ішінде практикада қолдануға ыңғайлысы патогенетикалық классификация. Оған сәйкес анемиялардың 4 түрін ажыратады:

І Қан кетуден болатын (постгеморрагиялық) анемиялар:

а) жедел постгеморрагиялық анемия;

б) созылмалы постгеморрагиялық анемия.

ІІ Эритроциттер мен гемоглобин түзілуінің бұзылуынан болатын анемиялар:

а) темір жетіспеушілік анемия;

б) ДНҚ синтезінің бұзылуынан туындайтын мегалобласттық анемия;

в) гипопластикалық (апластикалық) анемия.

ІІІ Үстеме қан ыдырауынан болатын (гемолитикалық) анемия:

1) Тұқым қуалайтын гемолитикалық анемиялар:

а) эритроцит мембранасы құрылымының бұзылуына байланысты анемиялар (Минковский – Шоффар микросфероцитарлық анемиясы, овалоцитоз, акантоцитоз);

б) эритроцитте фермент жетіспеушілігімен байланысты анемия;

в) гемоглобин синтезінің бұзылуымен байланысты анемиялар (қолорақ клеткалы анемия, гемоглобиноздар, талассемия).

2) Жүре пайда болған анемиялар.

3) Аутоиммунды анемиялар.

IV Аралас текті анемиялар.

Анемияның диагнозын қоюда анамнездік мәліметтермен, жалпы клиникалық белгілермен қатар маңызды рөльді гематологиялық факторлар атқарады.

1. Түс көрсеткіші (ТК), ол гемоглобиннің эритроциттегі салыстырмалы мөлшерін көрсе-теді және мынандай формула бойынша есептеліп шығарылады:

ТК = Нв (г/100 мл х 3/10 х Эр. (алғашқы екі цифра) формулада:

Нв – гемоглобин

Эр – эритроциттер

Қалыпты күйде ТК 0,86 – 1,05 тең.

2. Гематокрит көрсеткіші (Ht) немесе гематокрит мөлшері; қан түйіршіктері мен қан плазмасының арасындағы қатынасты сипаттайды. Қанды центрифуга арқылы айналдырып анықтайды. Гематокрит мөлшері эритроциттердің көлемін көрсетеді.

Қалыпты күйде Ht еркектерде 40-50%, әйелдерде 37-47% тең.

3. Эритроциттегі гемоглобиннің орташа мөлшері МСН (mean corpuscular hemoglobin). Қанның бір микролитріндегі гемоглобин концентрациясын қанның сол көлеміндегі эритроцит санына бөлу арқылы анықталады.

---

Қалыпты мөлшері: 24-33 пикограмм (пг). Көрсеткіштің 24 пикограмнан төмендегені гипохромияны, 33 пикограмнан жоғары көтерілгені гиперхромияны көрсетеді.

4. Эритроциттегі гемоглобиннің орташа концентрациясы – MCHC (mean corpuscular hemoglobin concentration). Көрсеткіш эритроциттің гемоглобинмен қанығу дәрежесін бейнелейді.

Қалыпты мөлшері: 32-38%. Көрсеткіштің 32% төмендегені абсолюттік гипохромияны, 38% жоғары көтерілгені гиперхромияны көрсетеді. Гемограммаға баға бергенде МСНС қалыпты көрсеткіштерін (32-38%) шамамен түс көрсеткіштерінің 1 бірлігіне тең деп есептеуге болады.

Келтірілген көрсеткіштер бойынша анемияның төмендегідей түрлерін бөледі:

1. Нормохромды анемия. ТК бірге жақын, МСНС = 32-38%. Жедел және созылмалы қан кетуде, кейбір гемолитикалық анемияларда, темір қажеттілігі артқанда, организмге темірдің түсуінің азайғанында кездеседі.

2. Гипохромды анемия. ТК < 0,86, МСНС < 32%. Темір жетіспеушілігінде, инфекциялы-токсикалық анемияларда кездеседі.

3. Гиперхромды анемия. ТК > 1,05, МСНС > 38%. В₁₂-жетіспеушілік, фолий жетіспеу-шілік анемияларда, кейбір токсикалық анемияларда (уремия) кездеседі.

Анемияның типтерін эритроциттердің мөлшеріне қарап та анықтайды. Ол үшін эритроцитометр көмегімен белгілі бір диаметрі бар эритроциттер санын пайызбен анықтайды. Нәтижесін эритроцитометриялық қисық (Прайс – Джонс қисығы) түрінде бейнелейді, онда абсцесса өсіне микронмен өлшенген эритроциттер диаметрі орналасқан, ал координаттар өсіне белгілі диаметрі бар эритроциттердің пайызы орналасқан. Эритроцитометрия нәтижесіне қарап эритроциттің орташа диаметрін МСД (mean corpuscular diameter) есептеп шығарады. Қалыпты жағдайда эритроциттер диаметрі 5,5 мкм-мен 8,8 мкм (орташа 7,2 мкм) арасында болады.

Эритроциттің орташа көлемі MCV (mean corpuscular volume). Қалыпты мөлшері: 75-95 фемтолитр. MCV азаюы (60-70 фл) микроцитарлық анемияларда, көбеюі (100-160 фл) макроцитарлық және мегалобласттық анемияларда кездеседі.

Эритроциттердің мөлшеріне қарап анемиялардың төмендегідей түрлерін ажыратады:

1. Нормоцитарлық анемия: MCV = 75-95 фл, МСД = 5,5-8,8 мкм. Жедел қан кетуде, кейбір инфекцияларда, апластикалық анемияларда, кейбір гемолитикалық анемияларда кездеседі.

2. Микроцитарлық анемия: MCV < 70 фл, МСД < 5,5 мкм. Темір жетіспеушілігінде, тұқым қуалайтын микросфероцитозда, талассемияда кездеседі.

3. Мегалоцитарлық анемия: MCV > 125 фл, МСД > 11-12 мкм. В₁₂-фолижетіспеушілік анемияларда кездеседі.

4. Макроцитарлық анемия: MCV > 100 фл, МСД > 8,5 мкм. Кейбір жүре пайда болған анемияларда, кейбір токсикалық анемияларда (уремия, бауыр циррозы).

---